فرشته
 
 


شنبه یکشنبه دوشنبه سه شنبه چهارشنبه پنج شنبه جمعه
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31



جستجو


موضوع

نحوه نمایش نتایج:


اللّهُمَّ كُنْ لِوَلِيِّكَ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَعَلى آبائِهِ في هذِهِ السّاعَةِ وَفي كُلِّ ساعَةٍ وَلِيّاً وَحافِظاً وَقائِدا ‏وَناصِراً وَدَليلاً وَعَيْناً حَتّى تُسْكِنَهُ أَرْضَك َطَوْعاً وَتُمَتِّعَهُ فيها طَويلاً

دريافت كد دعاي فرج


دریافت کد جملات شریعتی


  




مناجات خائفین (خمس عشر)


نویسنده : هادی صدفی

مناجات خائفین

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ إِلَهِی أَ تَرَاكَ بَعْدَ الْإِیمَانِ بِكَ تُعَذِّبُنِی‏

به نام خداى بخشنده مهربان اى خدا آیا باور كنم كه بعد از ایمان به تو باز مرا عذاب مى‏كنى
أَمْ بَعْدَ حُبِّی إِیَّاكَ تُبَعِّدُنِی أَمْ مَعَ رَجَائِی لِرَحْمَتِكَ وَ صَفْحِكَ تَحْرِمُنِی‏
یا بعد از دوستى تو باز مرا از خود دور مى‏گردانى یا با آنكه به لطف و رحمتت چشم امید دارم باز محرومم سازى

أَمْ مَعَ اسْتِجْارَتِی بِعَفْوِكَ تُسْلِمُنِی حَاشَا لِوَجْهِكَ الْكَرِیمِ أَنْ تُخَیِّبَنِی‏
یا با آنكه به عفوت پناه آوردم باز مرا تسلیم عقاب خواهى كرد حاشا از ذات بزرگوار كریمت كه نا امیدم گردانى

لَیْتَ شِعْرِی أَ لِلشَّقَاءِ وَلَدَتْنِی أُمِّی أَمْ لِلْعَنَاءِ رَبَّتْنِی فَلَیْتَهْا لَمْ تَلِدْنِی وَ لَمْ تُرَبِّنِی‏
اى كاش مى‏دانستم كه مرا براى بدبختى مادرم زائیده یا براى رنج پرورش داده كاش نمى‏زائید و نمى‏پرورید

وَ لَیْتَنِی عَلِمْتُ أَ مِنْ أَهْلِ السَّعَادَةِ جَعَلْتَنِی وَ بِقُرْبِكَ وَ جِوَارِكَ خَصَصْتَنِی فَتَقَرَّ بِذَلِكَ عَیْنِی وَ تَطْمَئِنَّ لَهُ نَفْسِی‏
و اى كاش مى‏دانستم كه مرا از اهل سعادت مقرر داشته‏اى و براى مقام قرب و جوارت مخصوص گردانیده‏اى تا دلم شاد و دیده‏ام روشن و قلبم آرام مى‏گردید

إِلَهِی هَلْ تُسَوِّدُ وُجُوهاً خَرَّتْ سَاجِدَةً لِعَظَمَتِكَ أَوْ تُخْرِسُ أَلْسِنَةً نَطَقَتْ بِالثَّنَاءِ عَلَى مَجْدِكَ وَ جَلاَلَتِكَ‏
اى خدا آیا روى آنان كه پیش عظمتت‏به خاك افتادند سیاه مى‏گردانى یا زبان آنان كه بر مجد و بزرگواریت ثنا گفتند لال مى‏سازى

أَوْ تَطْبَعُ عَلَى قُلُوبٍ انْطَوَتْ عَلَى مَحَبَّتِكَ أَوْ تُصِمُّ أَسْمَاعاً تَلَذَّذَتْ بِسَمَاعِ ذِكْرِكَ فِی إِرَادَتِكَ‏
یا دلهایى كه در پرده‏هاى آن عشق و محبت تو پنهان است سیاه و تاریك مى‏گردانى یا آن گوشهایى كه به شنیدن ذكر تو لذت برند كر خواهى نمود

أَوْ تَغُلُّ أَكُفّاً رَفَعَتْهَا الْآمَالُ إِلَیْكَ رَجَاءَ رَأْفَتِكَ أَوْ تُعَاقِبُ أَبْدَاناً عَمِلَتْ بِطَاعَتِكَ حَتَّى نَحِلَتْ فِی مُجَاهَدَتِكَ‏
یا آن دستهایى كه به آرزو و امیدوارى به درگاه كرمت بلند گردند به غل و زنجیر قهر خواهى بست یا بدنهایى را كه در راه طاعتت رنج برده و به جهد و كوشش در عبادتت لاغر شدند عقاب خواهى كرد

أَوْ تُعَذِّبُ أَرْجُلاً سَعَتْ فِی عِبَادَتِكَ إِلَهِی لاَ تُغْلِقْ عَلَى مُوَحِّدِیكَ أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ‏
یا آن پاهایى كه سعى در راه بندگیت كردند عذاب مى‏كنى خدایا درهاى رحمتت را به روى بندگان موحدت مبند

وَ لاَ تَحْجُبْ مُشْتَاقِیكَ عَنِ النَّظَرِ إِلَى جَمِیلِ رُؤْیَتِكَ‏
و مشتاقانت را از مشاهده جمالت در حجاب محرومى میفكن

إِلَهِی نَفْسٌ أَعْزَزْتَهَا بِتَوْحِیدِكَ كَیْفَ تُذِلُّهَا بِمَهَانَةِ هِجْرَانِكَ وَ ضَمِیرٌ انْعَقَدَ عَلَى مَوَدَّتِكَ كَیْفَ تُحْرِقُهُ بِحَرَارَةِ نِیرَانِكَ‏
خدایا آن جان را كه عزت توحید بخشیدى چگونه باز خوار و ذلیل هجرانت خواهى كرد و دلى را كه در كمند عشق و محبت بر بستى چگونه در آتش قهرت مى‏سوزانى

إِلَهِی أَجِرْنِی مِنْ أَلِیمِ غَضَبِكَ وَ عَظِیمِ سَخَطِكَ‏
خدایا مرا در پناه خود گیر از خشم و غضبت كه بسیار سخت است

یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا رَحِیمُ یَا رَحْمَانُ یَا جَبَّارُ یَا قَهَّارُ یَا غَفَّارُ یَا سَتَّارُ
اى پر محبت و رأفت اى احسان كننده به بندگان اى بخشنده اى مهربان اى جبران كننده اى قهر كننده اى آمرزنده اى پرده پوش

نَجِّنِی بِرَحْمَتِكَ مِنْ عَذَابِ النَّاِر وَ فَضِیحَةِ الْعَارِ إِذَا امْتَازَ الْأَخْیَارُ مِنَ الْأَشْرَارِ
به حق رحمت بى‏نهایتت كه مرا از آتش عذابت نجات بخش و از رسوایى و ننگ محفوظ دار در روزى كه نیكان از بدان جدا مى‏شوند

وَ حَالَتِ الْأَحْوَالُ وَ هَالَتِ الْأَهْوَالُ وَ قَرُبَ الْمُحْسِنُونَ وَ بَعُدَ الْمُسِیئُونَ وَ وُفِّیَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَا كَسَبَتْ وَ هُمْ لاَ یُظْلَمُونَ‏
و هنگام مقامات و حالات فرا مى‏رسد و عقبات هول انگیز پدیدار مى‏شود و نیكوكاران به مقام قرب رسند و بدكاران دور از لطف و رحمت گردند و همه به كیفر اعمالشان كاملا مى‏رسند و به هیچكس ستمى نخواهد شد.

موضوعات:  مناجات خائفین (خمس عشر)  لینک ثابت
[شنبه 1395-02-25] [ 11:55:00 ب.ظ ]




المناجاة السادسة: مناجاة الشاكرين
مناجات ششم: رازونياز شاكران
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به نام خدا كه رحمتش بسيار و مهربانى اش هميشگى است
إِلَهِي أَذْهَلَنِي عَنْ إِقَامَةِ شُكْرِكَ تَتَابُعُ طَوْلِكَ وَ أَعْجَزَنِي عَنْ إِحْصَاءِ ثَنَائِكَ فَيْضُ فَضْلِكَ وَ شَغَلَنِي عَنْ ذِكْرِ مَحَامِدِكَ تَرَادُفُ عَوَائِدِكَ وَ أَعْيَانِي عَنْ نَشْرِ عَوَارِفِكَ تَوَالِي أَيَادِيكَ وَ هَذَا مَقَامُ مَنِ اعْتَرَفَ بِسُبُوغِ النَّعْمَاءِ وَ قَابَلَهَا بِالتَّقْصِيرِ وَ شَهِدَ عَلَى نَفْسِهِ بِالْإِهْمَالِ وَ التَّضْيِيعِ وَ أَنْتَ الرَّءُوفُ الرَّحِيمُ الْبَرُّ الْكَرِيمُ الَّذِي لا يُخَيِّبُ قَاصِدِيهِ وَ لا يَطْرُدُ عَنْ فِنَائِهِ آمِلِيهِ بِسَاحَتِكَ تَحُطُّ رِحَالُ الرَّاجِينَ وَ بِعَرْصَتِكَ تَقِفُ آمَالُ الْمُسْتَرْفِدِينَ فَلا تُقَابِلْ آمَالَنَا بِالتَّخْيِيبِ وَ الْإِيَاسِ وَ لا تُلْبِسْنَا سِرْبَالَ الْقُنُوطِ وَ الْإِبْلاسِ
خدايا، پياپى آمدن كرمت، بر پا داشتن سپاست را از ياد من برد، و فراوانى بخششت مرا از شمارش ستايشت درمانده ساخت، و در پى هم آمدن احسانت مرا از ياد اوصاف نيكت بازداشت، و پشت هم رسيدن نعمت هايت مرا از گسترش خوبي هايت درمانده نمود، اين است جايگاه آن كه به برازندگى نعمت هاى تو و در برابر آن به كوتاهى خود اعتراف دارد و به زيان خود به سستى در بندگى و هدر دادن نعمت ها گواهى می دهند و تويى دلجو، مهربان، نيكوكار كريم، كه خواهنده اش را محروم نمى كند، و آرزومندش را از درگاهش نمى راند، به آستانت فرود مى آيد بار اميدواران، و در درگاه رحمت تو مى ايستد آرزوهاى عطاخواهان، پس آرزوهايمان را با محروميت و نااميدى روبرو مساز، و جامه نااميدى و دورى از رحمت را بر ما بپوشان،
إِلَهِي تَصَاغَرَ عِنْدَ تَعَاظُمِ آلائِكَ شُكْرِي وَ تَضَاءَلَ فِي جَنْبِ إِكْرَامِكَ إِيَّايَ ثَنَائِي وَ نَشْرِي جَلَّلَتْنِي نِعَمُكَ مِنْ أَنْوَارِ الْإِيمَانِ حُلَلاً وَ ضَرَبَتْ عَلَيَّ لَطَائِفُ بِرِّكَ مِنَ الْعِزِّ كِلَلاً وَ قَلَّدَتْنِي مِنَنُكَ قَلائِدَ لا تُحَلُّ وَ طَوَّقَتْنِي أَطْوَاقاً لا تُفَلُّ فَآلاؤُكَ جَمَّةٌ ضَعُفَ لِسَانِي عَنْ إِحْصَائِهَا وَ نَعْمَاؤُكَ كَثِيرَةٌ قَصُرَ فَهْمِي عَنْ إِدْرَاكِهَا،
خدايا در برابر بزرگى نعمت هايت سپاسم كوچك مى نمايد، و در كنار اكرامت بر من ستايش و گزارشم از آن خود را پست و ناچيز نشان می دهد، نعمت هايت از انوار ايمان زينت هايى به من پوشاند، و لطايف نيكى ات خيمه هايى از عزت بالاى سرم افراشت، و عطاهايت گردن بندهاى زيبنده اى به گردنم افكند كه هرگز باز نشود، و طوق هايى بر من آويخت كه به هيچ روى گسسته نگردد، عطاهاى انبوهت زبانم را از شمردنش ناتوان ساخته، و نعمت هاى فراوانت فهمم را از دريافت شان كوتاه نموده،
فَضْلاً عَنِ اسْتِقْصَائِهَا فَكَيْفَ لِي بِتَحْصِيلِ الشُّكْرِ وَ شُكْرِي إِيَّاكَ يَفْتَقِرُ إِلَى شُكْرٍ فَكُلَّمَا قُلْتُ لَكَ الْحَمْدُ وَجَبَ عَلَيَّ لِذَلِكَ أَنْ أَقُولَ لَكَ الْحَمْدُ إِلَهِي فَكَمَا غَذَّيْتَنَا بِلُطْفِكَ وَ رَبَّيْتَنَا بِصُنْعِكَ فَتَمِّمْ عَلَيْنَا سَوَابِغَ النِّعَمِ وَ ادْفَعْ عَنَّا مَكَارِهَ النِّقَمِ وَ آتِنَا مِنْ حُظُوظِ الدَّارَيْنِ أَرْفَعَهَا وَ أَجَلَّهَا عَاجِلاً وَ آجِلا وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلَى حُسْنِ بَلائِكَ وَ سُبُوغِ نَعْمَائِكَ حَمْداً يُوَافِقُ رِضَاكَ وَ يَمْتَرِي الْعَظِيمَ مِنْ بِرِّكَ وَ نَدَاكَ يَا عَظِيمُ يَا كَرِيمُ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ
تا چه رسد به بررسى كامل آنها، سپاس گزاری ات چگونه براى من امكان پذير است در حالى كه سپاسم نسبت به تو خود نيازمند سپاسى ديگر است، پس هر نوبت كه گفتم تو را سپاس، بر من واجب شد كه به خاطر آن باز بگويم تو را سپاس، خديا همان گونه كه ما را به لطف طعام دادى و با احسانت پروريدى پس نعمت هاى سرشارت را بر ما به انجام رسان، و ناگواري هاى ناخوشايند را از ما دور كن، و از بهره هاى هر دو جهان بالاتر و برترش را چه اينك و چه در آينده به ما عنايت كن، تو را سپاس بر خوبى آزمونت و بر نعمتهاى سرشارت، سپاسى كه درخور خشنودى ات باشد، و خير وجودت را به جانب ما جلب كند، اى بزرگ، اى كريم، به مهربانى ات اى مهربان ترين مهربانان.

موضوعات: مناجاة الشاكرين  لینک ثابت
 [ 11:53:00 ب.ظ ]




مناجات خمس عشرة [يعنى مناجات هاى پانزده گانه] از مولاى ما على بن الحسين عليهما السلام است، علاّمه مجلسى رحمه اللّه عليه در كتاب بحار الانوار فرموده است: من اين مناجات را به روايت از آن حضرت در كتاب هاى بعضى از علما (رضوان اللّه عليهم) يافتم.
المناجاة الاولى: مناجاة التائبين
مناجات اوّل: رازونياز توبه كنندگان
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به نام خدا كه رحمتش بسيار و مهربانى اش هميشگى است
إِلَهِي أَلْبَسَتْنِي الْخَطَايَا ثَوْبَ مَذَلَّتِي وَ جَلَّلَنِي التَّبَاعُدُ مِنْكَ لِبَاسَ مَسْكَنَتِي وَ أَمَاتَ قَلْبِي عَظِيمُ جِنَايَتِي فَأَحْيِهِ بِتَوْبَةٍ مِنْكَ يَا أَمَلِي وَ بُغْيَتِي وَ يَا سُؤْلِي وَ مُنْيَتِي فَوَعِزَّتِكَ مَا أَجِدُ لِذُنُوبِي سِوَاكَ غَافِراً وَ لا أَرَى لِكَسْرِي غَيْرَكَ جَابِراً وَ قَدْ خَضَعْتُ بِالْإِنَابَةِ إِلَيْكَ وَ عَنَوْتُ بِالاسْتِكَانَةِ لَدَيْكَ فَإِنْ طَرَدْتَنِي مِنْ بَابِكَ فَبِمَنْ أَلُوذُ وَ إِنْ رَدَدْتَنِي عَنْ جَنَابِكَ فَبِمَنْ أَعُوذُ فَوَا أَسَفَاهْ مِنْ خَجْلَتِي وَ افْتِضَاحِي وَ وَا لَهْفَاهْ مِنْ سُوءِ عَمَلِي وَ اجْتِرَاحِي أَسْأَلُكَ يَا غَافِرَ الذَّنْبِ الْكَبِيرِ وَ يَا جَابِرَ الْعَظْمِ الْكَسِيرِ أَنْ تَهَبَ لِي مُوبِقَاتِ الْجَرَائِرِ وَ تَسْتُرَ عَلَيَّ فَاضِحَاتِ السَّرَائِرِ وَ لا تُخْلِنِي فِي مَشْهَدِ الْقِيَامَةِ مِنْ بَرْدِ عَفْوِكَ وَ غَفْرِكَ وَ لا تُعْرِنِي مِنْ جَمِيلِ صَفْحِكَ وَ سَتْرِكَ إِلَهِي ظَلِّلْ عَلَى ذُنُوبِي غَمَامَ رَحْمَتِكَ ،
خدايا! گناهان بر من لباس خوارى پوشانده، و دورى از تو جامه درماندگى بر تنم پيچيده، و بزرگی جنايتم دلم را ميرانده، پس آن را با توبه به درگاهت زنده كن، اى آرزويم و مرادم و خواسته ام و اميدم، به عزّتت سوگند براى گناهانم آمرزنده اى جز تو نمى يابم، و براى دل شكستگی ام جبران كننده اى جز تو نمی بينم، به پيشگاهت با توبه و انابه فروتنی نمودم، و با ذلّت و خوارى، به درگاهت تسليم شدم، اگر مرا از درگاهت برانى به كه روى آورم؟ و اگر از آستانت بازگردانى به كه پناه برم؟ در اين حال افسوس از شرمندگى و رسوايى ام، و دريغ از زشتى كردار و فراهم آوردن گناهانم، اى آمرزنده گناهان بزرگ، و اى جبران كننده استخوان شكسته، از تو درخواست مى كنم كه گناهان تباه كننده ام را بر من ببخشايى، و بر من بپوشانى پنهان كاري هاى رسواكننده ام را، و مرا در عرصه قيامت از نسيم گذشت و آمرزشت بى بهره مگذارى، و از پوشش زيباى چشم پوشى ات عريان و بى پوشش رها نسازى، خدايا سايه رحمتت را بر گناهانم بينداز،
وَ أَرْسِلْ عَلَى عُيُوبِي سَحَابَ رَأْفَتِكَ إِلَهِي هَلْ يَرْجِعُ الْعَبْدُ الْآبِقُ إِلّا إِلَى مَوْلاهُ أَمْ هَلْ يُجِيرُهُ مِنْ سَخَطِهِ أَحَدٌ سِوَاهُ إِلَهِي إِنْ كَانَ النَّدَمُ عَلَى الذَّنْبِ تَوْبَةً فَإِنِّي وَ عِزَّتِكَ مِنَ النَّادِمِينَ وَ إِنْ كَانَ الاسْتِغْفَارُ مِنَ الْخَطِيئَةِ حِطَّةً فَإِنِّي لَكَ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِينَ لَكَ الْعُتْبَى حَتَّى تَرْضَى إِلَهِي بِقُدْرَتِكَ عَلَيَّ تُبْ عَلَيَّ وَ بِحِلْمِكَ عَنِّي اعْفُ عَنِّي وَ بِعِلْمِكَ بِي ارْفَقْ بِي إِلَهِي أَنْتَ الَّذِي فَتَحْتَ لِعِبَادِكَ بَابا إِلَى عَفْوِكَ سَمَّيْتَهُ التَّوْبَةَ فَقُلْتَ:
و ابر مهربانى ات را به سوى عيب هايم گسيل كن، خدايا آيا برده فرارى جز به جانب مولايش باز مى گردد؟ يا كسى به او از خشم مولايش جز مولايش پناه مى دهد؟ خدايا اگر پشيمانى از گناه توبه است، پس به عزّتت سوگند كه من از پشيمانانم، و اگر آمرزش طلبى از خطاكارى سبب فرو ريختن خطاها از پرونده است، من از آمرزش خواهانم، حق رضايت با توست تا راضى شوى، خدايا با قدرتت بر من توبه ام را بپذير، و با بردبارى است نسبت به من از من درگذر، و با آگاهى ات از حال من با من مدارا فرما، خدايا تويى كه به روى بندگانت درى به سوى بخششت گشودی و آن را توبه ناميدى، و خود فرمودى:
تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحا فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ الْبَابِ بَعْدَ فَتْحِهِ إِلَهِي إِنْ كَانَ قَبُحَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِكَ فَلْيَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِكَ إِلَهِي مَا أَنَا بِأَوَّلِ مَنْ عَصَاكَ فَتُبْتَ عَلَيْهِ وَ تَعَرَّضَ لِمَعْرُوفِكَ فَجُدْتَ عَلَيْهِ يَا مُجِيبَ الْمُضْطَرِّ يَا كَاشِفَ الضُّرِّ يَا عَظِيمَ الْبِرِّ يَا عَلِيماً بِمَا فِي السِّرِّ يَا جَمِيلَ السِّتْرِ [السَّتْرِ] اسْتَشْفَعْتُ بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ إِلَيْكَ وَ تَوَسَّلْتُ بِجَنَابِكَ [بِجِنَانِكَ ] وَ تَرَحُّمِكَ لَدَيْكَ فَاسْتَجِبْ دُعَائِي وَ لا تُخَيِّبْ فِيكَ رَجَائِي وَ تَقَبَّلْ تَوْبَتِي وَ كَفِّرْ خَطِيئَتِي بِمَنِّكَ وَ رَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ
«بازگرديد به جانب خدا، بازگشتى خالصانه» ، پس عذر كسى كه از ورود به اين در پس از گشوده شدنش غفلت ورزد چه می تواند باشد؟ خدايا اگر نافرمانى و گناه از بنده ات زشت بود، پس گذشت از جانب تو زيباست، خدايا نخستين، كسى نيستم كه تو را نافرمانى كرده و حضرتت توبه پذيرش شدى، و خود را در معرض احسانت قرار داده و تو مرا مورد احسانش قرار دادى، اى پاسخگوى درماندگان، اى برطرف كننده زيان، اى بزرگ نيكى، اى داناى نهان، اى زيبا پرده پوش، به جود و كرمت به سوى تو شفاعت مى جويم، و توسّل می كنم نزد تو به فضل و رحمتت دعايم را اجابت كن، اميدم را به خود نااميد مساز، و توبه ام را بپذير، و با احسان و مهرت خطاهايم را ناديده گير، اى مهربان ترين مهربانان.

موضوعات: مناجاة التائبين  لینک ثابت
 [ 11:52:00 ب.ظ ]




داستان زیبا ی چادر

داداشم منو دید تو خیابات …..بایه نگاه تند بهم فهموند برو خونه تا بیام خیلی ترسیده بودم…الان میاد حسابی منو تنبیه میکنه …. نزدیک غروب رسید
وضو گرفت دو رکعت نماز خواند بعد از نماز گفت:بیا اینجاخیلی ترسیده بودم .گفت:آبجی بشین

نشستم . بی مقدمه شروع کرد یه روضه از خانوم حضرت زهرا (ع) خواند حسابی گریه کرد .منم گریه ام گرفت.بعد گفت آبجی می دونی بی بی چرا روشو از مولا می پوشوند .از شرم اینکه علی یدفعه دق نکنه .آخه غیرت الله …

میدونی بی بی حتی پشت در هم نذاشت چادر از سرش بیوفته. میدونی چرا امام حسن (ع) زود پیر شد. بخاطر اینکه تو کوچه بود و نتونست کاری برای ناموسش بکنه آبجی حالا اگر میخوای منو دق مرگ نکنی تو خیابون مواظب چادر و روسریت باش یه دفعه ناخود آگاه نره عقب ویه تار مو بیاد بیرون .

من نمیتونم فردای قیامت جواب خانوم حضرت زهرا(ع)را بدم

سرو پایین انداخت وشروع کرد به گریه کردن…..

اومد سرم را بوسید وگفت آبجی قسمت میدم بعد از من مواظب چادرت باش…

از برخوردش خیلی تعجب کردم…. احساس شرم میکردم گفتم داداش ان شاالله سایت همیشه بالا ی سرم باشه ….

پیشونیشو بوسیدم….

سه روز بعد خبر آوردن داداشت تو عملیات والفجر به شهادت رسیده

بعدا لباساش که آوردن دیدم جای تیر روی پیشانی بندشه…..

سر بند یا فاطمه زهرا….

حالا هر وقت تو خیابون یه زن بی چادر میبینم….اشکم جاری میشه….

پیش خودم میگم حتماداداش نداره…..

یا زهرا(س)

 

موضوعات: داستان زیبا ی چادر  لینک ثابت
 [ 09:28:00 ب.ظ ]




 

رهبر من نور چشمان من است عشق او آیین و ایمان من است

ذوالفقار حیدری در دست او طاعتش میثاق وپیمان من است

سیدی از نسل پاک فاطمه هم زنسل شیر یزدان من است

در ولایت وارث آل نبی جانشینی از امامان من است

همچو مه تابد به قلب شیعیان نائب خورشید پنهان من است

درهدایت سوی حق آرد مرا این هدایت سمت قرآن من است

دوستانش دوست می دارم همی دشمن او دشمن جان من است

آنکه مهر او ندارد در وجود بی گمان همکیش نادان من است

درسخن چون ابر می بارد به دل در کویر خشک باران من است

در حضورش موج دریا دیده ام در کلامش راحت جان من است

در نگاهش غرق دریا می شوم واژه هایش درو مرجان من است

قلب تارم را صفایی می دهد جامع فکر پریشان من است

من مرید آن دل وارسته ام او مراد و پیر عرفان من است

بوی یوسف می دهد پیراهنش گرچه خود یعقوب کنعان من است

آرزوی دیدنش دارم به دل در فراقش شهر زندان من است

ای خوش آن روز ببینم رهبرم ساعتی در خانه مهمان من است

هرگز ای یاران دعایش می کنید شب نمازش ذکر یاران من است

روی خوبش بادو چشمت دیده ای چهره اش چون ماه تابان من است

غرق دریای تهاجم را چه غم ناجی کشتی ز طوفان من است

گرچه دشمن نقشه ها داردبسی حامی او حی سبحان من است

در امانت او امین انقلاب در شجاعت شیر مردان من است

راه او باشد ره پیر خمین (ره) رهرو راه شهیدان من است

افتخار ما بود <<سیدعلی>> سرور من جان جانان من است

چون فقیه وعالم است ودین شناس مرجع تقلید دوران من است

روز ششم ماه تیر از سال شصت رهبرم جانباز ایران من است

ای خداوندا نگهدارش تو باش چون دعای او ن گهبان من است

شعر امروزم که وصف رهبر است بهترین اشعار دیوان من است

پیروانش نی به پاکستان و هند در فلسطین و لبنان من است

گوئیا مهدی (عج) چنین گوید که او بهترین اصحاب و یاران من است

موضوعات: رهبر من نور چشمان من است عشق او آیین و ایمان من است  لینک ثابت
 [ 09:24:00 ب.ظ ]




پای درس شیخ نخودکی

استاد بزرگ اخلاق حسنعلی نخودکی اصفهانی 14 توصیه برای تقرب به خدا ذکر کردند:

توصیه اول

نماز های یومیه خویش را در اول وقت آن ها بجا آور.

توصیه دوم

در انجام حوائج مردم ،هرقدر که می توانی بکوش وهرگز میندیش که فلان کار بزرگ از من ساخته نیست،زیرا اگر بنده خدا در راه حق گامی بردارد ،خداوند نیز اورا یاری خواهد نمود.

توصیه سوم
توصیه سوم

سادات را بسیارگرامی ومحترم شماروهر چه داری،درراه ایشان خرج وصرف کنی واز فقردر این کار پروا نکنی،اگر تهیدست گشتی ،دیگر تورا وظیفه ای نیست.

توصیه چهارم

از تهجد ونماز شب غفلت مکن وتقوا وپرهیز پیشه ساز.

توصیه پنجم

به آن مقدار تحصیل کن که از تقلید وارهی.

توصیه ششم

بدان که انجام امور مکروه،موجب تنزل مقام بنده خدا میشود وبه عکس،اتیان(انجام)مستحبات،مرتبه اورا ترقی می بخشد.

توصیه هفتم

بدان که در راه حق وسلوک این طریق،اگر به جایی رسیده ام ،به برکت بیداری شب ها ومراقبت در امور مستحب وترک مکروهات بوده است ،ولی اصل و روح همه اعمال خدمت به رسول الله (ص)است.

توصیه هشتم

بین الطلوعین را به چهار قسمت تقسیم کنید:

1اذکار ووتسبیح

2.ادعیه

3.قرائت قرآن

4.فکری در اعمال روز گذشته

اگر موفق به طاعتی بوده اید ،شکری کنید واگر خدای نکرده ابتلا به معصیتی یافته اید،استغفار کنید.

توصیه نهم

هرروز صدقه دهید،ولواگر به وجع مختصر.شب ها قدری در بی اعتباری دنیا وانقلاب آن فکرکنیدوملاحضه کنید که دنیا با اهل دنیا چگونه سلوک می کند

توصیه دهم

درمورد ذکر،در آغاز چند صلوات فرستاده ودل را حاضر کنید وبعد مشغول ذکر شوید.

توصیه یازدهم

برای توفیق تهجد وگشایش کار،هرصبح از تلاوت قرآن مجید مخصوصا سوره یاسین غفلت نکنید .

توصیه دوازدهم

عمده نظر در دو مطلب است.:

یکی غذای حلال ،ودوم توجه به نماز واصلاح آن؛اگر این دو درست باشد باقی درست است .

عمده هم از نظر حقیر ،اصلاح قلب است وذکر ،[یا حی یا قیوم]سحرگاه برای همین است.

توصیه سیزدم

حرارتی که بر اثر مصاحبت با مردان بد وشرور در مزاج آدمی پدید می آید،جزبه وسیله سردی وبرودت مصاحبت با نیکان ومردم صالح زایل نمی شود .

توصیه چهاردهم
بزرگان خیلی بر احتراز از مجالست با منکران تاکید دارند وگفته اند ضروری که یک وسوسه به وجود می آورد ،در طول سال های دراز ممکن نیست بتوان آن را رفع کرد.

 

موضوعات: پای درس شیخ نخودکی  لینک ثابت
 [ 09:19:00 ب.ظ ]




سخنانی زیبا از آیت الله بهجت در مورد امام زمان

************************************************************

 

چه قدر حضرت [امام زمان (علیه السلام)] مهربان است به کسانی که اسمش را می برند و صدایش می زنند! و از او استغاثه می کنند؛ از پدر و مادر هم به آنها مهربان تر است!

لازم نیست که انسان در پی این باشد که به خدمت حضرت ولی عصر (عج) تشرّف حاصل کند؛ بلکه شاید خواندن دو رکعت نماز، سپس توسّل به ائمه (علیهم السلام) بهتر از تشرّف باشد.

ما در دریای زندگی در معرض غرق شدن هستیم؛ دستگیری ولیّ خدا لازم است تا سالم به مقصد برسیم. باید به ولیّ عصر (عج) استغاثه کنیم که مسیر را روشن سازد و ما را تا مقصد، همراه خود ببرد.

دعای تعجیل فَرج، دوای دردهای ما است.

در زمان غیبت هم عنایات و الطاف امام زمان (عج) نسبت به محبّان و شیعیانش زیاد دیده شده؛ باب لقا و حضور بالکلیّه مسدود نیست؛ بلکه اصل رؤیت ج?سمانی را هم نمی شود انکار کرد!

با وجود اعتقاد داشتن به رئیسی که عینُ الله الناظره است، آیا می توانیم از نظر الهی فرار کنیم و یا خود را پنهان کنیم؛ و هر کاری را که خواستیم، انجام دهیم؟! چه پاسخی خواهیم داد؟!

موضوعات: سخنانی زیبا از آیت الله بهجت در مورد امام زمان  لینک ثابت
 [ 09:17:00 ب.ظ ]




 


شخصی گفت :من می روم وبا یک سیب ،ابروی امام صادق(ع)را می ریزم.

گفتند:چه جوری.

گفت:می روم ومی گویم ،ای امام صادق این سیب رزق من هست،یا نه.اگر گفت :رزق تو نیست ،سیب را می خورم

تا بگویم تودروغ گفتی.اگر گفت رزق تو هست نمی خورم وآنرا لگد می کنم.

پیش امام رفت وگفت:امام این سیب رزق من هست یا نه.

امام فرمودند:اگر از گلویت پایین برود معلوم می شود رزق تو هست.

این دیگر نمی دانست چه بگوید وگیج شد.

گاهی آدم دارد ولی رزق اونیست

موضوعات: شخصی گفت :  لینک ثابت
 [ 09:15:00 ب.ظ ]





داستان یک مرد 

مردی در کارخانه توزیع گوشت کار میکرد یک روز به تنهایی برای سرکشی به سردخانه رفته بود

.درسردخانه بسته شد و مرد در داخل سردخانه گیر افتاد

اخر وقت کاری بود و هیچ کس متوجه گیر افتادن اونشد .بعد از(5)ساعت مرد درحال مرگ بود که

نگهبان در سردخانه را باز کرد واورا نجات داد پس از بهبودیش از نگهبان پرسید که چطور

تو در سردخانه را باز کردی و من را نجات دادی؟

نگهبان جواب دادمن (35)سال است در اینجا کار میکنم وهرروز هزاران کارگر می ایند و می روند

ولی تو از معدود کارگر هایی هستی که موقع ورود با من سلام و احوالپرسی میکنی و موقع خروج با

من خدا حافظی میکنی وبعد خارج میشوی کارگران دیگرطوری با من رفتار میکنند که انگار من نیستم

امروز هم مانند روز های قبل به من سلام کردی ولی خدا حافظیت را نشنیدم برای همین تصمیم گرفتم

برای یافتن تو به سردخانه بروم وامدم وتورا نجات دادم و…

موضوعات: داستان یک مرد  لینک ثابت
 [ 09:13:00 ب.ظ ]




 همه چیز را به خداوند متعال واگذار

 

درمیان قوم بنی اسرائیل،خانواده ای چادر نشین در بیابان زندگی می کردند و زندگی آنها به دامداری وباکمال سادگی وصحرانشینی می گذشت.آنها علاوه برتعدادی گوسفند ،یک خروس،یک الاغ ویک سگ داشتندخروس آنهارابرای نماز بیدار می کرد.وبا الاغ ،وسائل زندگی خودرا حمل می کردند وبه وسیله آن برای خود از راه دور آب می آوردند،وسگ نیز در آن بیابان ،به خصوص شب،نگهبان آنها ازدرندگان بود.اتفاقاروباهی آمدوخروس آنها را خورد،افراد آن خانواده ،محزون وناراحت شدند،ولی مردآنها که شخص صالحی بودمی گفت:خیر است انشاالله.پس از چند روزی،سگ آنهامرد.بازآنهاناراحت شدند،ولی مرد خانواده گفت:خیر است،طولی نکشید که گرگی به الاغ انها حمله کردوآن رادرید وازبین برد،باز مردآن خانواده گفت: خیراست درهمین ایام ،روزی صبح ازخواب بیدارشدند دیدندهمه چادرنشین ها اطراف مورد دستبرد وغارت دشمن واقع شده وهمه اموال آنها به غارت رفته وخود آنها نیز به عنوان برده به اسارت دشمن در آمده اند .

مرد صالح گفت: رازی که ما باقی مانده ایم این بوده که چادرنشینهای دیگر دارای سگ وخروس والاغ بوده اند ،وبه خاطر سروصدای آنها شناخته شده اندوبه اسارت دشمن درآمده اند.

ولی ما چون سگ وخروس والاغ نداشتیم .شناخته نشدیم.پس خیر ما در هلاکت سگ و خروس والاغ مان بوده است که سالم مانده ایم.

این نتیجه کسی است که همه چیزش را به خدا واگذار می کند.

موضوعات: همه چیز را به خداوند متعال واگذار  لینک ثابت
 [ 09:11:00 ب.ظ ]





پیرمرد قفل ساز وامام زمان (عج)

مردی از دانشمندان سالها در آرزوی دیدن امام زمان (عج) بود مدت ها ریاضت کشید.شبها بیدار می ماند ودعا وراز ونیاز می کرد معروف است هر کس بدون وقفه چهل شب چهارشنبه در مسجد سهله (کوفه) برودو….
نماز مغرب وعشا خود را آنجا بخواند سعادت تشرف به محضر امام زمان (عج)را خواهد یافت این مرد دانشمند مدت ها این کار را هم کرد ولی باز هم اثری نداشت (ولی به خاطر شب زنده داری ها و …صفا و نورانیت خاصی پیدا کرده بود).تا اینکه روزی به او الهام شد .

«الان حضرت بقیه الله (عج)در بازار آهنگران در مغازه پیرمردی قفل ساز نشسته است .اگر می خواهی اوراببینی به آنجا برو»

اوحرکت کرد وقتی به آن مغازه رسید دید حضرت مهدی (عج)آنجا نشسته وبا آن مرد گرم گفتگو هستند .اینک ادامه داستان از زبان آن دانشمند.

به امام زمان (عج)سلام دادم حضرت جواب سلامم را داد وبه من اشاره کرد که اکنون ساکت باش وتماشا کن !در این حال پیرزنی که ناتوان بود عصا به دست وبا قد خمیده وارد مغازه شد وقفلی را نشان دادو گفت : آیا ممکن است برای رضای خدا این قفل را سه ریال از من بخرید ؟من به این سه ریال پول احتیاج دارم.پیرمرد قفل ساز قفل را نگاه کرد ودید قفل،بی عیب وسالم است گفت:مادر،چرا مال مسلمانی را ارزان بخرم و حق کسی را ضایع کنم ؟ این قفل تو هشت ریال ارزش دارد.من اگر بخواهم سود کنم،به هفت ریال می خرم. زیرا در این معامله ،بیش از یک ریال سود بردن بی انصافی است.اگر می خواهی بفروشی ،من هفت ریال می خرم ،وباز تکرارمی کنم قیمت واقعی آن هشت ریال است ،من چون کاسب هستم وباید نفع ببرم ،یک ریال ارزان تر خریداری میکنم.

پیرزن ابتدا باور نکردوگفت:هیچکس این قفل را از سه ریال از من نخرید.تو اکنون میخواهی هفت ریال بخری!؟به هر حال پیرمرد قفل ساز ،هفت ریال به آن زن دادوقفل را خرید.وقتی پیرزن رفت،امام زمان (عج) خطاب به من فرمودند:مشاهده کردی!؟این گونه باشید تا من به سراغ شما بیاییم . ریاضت و سیر سلوک لازم نیست .مسلمانی را در عمل نشان دهید ،من خودبه دیدار شما می آیم

 

موضوعات: پیرمرد قفل ساز وامام زمان (عج)  لینک ثابت
 [ 09:10:00 ب.ظ ]




امام صادق (ع)فرمودند؛:

خداوند متعال فرمودند:نماز کسی را می پذیرم که:

۱-درمقابل عظمت من فروتنی کند.

۲-ازخواسته های نفسانی به خاطرمن خود را دور کند

۳-روزش را با یاد من به پایان ببرد.

۴-بر بندگانم بزرگی نفروشد.

۵-به گرسنه غذا دهد.

۶-برهنه را بپوشاند.

۷-به مصیبت دیده مهربانی کند.

۸-غریب را پناه دهد.

موضوعات: امام صادق (ع)فرمودند؛:  لینک ثابت
 [ 09:08:00 ب.ظ ]




پای درس آیت الله مجتهدی رحمت الله علیه

نکته بسیار مهم برای خانمها

یکی از شاگردان آیت الله مجتهدی تعریف میکندکه یک روز با اصرار بعداز کلاس استاد را برای نهار به منزل خودمان بردم،بعد از یک بار غذا کشیدن از من خواست دوباره برایشان غذا بکشم ،خیلی تعجب کردم اما چیزی نگفتم ،بعد از جمع کردن سفره طاقت نیاوردم از ایشان پرسیدم حضرت استاد ببخشید که ازتون این سوال را میپرسم ، آخه شما اهل غذا نیستید چطور دوباره غذا کشیدید؟البته برای من باعث افتخارو خوشحالیست .

استاد فرمودند سوال را از من کردی جوابشو از خانومت بپرس .

رفتم از همسرم…..
رفتم از همسرم پرسیدموقع پختن غذا چه کردی؟

کمی فکر کرد گفت با وضو بودم .

رفتم به ایشان گفتم خانومم با وضو بوده .

فرمودند این کار همیشگی شان است.بپرس دیگر چکار کرده؟

رفتم پرسیدم،خانومم کمی فکر کردوگفت وقتی داشتم غذا میپختم کمی با خودم روضه سیدالشهدا رو زمزمه کردم وقطره اشکی هم ریختم.

نزد استاد رفتم واینرا گفتم.

لبخندی زد ند وگفتند بله دلیل رفتارم این بود .

اگر نیت کنید ثواب این غذای امروز نذر یکی از ائمه شود،آنوقت هم آشپزی برایت دلنشین تر است،هم اینکه خانواده هرروز سر سفره یکی از ائمه نشسته است.

بزرگی برای خانمهای کدبانو چند توصیه داشتند.

1-برای آشپزی هر روز به نیت معصوم آن روز غذا طبخ کنید مثلا روز جمعه که متعلق به امام عصر (عج)میباشد تمام وعده ها را به نیت آن حضرت آشپزی کنید.

2-ابتدا قبل از آشپزی وضو بگیرید.

3-هنگام وارد شدن به آشپزخانه بسم الله الرحمن الرحیم بگویید.

4-اگر دیدید کارهایتان زیاد اتست لا حول ولا قوه الا بالله بگویید.

5-هنگام روشن کردن اجاق گاز بگویید اللهم اجرنا من النار(یعنی خدایا مرا از آتش دوزخت دور کن)

6-هنگام استفاده از آب صلوات بر پیامبر (ص)بفرستید تا از شفاعتش بهره مند گردید واز آب حوض کوثر بنوشید.

7-اگر از میوه وسبزیخات وگوشت استفاده می کنید بگویید اللهم اسئلک الجنه (از خداوند درخواست بهشت کنید).

8-هرچه را که با چاقو قطعه قطعه می کنید ذکر سبحان الله والحمدالله را بگویید.

9-هنگامی که کارهایتان به اتمام رسید شکر خدای رابجا آورید.

10-اگر خسته شدید اعوذبالله گفته وبخدا پناه ببرید .

که با این کار همیشه در حال ذکر خداوند هستید وکسی که در حال ذکر باشد مانند کسی است که در جهاد است که هم آشپزی می کنید وهم جهاد.

موضوعات: پای درس آیت الله مجتهدی رحمت الله علیه ک: نکته بسیار مهم برای خانمها  لینک ثابت
 [ 09:01:00 ب.ظ ]




اداب معاشرت شایسته(اسلامی)

 

حضرت به فرزندش توصیه می کند که مستند سخنان تو می بایست فرد مورد اعتماد باشد وگرنه ممکن است زبان به دروغ باز شود:ولا تحدّث الا عن ثقه فتکون کاذباً و الکذب ذل.از مردم نامطمئن خبری نقل نکن که دروغگو درمی آیی و دروغگویی، مایه ذلت است.

از سیره و گفتار امیرمؤمنان علی(ع) به خوبی استنباط می شود که حضرت به معاشرت با جمع و جماعت معتقد بوده و گوشه گیری عزلت کلی از مردم را روا نمی دانستند؛ ولی برای معاشرت و برخورد با مردم، توصیه ها و اصولی را گوشزد می نمودند. از مجموع سفارشهایی که آن حضرت به فرزندانشان داشته اند، سه محور کلی به دست می آید؛ کیفیت معاشرت شایسته با مردم، ارتباطات سازنده با برخی اقشار و بالاخره راه های کسب محبوبیت اجتماعی که در مقاله حاضر به آنها پرداخته شده است. گفتنی است این مطلب از فصلنامه فرهنگ کوثر شماره61 انتخاب شده که با هم آن را از نظر می گذرانیم.

الف) کیفیت معاشرت شایسته با مردم

امیرمؤمنان علیه السلام به پیروی از دستور جامع قرآنی و بنا به آیه «محمد رسول الله والذین معه اشداء علی الکفار رحماء بینهم»(1) اصولی را در معاشرت و برخورد مناسب با مردم بیان نموده؛ از جمله:

1. خوش اخلاقی با مردم

امام علی(ع) می فرماید:حسن الخلق خیر قرین(2)؛ خوش خلقی بهترین همدم (برای انسان) است.

حضرت راه سلامت ماندن در میان مردم را، اخلاق نیکو برشمرده و می فرماید: تسلم من الناس بحسن الخلق(3)؛ با خوش اخلاقی، خود را از شر مردم نگه دار!

2. نیکو سخن گفتن با دیگران

حضرت به امام حسین(ع) می فرماید:اعلم ای بنی انه من لانت کلمته، وجبت محبته(4)؛ ای فرزندم! بدان هر کس که سخنش نرم باشد، مهر و محبتش به دیگران ضرورت یابد.

حضرت در فراز دیگری در کیفیت سخن گفتن با مردم چنین آورده است:

و لا تقل ما لا تعلم بل لا تقل کلما تعلم و لاتقل ما لا تحب ان یقال لک(5)؛ آنچه نمی دانی نگو! بلکه هر آنچه می دانی، اظهار مکن! نیز حرفی را که نمی خواهی به تو بگویند، مگو!

3. خیرخواهی برای دیگران

حضرت علی(ع) به امام حسن می فرماید: وامحض اخاک النصیحه حسنه کانت او قبیحه و ساعده علی کل حال(6)؛ خالصانه برای برادرت خیرخواهی کن، بپسندد یا نپسندد، و در هر حال با او مساعدت کن!

4. رعایت ادب

امام علی(ع) به امام حسین(ع) می فرماید:الادب خیر میراث(7)؛ ادب، بهترین ارث از گذشتگان است.

در جای دیگر می فرماید:دل و جان خود را با ادب، روشن و فروزان کن!(8)

از اینجا معلوم می شود که رعایت «آداب اجتماعی» اثر زیادی بر روح و روان آدمی دارد.

5. عزت نفس

خداوند، عزت را مخصوص خود، پیامبر و مؤمنان قرار داده است: «ولله العزه و لرسوله و للمؤمنین»(9).

امیرمؤمنان(ع) راه رسیدن به عزت را، بی نیازی از مردم بیان کرده و به امام حسین می فرماید:ای بنی! عزالمؤمن غناه عن الناس؛(10) فرزندم! عزت مؤمن به بی نیازی از مردم است.

6. عفو و گذشت

یکی از اصول «تربیت اجتماعی»، گذشت از خطاهای دیگران است؛ زیرا هر انسانی (غیر از معصومان علیهم السلام) در زندگی مرتکب خطاهایی می شود و چه بسا پس از فهمیدن خطای خود، از آن پشیمان شده و قصد تکرار آن را نداشته باشد.

حضرت به امام حسن(ع) می فرماید: و اقبل عذر من اعتذر الیک و خذالعفو من الناس؛(11) هرکس پوزش طلبد، عذرش را بپذیر و گذشت از مردم را، پیشه خود ساز.

و در جای دیگر می فرماید: «همانا عدالت همراه با عفو برای خردمند، از کتک زدن سخت تر است.»(12)

7. حفظ اسرار

در معاشرت با دیگران، گاهی متوجه برخی نکات می شویم که آنان دوست ندارند برای عموم افشا شود؛ اینجاست که «حفظ اسرار دیگران»، یک وظیفه اجتماعی خواهد شد.

امیرمؤمنان(ع) به امام حسین(ع) می فرماید: و من هتک حجاب غیره انکشف عورات بیته (13)؛ هرکس پرده آبروی دیگران را پاره کند، عیب های خانواده اش (نیز) برملا و آشکار می گردد.

از این کلام استفاده می شود که افشای عیب های پنهانی دیگران، موجب آشکار شدن عیوب خانوادگی انسان نیز می گردد و بین این دو، نوعی رابطه علت و معلول برقرار است.

8- امر به معروف و نهی از منکر

انسان مؤمن نباید تنها به سلامت خویش خرسند باشد، بلکه می بایست نسبت به محیط زندگی و جامعه خود احساس مسئولیت کند و با زشتی های آن مبارزه نماید و برای زندگی معنوی و اخلاقی جامعه در تلاش باشد.

حضرت به فرزندش امام حسن(ع) می فرماید:و امر بالمعروف تکن من اهله و انکر المنکر بلسانک و یدک (14)؛ به نیکی امر کن تا از اهل آن باشی و ناپسند را با دست و زبان انکار (و جلوگیری) کن.

ذکر منابع در ادامه مطلب
1. فتح، 92.

2. تحف العقول ص1.9

3. همان، ص4.8

4. همان، ص87.

5. نهج البلاغه، صبحی صالح، ص793.

6.ر.ک. تحف العقول، ص08 و .81

.7 همان،ص88 و 9.8

8.همان، ص 3.8

.9منافقون/8.

10- تحف العقول، ص79.

11.همان، ص 88.

12.همان، ص 98.

13.همان، ص 48.

14.همان، ص

موضوعات: اداب معاشرت شایسته(اسلامی)  لینک ثابت
 [ 08:55:00 ب.ظ ]




 

 

پای درس مفسر قرآن استاد قرائتی

سوال:اینکه خداوند فقط کار افراد با تقوا را میپذیرد ،سبب دل سردی ویاس افراد عادی یا گناهکار نمی شود؟

پاسخ:

اولا اینکه قرآن می فرماید:

[انما یتقبل الله من المتقین]1،تقوا درجاتی دارد .

به همین دلیل ،کلمه (اتقی)یعنی با تقواتر ،در قرآن آمده است:
[ان اکرمکم عندالله اتقاکم]2 واکثر افراد عادی وخلافکار هم مرحله ای ازتقوی را دارا می باشند وگرنه هیچ کار خیری انجام نمی دادند واز هیچ گناهی دست بر نمی داشتند.

ثانیا اگر گفتند دولت فقط فارغ التحصیلات دانشگاه را می پذیرد ،مراد آن است شرط استخدام رسمی ،فارغ التحصیل بودن است ،نه اینکه دیگران حق هیچ گونه کاری را ندارند ویا اگر کاری انجام دهند ،پاداششان ضایع می شود.

ثالثا پذیرش عمل نیز درجاتی دارد :قبول شایسته،«بقبول حسن»3وقبول برتر داریم که دعا میخوانیم «وتقبل باحسن قبولک»4بنابر این،هرکس به مقدار تقوایی که دارد کارش قبول می شود.

به همین دلیل پاداش های قرآن نسبت به افراد وکارها و شرایط متفاوت است:

بعضی کارها پاداش دو برابر دارد«ضعفین»5بعضی کارها پاداش چند برابر دارد «اضعافا»6بعضی کارها پاداش ده برابر دارد«فله عشر امثالها »7بعضی کارها پاداش هفتصد برابر دارد «کمثل حبه انبتت سبع سنابل ماه حبه»8 بعضی کارها پاداشی دارد که هیچ کس ،جز خدا آن را نمی داند:«فلا تعلم نفس ما اخفی لهم»

9 .واین تفاوت ها براساس تفاوت نیت ونوع کار است.

(1)سوره مائده آیه27

(2)سوره حجرات آیه13

(3)سوره آل عمران آیه37

(4)دعای وداع ماه رمضان

(5)سوره بقره آِیه 265

(6)سوره بقره آیه 245

(7)سوره انعام آیه 160

(8)سوره بقره آیه 261

(9)سوره سجده آیه

موضوعات: پای درس مفسر قرآن استاد قرائتی  لینک ثابت
 [ 08:46:00 ب.ظ ]




موقعیت فعلی: فهرست قرآن / سوره نحل / تفسیر نور

 

آيه 1
‏متن آيه : ‏
‏ أَتَى أَمْرُ اللّهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي مشركان ! آنچه خدا به شما در روز قيامت وعده داده است ، چون حتمي و قريب‌الوقوع است ، انگار هم اينك براي وقوع آن ) فرمان خدا در رسيده است ، پس ( مسخره‌كنان نگوئيد كه اگر راست مي‌گوئيد كه قيامتي هست از خدا بخواهيد هرچه زودتر عذاب آن را بنماياند ! استهزاءكنان ) آن را به شتاب مخواهيد . ( خداوند جهان ) منزّه ( از اوصافي است كه مشركان درباره او بر زبان مي‌رانند ، و دور ) و برتر از چيزهائي است كه ( آنان ) انباز ( خداوند تبارك و تعالي ) مي‌سازند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَتَيا » : آمد . فرا رسيد . استعمال فعل ماضي به جاي فعل مضارع ، به خاطر حتمي‌بودن و قريب‌الوقوع بودن مسأله است . « أَمْرُ » : دستور . در اينجا مراد چيزي است كه بدان دستور داده مي‌شود كه قيامت است ( نگا : انبياء / 1 و قمر / 1 ) . « فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ » : به شتاب آن را مخواهيد . در فرارسيدن آن شتاب مكنيد . « تَعالَيا » : بالاتر از آن است . به دور از آن است ( نگا : انعام‌ / 100 ، اعراف / 190 ، يونس‌ / 18 ) .‏

آيه 2
‏متن آيه : ‏
‏ يُنَزِّلُ الْمَلآئِكَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند به دستور خود ، فرشتگان را همراه با وحي ( آسماني كه حيات‌بخش انسانها است ) بر هر كس از بندگانش ( به نام انبياء ) كه خود بخواهد نازل مي‌كند ( تا به مردم بياموزند ) كه جز من ( كه آفريننده جهان و جهانيانم ) خدائي نيست‌ ؛ پس ( با انجام حسنات و دوري از سيّئات ) ، از ( غضب و عذاب ) من بپرهيزيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الرُّوحِ » : مراد به طور عام وحي و نبوّت ( نگا : غافر / 15 ) و به طور خاصّ قرآن است ( نگا : شوري‌ / 52 ) . تشبيه وحي و نبوّت يا قرآن به روح بدان خاطر است كه اينها مانند روح كه مايه حيات بدنها است ، مايه حيات دلها و خردها مي‌باشند ( نگا : انفال‌ / 24 ) . « مِنْ أَمْرِهِ » : به فرمان خود . يا اين كه : اين وحي و نبوّت يا قرآن ، كاري از كارهاي خدا و رازي از رازهاي او است .‏

آيه 3
‏متن آيه : ‏
‏ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ بِالْحَقِّ تَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آسمانها و زمين را به مقتضاي حق ( و حكمت ) آفريده است ( نه بيهوده و به گزاف . خداوند ) بالاتر از چيزهائي است كه ( آنان در تصرّف امور يا پرستش ) انباز ( خدا ) مي‌سازند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بِالْحَقِّ » : به مقتضاي حق و برابر حكمت .‏

آيه 4
‏متن آيه : ‏
‏ خَلَقَ الإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُّبِينٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏انسان را ( كه يكي از مظاهر قدرت خدا است و عالَم صغير نام دارد ) از نطفه‌اي ( ناچيز و ضعيف به نام مني ) آفريده‌است ، و او ( پس از پا به رشد گذاشتن ) به‌ناگاه دشمن آشكاري مي‌گردد ( و در برابر پروردگار خود علم طغيان برمي‌افرازد و رستاخيز و زندگي دوباره را انكار مي‌كند ، و فراموش مي‌نمايد كه آن كه او را قبلاً زندگي بخشيده است بعداً نيز مي‌تواند زندگي ببخشد و به حال اوّليّه برگشت دهد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« نُطْفَهُ » : مني . « خَصِيمٌ » : دشمن . صيغه مبالغه و يا فعيل به معني مُفاعل است ، از قبيل : نَسيب به معني مُناسِب ، خَليط به معني مُخالِط ، عَشير به معني مُعاشِر . « مُبِينٌ » : اگر صفت ( خَصِيمٌ ) باشد به معني واضح و آشكار است ، و اگر خبر دوم بشمار آيد به معني بيانگر دليل و برهان و مجادله با خدا است .‏

آيه 5
‏متن آيه : ‏
‏ وَالأَنْعَامَ خَلَقَهَا لَكُمْ فِيهَا دِفْءٌ وَمَنَافِعُ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و چهارپايان ( چون گاو و شتر و بز و گوسفند ) را آفريده است كه در آنها براي شما ، وسيله گرما ( در برابر سرما ، از قبيل پوشيدني و گستردني ساخته از پشم و مويشان ) و سودهائي ( حاصل از نسل و شير و سواري و غيره ) موجود است و از ( گوشت ) آنها مي‌خوريد ( و در حفظ حيات خود مي‌كوشيد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الأنْعَامَ » : چهارپايان . مفعول به فعل محذوفي است كه ( خَلَقَهَا ) بيانگر آن است . « دِفْءٌ » : گرمي . در اينجا مراد وسيله‌اي است كه انسان توسّط آن خويشتن را از سرما محفوظ و تن خود را بدان گرم مي‌دارد .‏

آيه 6
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَكُمْ فِيهَا جَمَالٌ حِينَ تُرِيحُونَ وَحِينَ تَسْرَحُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و برايتان در آنها زيبائي است بدان گاه كه آنها را ( شامگاهان از چرا ) باز مي‌آوريد و آن گاه كه آنها را ( بامدادان به چرا ) سرمي‌دهيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« تُرِيحُونَ » : حيوانات را شامگاهان به آغلها و آسايشگاهها برمي‌گردانيد . « تَسْرَحُونَ » : حيوانات را بامدادان به چراگاه مي‌بريد و در صحرا سر مي‌دهيد .‏

آيه 7
‏متن آيه : ‏
‏ وَتَحْمِلُ أَثْقَالَكُمْ إِلَى بَلَدٍ لَّمْ تَكُونُواْ بَالِغِيهِ إِلاَّ بِشِقِّ الأَنفُسِ إِنَّ رَبَّكُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنها بارهاي سنگين شما را به سرزمين و دياري حمل مي‌كنند كه جز با رنج دادن فراوان خود بدان نمي‌رسيديد . بي‌گمان پروردگارتان ( كه اينها را براي آسايشتان آفريده است ) داراي رأفت و رحمت زيادي ( در حق شما ) است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بَلَدٍ » : ناحيه و سرزمين ، اعم از آباد و غيرآباد . « بَالِغِيهِ » : رسندگان بدان . « شِقِّ » : به رنج افكندن . به مشقّت انداختن .‏

آيه 8
‏متن آيه : ‏
‏ وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَزِينَةً وَيَخْلُقُ مَا لاَ تَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( خدا ) اسبها و استرها و الاغها را ( آفريده است ) تا بر آنها سوار شويد و زينتي باشند ( كه به دلهايتان شادي بخشد ، و خداوند ) چيزهائي را ( براي حمل و نقل و طي مسافات ) مي‌آفريند كه ( شما هم اينك چيزي از آنها ) نمي‌دانيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْخَيْلَ » : گلّه اسبان . عطف بر واژه ( أَنْعامَ ) در آيه پنجم است . « الْبِغَالَ » : جمع بَغْل ، استرها . « الْحَمِيرَ » : جمع حِمار ، الاغها . « زينَةً » : عطف بر محلّ ( لِتَرْكَبُوهَا ) و هر دو مفعول‌له هستند . « يَخْلُقُ مَا لا تَعْلَمُونَ » : مراد ماشينها و هواپيماها و سفينه‌هاي فضائي و قطارها و ديگر وسائل و مركبهاي سريع‌السيري است كه مولود استعدادي است كه خدا به انسانها داده است .‏

آيه 9
‏متن آيه : ‏
‏ وَعَلَى اللّهِ قَصْدُ السَّبِيلِ وَمِنْهَا جَآئِرٌ وَلَوْ شَاء لَهَدَاكُمْ أَجْمَعِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( هدايت مردمان به ) راه راست بر خدا است ، ( راهي كه منتهي به خير و حق مي‌گردد ) ، و برخي از راهها منحرف و بيراهه است ( و منتهي به خير و حق نمي‌گردد ) . و اگر خدا مي‌خواست همه شما را ( به اجبار به راه راست ) هدايت مي‌كرد ( و نعمت اختيار و آزادي اراده و انتخاب را به شما انسانها نمي‌داد ، و لذا همچون حيوانات راهي را بيشتر نمي‌پيموديد و ترقّي و تكاملي پيدا نمي‌كرديد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« قَصْدُ » : مصدر است و به معني اسم فاعل ، يعني قاصد است كه به معني راست و مستقيم مي‌باشد . اضافه صفت به موصوف است . « عَلَي اللهِ قَصْدُ السَّبِيلِ » : هدايت به راه راست در دست خدا است . هدايت به راه راست بر خدا لازم است ( نگا : ليل‌ / 12 ) . بيان راه درست و جداسازي آن از راه نادرست بر خدا واجب و لازم است . بدين منظور است كه پيغمبران را فرستاده است و ادلّه راهيابي را در كتاب بازِ هستي به جهانيان نموده است ( نگا : انعام‌ / 153 ) . « مِنْهَا » : ضمير ( ها ) به ( سبيل ) باز مي‌گردد كه مؤنّث مجازي است . « جَآئِرٌ » : كج . نادرست .‏

آيه 10
‏متن آيه : ‏
‏ هُوَ الَّذِي أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لَّكُم مِّنْهُ شَرَابٌ وَمِنْهُ شَجَرٌ فِيهِ تُسِيمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او كسي است كه از آسمان آبي فرو فرستاده است ( كه مايه حيات است ) و شما از آن مي‌نوشيد ( و زلال و گوارايش مي‌يابيد ) و به سبب آن گياهان و درختان مي‌رويند و شما حيوانات خود را در ميان آنها مي‌چرانيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مِنَ السَّمَآءِ » : از جانب آسمان . از ابر . « شَرابٌ » : نوشيدن . « شَجَرٌ » : درختان . گياهان ( نگا : روح‌المعاني ) . « فِيهِ » : در آن . مرجع ضمير ( ه ) واژه ( شَجَرٌ ) است . « تُسِيمُونَ » : حيوانات را مي‌چرانيد .‏

آيه 11
‏متن آيه : ‏
‏ يُنبِتُ لَكُم بِهِ الزَّرْعَ وَالزَّيْتُونَ وَالنَّخِيلَ وَالأَعْنَابَ وَمِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند به وسيله آن ( آب ) زراعت و ( درختان ) زيتون و خرما و انگور و همه ميوه‌ها را براي شما مي‌روياند . بي‌گمان در اين ( كار آفرينش ميوه‌هاي رنگارنگ و محصولات كشاورزي گوناگون ) نشانه روشني است ( از خدا ) براي كساني كه ( درباره نيروي آفريننده آنها ) بينديشند ( و با چشم بينش و خرد به جهان گياهان بنگرند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ءَايَةً » : نشانه و علامت آشكار . دليل روشن .‏

آيه 12
‏متن آيه : ‏
‏ وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالْنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالْنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِأَمْرِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خدا شب و روز و خورشيد و ماه را براي ( مصالح و منافع ) شما مسخّر كرد ، و ستارگان به فرمان او مسخّر ( و براي راهيابي شما در دل تاريكيها ، در چرخش و گردش ) هستند . مسلّماً در اين كار ( كار آفريدن و مسخر كردن ) دلائل روشن و نشانه‌هاي بزرگي ( بر قدرت و عظمت خدا ) است براي كساني كه تعقّل مي‌ورزند ( و در پرتو خرد به كارها مي‌نگرند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« سَخَّرَ » : رام كرد . فرمانبردار گرداند ( نگا : رعد / 2 ) . « النُّجُومُ » : ستارگان . مبتدا است . « ءَايَاتٍ » : دلائل روشن . نشانه‌هاي بزرگ .‏

آيه 13
‏متن آيه : ‏
‏ وَمَا ذَرَأَ لَكُمْ فِي الأَرْضِ مُخْتَلِفاً أَلْوَانُهُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّقَوْمٍ يَذَّكَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و چيزهائي را مسخّر شما گردانيده است كه در زمين براي شما به رنگهاي مختلف و در انواع گوناگون آفريده است . مسلّماً در اين ( كار تسخير و آفرينش ) دليل واضح و نشانه روشني ( بر قدرت و عظمت خدا ) است براي مردمي كه عبرت مي‌گيرند ( و از ديدن اين همه نقش عجب بر در و ديوار وجود مي‌انديشند و به سجود مي‌افتند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَا » : مخلوقاتي كه . چيزهائي كه . عطف بر ( الَّيْلَ ) يا ( النُّجُومُ ) در آيه قبلي است . « ذَرَأَ » : آفريد ( نگا : انعام‌ / 136 ) . « مُخْتَلِفاً » : حال واژه ( مَا ) است . « أَلْوَانُهُ » : رنگهاي آن . اصناف و انواع آن . فاعل ( مُخْتَلِفاً ) است . « يَذَّكَّرُونَ » : يادآور مي‌شوند . بيدار مي‌گردند . مي‌انديشند . عبرت مي‌گيرند .‏

آيه 14
‏متن آيه : ‏
‏ وَهُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُواْ مِنْهُ لَحْماً طَرِيّاً وَتَسْتَخْرِجُواْ مِنْهُ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ مَوَاخِرَ فِيهِ وَلِتَبْتَغُواْ مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و او است كه دريا را مسخر ( شما ) ساخته است تا اين كه از آن گوشت تازه بخوريد و از آن زيوري بيرون بياوريد كه بر خود مي‌پوشيد ( و خويشتن را بدان مي‌آرائيد و حس زيبائي را اشباع مي‌نمائيد ) و ( تو اي انسان ! ) كشتيها را مي‌بيني كه ( سينه ) دريا را مي‌شكافند و ( امتعه و اقوات را بدينجا و آنجا مي‌رسانند . خدا اين نعمت را به شما داد ) تا شما فضل او را بجوئيد ( و از دريا در مسير تجارت استفاده نمائيد ) و سپاسگزاري كنيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« طَرِيّاً » : تازه . ناقص واوي و يائي و نيز مهموزاللام است . « مِنْهُ » : و « فِيهِ » : مرجع ضمير در اين دو واژه ( الْبَحْرَ ) است . « مَواخِرَ » : جمع ماخِرَة ، شكافنده‌ها . مراد كشتيهاي جاري و روان است كه آبها را از هم مي‌شكافند . « حِلْيَةً » : زيورآلات . زينت‌آلات . از قبيل : لؤلؤ و مرجان و درّ و گوهر . « وَ لِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ » : تا با سوار شدن بر كشتيها و شكافتن درياها ، فضل و لطف و روزي فراوان خدا را بطلبيد . اين جمله ، عطف بر ( لِتَأْكُلوا مِنْهُ . . . ) است و ( تَرَي الْفُلْكَ مَواخِرَ فِيهِ ) جمله معترضه است .‏

آيه 15
‏متن آيه : ‏
‏ وَأَلْقَى فِي الأَرْضِ رَوَاسِيَ أَن تَمِيدَ بِكُمْ وَأَنْهَاراً وَسُبُلاً لَّعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در زمين كوههاي استوار و پابرجائي را قرار داد تا اين كه زمين شما را نلرزاند ( و با حركت خود شما را مضطرب نگرداند ) و رودخانه‌ها و راههائي را پديدار كرد تا اين كه ( به مقصد خود ) راهياب شويد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ألْقَيا » : فرانهاد . مستقرّ كرد . « رَواسِيَ » : جمع راسِيَة ، كوههاي محكم و استوار . « اَن تَمِيدَ بِكُمْ » : تا شما زمين را نلرزاند و مضطرب و پريشان نگرداند . اين جمله منصوب و مفعول‌له است . در اصل : ( لِئَلاّ تَمِيدَ بِكُمْ ) و يا اين كه : ( كَراهَةَ أَن تَميدَ بِكُمْ ) است . « تَمِيدَ » : از مصدر ( مَيْد و مَيَدان ) به معني : لرزش و جنبش . تلوتلو خوردن و بدين سو و آن سو افتادن . « سُبُلاً » : جمع سَبيل ، راهها .‏

آيه 16
‏متن آيه : ‏
‏ وَعَلامَاتٍ وَبِالنَّجْمِ هُمْ يَهْتَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و نشانه‌هائي ( از قبيل : كوهها و درّه‌ها و بادها و رودها و رنگ خاكها را پديد آورد كه مردمان در روز بدانها راه خود را پيدا مي‌كنند ) و ( در شب كه از اين علائم استفاده نمي‌شود ) ايشان به وسيله ستارگان رهنمون مي‌شوند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« عَلامَاتٍ » : نشانه‌ها . عطف بر ( رَواسِيَ ) در آيه قبلي است .‏

آيه 17
‏متن آيه : ‏
‏ أَفَمَن يَخْلُقُ كَمَن لاَّ يَخْلُقُ أَفَلا تَذَكَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس ( اي وجدانهاي بيدار ! از نظر عقل ) كسي كه ( اين همه چيزهاي عجيب و غريب و نعمتهاي بزرگ و سترگ را ) مي‌آفريند ، همچون كسي است كه ( چيزي ) نمي‌آفريند ؟ ( آيا بايد بت حقير و انسان فقير را شريك خداي جليل كرد ؟ ) آيا يادآور نمي‌شويد ؟ ( تا به اشتباه خود پي ببريد و از پرستش بتها و انسانها دست برداريد و تنها و تنها خداي يگانه را بپرستيد و سپاسگزاري كنيد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَفَمَنْ » : استفهام انكاري است .‏

آيه 18
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَةَ اللّهِ لاَ تُحْصُوهَا إِنَّ اللّهَ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خداوند جز اينها داراي نعمتهاي فراوان ديگري است ) و اگر بخواهيد نعمتهاي خدا را برشماريد ، نمي‌توانيد آنها را سرشماري كنيد . بي‌گمان خداوند داراي مغفرت و مرحمت فراوان است ( و اگر از پرستش بتهاي بيجان و انسانهاي ناتوان دست برداريد و به پرستش خداي رحمان برگرديد ، مشمول گذشت و مهر يزدان مي‌گرديد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِن تَعُدُّوا . . . » : اگر برشمريد . « لا تُحْصُوهَا » : آنها را نمي‌توانيد سرشماري كنيد .‏

آيه 19
‏متن آيه : ‏
‏ وَاللّهُ يَعْلَمُ مَا تُسِرُّونَ وَمَا تُعْلِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند آگاه است از آنچه پنهان مي‌داريد و از آنچه آشكار مي‌سازيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« تُسِرُّونَ » : در دل نگاه مي‌داريد . پنهان مي‌كنيد . در نهان انجام مي‌دهيد . « تُعْلِنُونَ » : آشكار مي‌سازيد . آشكارا انجام مي‌دهيد .‏

آيه 20
‏متن آيه : ‏
‏ وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ لاَ يَخْلُقُونَ شَيْئاً وَهُمْ يُخْلَقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن كساني را كه بجز خدا به فرياد مي‌خوانند و پرستش مي‌نمايند ، آنان نمي‌توانند چيزي را بيافرينند و بلكه خودشان آفريده مي‌گردند ! ( پس بايد مخلوقات ضعيف را پرستيد و به كمك طلبيد ، يا خالق كائنات را ؟ ! ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَدْعُونَ » : فرياد مي‌زنند و به ياري مي‌طلبند . مي‌پرستند .‏

آيه 21
‏متن آيه : ‏
‏ أَمْواتٌ غَيْرُ أَحْيَاء وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( بتهائي كه مي‌پرستند ) جمادند و بيجان ، و نمي‌دانند كه ( پرستش كنندگانشان ) چه وقت زنده و برانگيخته مي‌گردند . ( پس چرا بايد عاقل چيزهائي را بپرستد كه از فرا رسيدن قيامت بي‌خبرند و سودي و زياني نمي‌رسانند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَمْوَاتٌ » : مردگان . مراد جمادات و اشياء بيجان است . خبر مبتداي محذوف است . « غَيْرُ أَحْيَآءٍ » : نه زندگان . مردگان . خبر دوم يا صفت ( أَمْواتٌ ) است و جنبه تأكيد را دارد . « يُبْعَثُونَ » : دوباره زنده مي‌گردند . رستاخيزشان فرا مي‌رسد .‏

آيه 22
‏متن آيه : ‏
‏ إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَالَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ قُلُوبُهُم مُّنكِرَةٌ وَهُم مُّسْتَكْبِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگار شما ( كه بايد او را بپرستيد ) پروردگار يكتائي است ، و آنان كه ايمان به آخرت ندارند ، دلهايشان منكر ( مبدأ و توحيد هم ) بوده و خويشتن را بزرگ مي‌پندارند ( و برتر از آن مي‌دانند كه حق را بپذيرند و خداي را پرستش كنند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مُنكِرَةٌ‌ » : انكاركننده . نپذيرنده . « مُسْتَكْبِرُونَ » : كساني كه خويشتن را بزرگ مي‌پندارند و خود را بالاتر از آن مي‌دانند كه به عبادت خدا بپردازند .‏

آيه 23
‏متن آيه : ‏
‏ لاَ جَرَمَ أَنَّ اللّهَ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْتَكْبِرِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏قطعاً خدا آگاه است از آنچه پنهان مي‌سازند و از آنچه آشكار مي‌نمايند ( و هيچ چيزي از عقائد و اقوال و افعال آنان از ديد خدا نهان نمي‌گردد و ايشان را در برابر همه اينها بازخواست مي‌كند ، و مستكبران را عقاب مي‌نمايد ) چرا كه مستكبران را دوست نمي‌دارد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لا جَرَمَ » : حقّاً . قطعاً ( نگا : هود / 22 ) .‏

آيه 24
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِذَا قِيلَ لَهُم مَّاذَا أَنزَلَ رَبُّكُمْ قَالُواْ أَسَاطِيرُ الأَوَّلِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامي كه به مستكبران ( كافر و بي‌دين ) گفته مي‌شود : پروردگار شما ( بر محمّد ) چه چيزهائي نازل كرده است‌ ؟ ( مسخره‌آميزانه و كينه‌توزانه ) مي‌گويند : ( اينها كه وحي آسماني نيست ، بلكه دروغها و ) افسانه‌هاي گذشتگان است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَسَاطِيرُ » : افسانه‌ها و نوشته‌ها . مراد اباطيل و اكاذيب و خرافات است . جمع اُسْطُورَة ( نگا : انعام‌ / 25 ) يا جمع أَسْطار و آن جمع سَطْر است ( نگا : فرقان‌ / 5 ) . أَساطيرُ خبر مبتداي محذوف است و تقدير چنين است : هُوَ أَساطيرُ الأوّلينَ .‏

آيه 25
‏متن آيه : ‏
‏ لِيَحْمِلُواْ أَوْزَارَهُمْ كَامِلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَمِنْ أَوْزَارِ الَّذِينَ يُضِلُّونَهُم بِغَيْرِ عِلْمٍ أَلاَ سَاء مَا يَزِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان بايد كه در روز قيامت بار گناهان خود را ( به سبب پيروي نكردن از پيغمبر ) به تمام و كمال بر دوش كشند ، و هم برخي از بار گناهان كساني را حمل نمايند كه ايشان را بدون ( دليل و برهان و ) آگهي گمراه ساخته‌اند ( بي آن كه از گناهان پيروان چيزي كاسته شود ) . هان ( اي مردمان ! بدانيد كه آنان چه كار زشتي مي‌كنند و ) چه بار گناهان بدي را بر دوش مي‌كشند !‏

‏توضيحات : ‏
‏« لِيَحْمِلُوا » : چنين مي‌گويند تا اين كه بردارند . بايد كه بر دارند . حرف ( لِ ) لام عاقبت است ( نگا : قصص‌ / 8 ) و يا اين كه لام امر ( نگا : قرطبي ) . « أَوْزَار » : جمع وِزْر ، بارهاي سنگين . مراد گناهان سنگين و سزاهاي كمرشكن است ( نگا : انعام‌ / 31 ، نحل‌ / 25 ) . « مِنْ أَوْزَار » : حرف ( مِنْ ) تبعيضيّه است ، يعني برخي از گناهان ، و يا اين كه زائد است ، يعني برابر گناهان . « بِغَيْرِ عِلْمٍ » : بدون علم و آگهي و دليل و برهان . يعني سران قوم ناآگاهانه و جاهلانه زيردستان را گمراه كرده‌اند ، يا اين كه زيردستان بدون حجّت و برهان به دنبال سران قوم راه افتاده‌اند . يعني حال فاعل يا حال مفعول است .‏

آيه 26
‏متن آيه : ‏
‏ قَدْ مَكَرَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَأَتَى اللّهُ بُنْيَانَهُم مِّنَ الْقَوَاعِدِ فَخَرَّ عَلَيْهِمُ السَّقْفُ مِن فَوْقِهِمْ وَأَتَاهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لاَ يَشْعُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كساني پيش از ايشان بوده‌اند كه ( از اين نوع توطئه‌ها را داشته‌اند و ) نيرنگها كرده‌اند ، ولي خدا به سراغ شالوده ( زندگي ) آنان رفته است و آن را از اساس ويران كرده است ، و سقف ( خانه‌ها ) از بالاي سرشان بر سرشان فرو ريخته است ، و عذاب ( دنيا ) از جائي بر سرشان تاخته است كه انتظارش را نداشته‌اند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَكَرَ » : نيرنگ و توطئه كرده‌اند . « أَتَي اللهُ بُنْيَانَهُمْ مِنَ الْقَوَاعِدِ » : خداوند به سراغ شالوده زندگي آنها رفت و از اساس آن را ويران نمود . عذاب خدا به سراغ زيربناي كار آنان مي‌رود و تشكيلات ايشان را از اساس به هم مي‌زند . مي‌توان مضافي را مانند ( امر ) يا ( عذاب ) پيش از ( الله ) محذوف دانست ( نگا : انعام‌ / 40 ، حشر / 2 ) . « الْقَوَاعِدِ » : جمع قاعِدَة ، اساس . شالوده . « خَرَّ » : فرو ريخت . فرو افتاد . فرو تپيد . « مِنْ حَيْثُ » : از جائي و سوئي كه .‏

آيه 27
‏متن آيه : ‏
‏ ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يُخْزِيهِمْ وَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكَآئِيَ الَّذِينَ كُنتُمْ تُشَاقُّونَ فِيهِمْ قَالَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْمَ إِنَّ الْخِزْيَ الْيَوْمَ وَالْسُّوءَ عَلَى الْكَافِرِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بعد از اين ( عذاب دنيا و مكافات عاجل ) در روز رستاخيز خداوند آنان را خوار و رسوا مي‌سازد و ( بديشان ) مي‌گويد : كجا هستند انبازان من كه شما ( گمان مي‌برديد و ) به خاطر آنها ( با انبياء خود و ساير ايمانداران ) مي‌جنگيديد و به نزاع برمي‌خاستيد ؟ ( ايشان را فرياد بزنيد تا بيايند و شما را ياري دهند و از عذاب صحراي محشر و دوزخ رها سازند ! ولي جوابي نخواهند داشت . آن گاه ) افراد دانا وآگاه ( از حق و حقيقت ، از قبيل : انبياء و مؤمنان و فرشتگان ) مي‌گويند : امروز خواري و رسوائي عذاب و بدي ، بي‌گمان دامنگير كافران مي‌گردد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« كُنتُمْ تُشَآقُّونَ » : جدال و دشمني و جنگ و ستيز مي‌كرديد . « فِيهِمْ » : درباره ايشان . به خاطر عشق بدانان . « أُوتُواالْعِلْمَ » : عالمان و دانايان . مراد فرشتگان و مؤمنان به طور عام ، و انبياء به طور خاصّ است ( نگا : نساء / 41 ، نحل‌ / 89 ) . « الْخِزْيَ » : خواري . رسوائي . « السُّوءَ » : بدي . مراد عذاب است .‏

آيه 28
‏متن آيه : ‏
‏ الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظَالِمِي أَنفُسِهِمْ فَأَلْقَوُاْ السَّلَمَ مَا كُنَّا نَعْمَلُ مِن سُوءٍ بَلَى إِنَّ اللّهَ عَلِيمٌ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كساني كه فرشتگان ( براي قبض روح ) به سراغشان مي‌روند و ايشان در حال ستم ( به خود و جامعه ) هستند و ( در اين وقت ، پس از يك عمر عناد و سركشي ) تسليم مي‌شوند ، ( چرا كه پرده از برخي از امور غيبي به كنار مي‌رود و راه گريز بسته مي‌شود ، ولي از خوف و هراس باز هم مثل سابق دروغ مي‌گويند و اظهار مي‌كنند ) كه ما كارهاي بدي ( در دنيا ) نمي‌كرده‌ايم ! ( فرشتگان بديشان مي‌گويند ) : خير ! ( شما اعمال زشت فراواني انجام داده‌ايد ، و ) بي‌گمان خداوند از آنچه مي‌كرديد آگاه بوده است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« تَتَوَفّاهُمْ » : ايشان را قبض روح مي‌كنند و ميمي‌رانند ( نگا : نساء / 97 ) . « السَّلَمَ » : تسليم شدن و فرمان بردن . « بَلي‌ » : بلي . آري . حرفي‌است كه بر ابطال نفي كلام پيش از خود دلالت دارد .‏

آيه 29
‏متن آيه : ‏
‏ فَادْخُلُواْ أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا فَلَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس ( بايد كه شما ) وارد درهاي دوزخ شويد ( و به داخل آن رويد و ) جاودانه در آن بغنويد . وه كه جايگاه متكبّران چه جاي بدي است !‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَبْوَابَ » : جمع باب ، درها . مراد ورود به خود دوزخ است . « خَالِدِينَ » : حال فاعل ( أُدْخُلُوا ) است . يعني جاودانه در آن مي‌مانند . « مَثْوَيا » : اقامتگاه . جايگاه .‏

آيه 30
‏متن آيه : ‏
‏ وَقِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْاْ مَاذَا أَنزَلَ رَبُّكُمْ قَالُواْ خَيْراً لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ فِي هَذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَلَدَارُ الآخِرَةِ خَيْرٌ وَلَنِعْمَ دَارُ الْمُتَّقِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( برعكسِ كافران ، ) هنگامي كه به پرهيزگاران گفته مي‌شود : پروردگارتان چه چيزي ( بر پيغمبر خود ) نازل كرده است‌ ؟ مي‌گويند : خير و خوبي را ( كه قرآن نام دارد و متضمّن سعادت دنيا و آخرت مي‌باشد . آنان بدين وسيله از زمره نيكوكاران بشمار مي‌آيند و ) به نيكوكاران در اين جهان نيكي مي‌رسد ( و زندگي خوشي نصيبشان مي‌گردد ) و سراي آخرت ( ايشان از اين سراي ) بهتر خواهد بود و جهانِ ( جاويدان ) پرهيزگاران بهترين ( و زيباترين ) جهان مي‌باشد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« خَيْراً » : خير و خوبي . يعني قرآني را نازل فرموده است كه سراسر خير و خوبي است .‏

آيه 31
‏متن آيه : ‏
‏ جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ لَهُمْ فِيهَا مَا يَشَآؤُونَ كَذَلِكَ يَجْزِي اللّهُ الْمُتَّقِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( سراي پرهيزگاران ) باغهاي ( جاويدان و محلّ ) اقامت دائم ( بهشت ) است كه بدان وارد مي‌گردند و رودبارها در زير ( كاخها و درختان ) آن روان است . در آنجا هرچه بخواهند دارند ( و هر نعمتي را آرزو كنند آماده مي‌يابند . بلي ) خداوند اين چنين ( كافي و وافي و عالي ) به پرهيزگاران پاداش مي‌دهد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« جَنّاتُ » : خبر مبتداي محذوف است و در اصل چنين است : هِيَ جَنَّاتُ . يا اين كه مبتدا است و خبر آن محذوف است و در اصل چنين است : لَهُمْ جَنَّاتُ .‏

آيه 32
‏متن آيه : ‏
‏ الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلآئِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( پرهيزگاران ، ) همانهائي كه ( به هنگام مرگ ) فرشتگان ( قبض ارواح ) جانشان را مي‌گيرند در حالي كه پاكيزه ( از كفر و معاصي ) و شادان ( از روياروئي سرافرازانه خود با پروردگار ) هستند . ( فرشتگان بديشان ) مي‌گويند : درودتان باد ! ( در امان خدائيد و از امروز به ناراحتي و بلائي دچار نمي‌آئيد . و ) به خاطر كارهائي كه مي‌كرده‌ايد به بهشت درآئيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَلَّذِينَ » : صفت ( الْمُتَّقينَ ) است . « طَيِّبِينَ » : پاك و پاكيزه از كفر و معاصي . شادان و خوشحال از قالب تهي كردن و پرواز از جهان ناسوت به جهان ملكوت . حال ضمير ( هُمْ ) است . « يَقُولُونَ » : مجموعه فعل و فاعل . حال ( الْمَلآئِكَةُ ) است . « سَلامٌ » : درود . امن و امان از خشم و عذابِ يزدان و سلامت از گرفتاريها و زشتيها .‏

آيه 33
‏متن آيه : ‏
‏ هَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ أَن تَأْتِيَهُمُ الْمَلائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ أَمْرُ رَبِّكَ كَذَلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَمَا ظَلَمَهُمُ اللّهُ وَلكِن كَانُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آيا كافران جز اين انتظاري دارند كه فرشتگان ( قبض ارواح ) به سراغشان بيايند ، يا اين كه فرمان پروردگارت ( مبني بر مجازات ايشان ) فرا رسد ( و عذاب آسماني نابودشان گرداند ؟ ) . كساني كه پيش از ايشان هم بودند اين چنين كردند ( و مجازات كار پليد خود را ديدند ) و خدا بديشان ستم نكرد ، و ليكن خودشان به خويشتن ستم كردند ( چرا كه خويش را با كفرشان در معرض عذاب كردگار قرار دادند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« هَلْ يَنظُرُونَ » : آيا انتظار مي‌كشند ؟ استفهام انكاري است ، يعني چشم به راه فرشتگان مرگ يا عذاب آخرت هستند .‏

آيه 34
‏متن آيه : ‏
‏ فَأَصَابَهُمْ سَيِّئَاتُ مَا عَمِلُواْ وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُواْ بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس ( سرانجام ، سزاي ) بديهائي كه مي‌كردند بديشان رسيد ، و چيزي را كه بدان تمسخر مي‌نمودند آنان را ( از هر سو ) در برگرفت ( كه عذاب دوزخ است ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« سَيِّئَاتُ » : بديها . مضاف محذوف و در اصل چنين است : جَزآءُ سيّئات . يا اين كه ذكر سبب و مراد مسبّب است . « حاق » : فرا گرفت . از ماده ( حيق ) به معني احاطه كردن ( نگا : انعام‌ / 10 ، هود / 8 ) .‏

آيه 35
‏متن آيه : ‏
‏ وَقَالَ الَّذِينَ أَشْرَكُواْ لَوْ شَاء اللّهُ مَا عَبَدْنَا مِن دُونِهِ مِن شَيْءٍ نَّحْنُ وَلا آبَاؤُنَا وَلاَ حَرَّمْنَا مِن دُونِهِ مِن شَيْءٍ كَذَلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَهَلْ عَلَى الرُّسُلِ إِلاَّ الْبَلاغُ الْمُبِينُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كافران ( از راه استهزاء و مغالطه ) مي‌گويند : اگر خدا مي‌خواست نه ما و نه پدران ما ، چيزي جز خدا را نمي‌توانستيم بپرستيم ، و چيزي را بدون اجازه او نمي‌توانستيم حرام بكنيم . ( پس ماندگاري ما بر پرستش لات و عزّي و ديگر بُتان ، و تحريم بَحيرَة و سائِبَة و وَصيلَة و غيره ، نشانه رضايت خدا به كارمان مي‌باشد ، لذا فرمان تو را نمي‌بريم و فرستاده خدايت نمي‌دانيم ، آري ! ) كساني كه پيش از ايشان هم بودند اين چنين مي‌كردند ( و با اين گونه بهانه‌هاي واهي و دليلهاي سست ، به بت‌پرستي و تحريم چيزهائي از پيش خود ، ادامه مي‌دادند ) . مگر بر پيغمبران وظيفه‌اي جز تبليغ آشكار ( ، و روشن و بي‌پرده رساندن اوامر كردگار ) است‌ ؟ ( نه ! جز اين نيست . پس تو نيز فرمان برسان و حساب ايشان را به خداي واگذار ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لَوْ شآءَ اللهُ . . . » : ( نگا : انعام‌ / 148 ، زخرف‌ / 20 ) . « مِن شَيْءٍ » : حرف ( مِنْ ) زائد است . « الْمُبِينُ » : روشن . روشنگر .‏

آيه 36
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولاً أَنِ اعْبُدُواْ اللّهَ وَاجْتَنِبُواْ الطَّاغُوتَ فَمِنْهُم مَّنْ هَدَى اللّهُ وَمِنْهُم مَّنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلالَةُ فَسِيرُواْ فِي الأَرْضِ فَانظُرُواْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما به ميان هر ملّتي پيغمبري را فرستاده‌ايم ( و محتواي دعوت همه پيغمبران اين بوده است ) كه خدا را بپرستيد و از طاغوت ( شيطان ، بتان ، ستمگران ، و غيره ) دوري كنيد . ( پيغمبران دعوت به توحيد كردند و مردمان را به راه حق فرا خواندند ) . خداوند گروهي از مردمان را ( كه بر اثر كردار نيك ، شايسته مرحمت خدا شدند ، به راه راست ) هدايت داد ، و گروهي از ايشان ( بر اثر كردار ناشايست ) گمراهي بر آنان واجب گرديد ( و سرگشتگي به دامانشان چسبيد ) پس ( اگر در اين باره در شكّ و ترديديد ، برويد ) در زمين گردش كنيد و ( آثار گذشتگان را بر صفحه روزگار ) بنگريد و ببينيد كه سرانجام كار كساني ( كه آيات خدا را ) تكذيب كرده‌اند به كجا كشيده است ( و بر سر اقوامي چون عاد و ثمود و لوط چه آمده است ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الطّاغُوتَ » : شيطان و بتان و هرچيزي كه باعث طغيان شود ( نگا : بقره‌ / 256 ) . « حَقَّتْ » : ثابت و واجب شده است . « حَقَّتْ عَلَيْهُمُ الضَّلالَة » : يعني خداوند به مردمان خرد داده است ، فطرت ايشان را براي يكتاپرستي بسيج كرده است ، پيغمبران را فرستاده است ، و آيات تشريعي و تكويني را به انسانها نموده است ، آن گاه اين مردمانند كه بر اثر يك تصميم‌گيري آزادانه دو دسته مي‌شوند و به راه يزدان يا به راه شيطان مي‌روند .‏

آيه 37
‏متن آيه : ‏
‏ إِن تَحْرِصْ عَلَى هُدَاهُمْ فَإِنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي مَن يُضِلُّ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي پيغمبر ! ) هر چند هم بر رهنمود آنان ( كه مغلوب شهوات و لذّات و ماديات شده‌اند ) آزمند باشي ( گوششان به دعوت حق بدهكار نيست و ) خداوند كساني را ( كه بر اثر پلشتيها و زشتيها ) گمراه بكند ( با زور به راه حق ) هدايت نمي‌دهد ، و ( روز قيامت ) ياوراني را نخواهند داشت ( كه ايشان را ياري كنند و از عذاب خدا برهانند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« تَحْرِصْ » : آزمند باشي . تلاش و كوشش كني .‏

آيه 38
‏متن آيه : ‏
‏ وَأَقْسَمُواْ بِاللّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لاَ يَبْعَثُ اللّهُ مَن يَمُوتُ بَلَى وَعْداً عَلَيْهِ حَقّاً وَلكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( كافران علاوه بر شِرْكشان ) مؤكّدانه به خدا سوگند ياد مي‌كنند كه خداوند هرگز كسي را كه مي‌ميرد زنده نمي‌گرداند . خير ! ( چنين نيست كه مي‌گويند ، بلكه خداوند همه مردگان را دوباره زنده مي‌كند ، و اين ) وعده قطعي خدا است ، و ليكن بيشتر مردمان نمي‌دانند ( كه زنده‌گرداندن براي قدرت خدا چيزي نيست و همان گونه كه قبلاً به انسانها جان بخشيده است ، پس از مرگ نيز دوباره جان به پيكرشان مي‌دمد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَقْسَمُوا » : سوگند خورده‌اند . « جَهْدَ أَيْمانِهِمْ » : در حالي كه با تمام قدرت و بسيار مؤكّدانه سوگند ياد مي‌كنند . جَهْد مصدر و به معني ( جاهِدينَ ) است و حال بشمار است ( نگا : مائده‌ / 53 ، انعام‌ / 109 ) . « وَعْداً عَلَيْهِ حَقّاً » : خداوند آن را مؤكّدانه وعده داده است و قاطعانه بر خود واجب گردانده است . ( وَعْداً ) و ( حَقّاً ) مفعول مطلق فعل محذوف مي‌باشند و تقدير چنين است : وَعَدَ اللهُ ذلِكَ وَعْداً وَ حَقَّهُ حَقّاً . يا اين كه ( حَقّاً ) صفت ( وَعْداً ) است و معني چنين مي‌شود : خداوند وعده راستين آن را مؤكّدانه داده است ( نگا : توبه / 111 ) .‏

آيه 39
‏متن آيه : ‏
‏ لِيُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي يَخْتَلِفُونَ فِيهِ وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ كَفَرُواْ أَنَّهُمْ كَانُواْ كَاذِبِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خداوند همگان را زنده مي‌گرداند ) تا اين كه براي ايشان روشن گرداند چيزي را كه درباره آن اختلاف مي‌ورزند ( كه به طور خاصّ رستاخيز و به طور عام همه اموري است كه پيغمبران با خود آورده‌اند ) و اين كه كافران بدانند كه ايشان ( در آنچه راجع به شرك و رستاخيز مي‌گويند ) دروغگويند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَلَّذِي يَخْتَلِفُونَ فِيهِ » : آنچه درباره‌اش اختلاف دارند . مراد حقائقي است كه پيغمبران به ارمغان آورده‌اند و همه چيزهائي است كه از آن سخن گفته‌اند .‏

آيه 40
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّمَا قَوْلُنَا لِشَيْءٍ إِذَا أَرَدْنَاهُ أَن نَّقُولَ لَهُ كُن فَيَكُونُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( زنده‌گرداندن مردمان در روز قيامت براي ما مشكل نيست همان گونه كه كافران گمان مي‌برند ) . ما هرگاه چيزي را بخواهيم ( پديد آوريم ) كافي است كه ( خطاب ) بدان بگوئيم : باش ! پس فوراً مي‌شود .‏

‏توضيحات : ‏
‏« كُن فَيَكُونُ » : ( نگا : بقره‌ / 117 ، آل‌عمران‌ / 47 ) .‏

آيه 41
‏متن آيه : ‏
‏ وَالَّذِينَ هَاجَرُواْ فِي اللّهِ مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُواْ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَلَأَجْرُ الآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كساني كه براي خدا ( به مدينه ) هجرت كردند ، پس از آن كه ( در مكّه ) مورد ظلم و ستم قرار گرفتند ، در اين دنيا جايگاه و پايگاه خوبي بدانان مي‌دهيم ، و پاداش اخروي ( ايشان از پاداش دنيوي آنان ) بزرگتر است اگر بدانند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« فِي اللهِ » : به خاطر خدا و براي رضايت او . « لَنُبَوِّئَنَّهُمْ » : ايشان را حتماً اسكان مي‌دهيم . بي‌گمان براي ايشان تهيّه مي‌بينيم . « حَسَنَةً‌ » : نيك و زيبا . صفت موصوف محذوفي است و مراد شهر مدينه است و تقدير چنين مي‌شود : داراً حَسَنَةً . مَبَاءَةً حَسَنَةً . مَعيشَةً حَسَنَةً . و . . . نصب آن به خاطر ظرف بوده است ، و يا اين كه مفعول دوم ( لَنُبَوِّئَنَّهُمْ ) است اگر به معني ( لَنُعْطِيَنَّهُمْ ) گرفته شود . « لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ » : اگر مخالفان مؤمنان مي‌دانستند . يا اگر مؤمنان مي‌دانستند ؛ كه در اين صورت مراد ديدن به جاي شنيدن است ، والاّ مهاجران مي‌دانستند كه پاداش آن جهان از پاداش اين جهان بهتر و والاتر است و به همين خاطر ترك خانه و كاشانه كرده‌اند و در راه نجات دين و ايمان كوشيده‌اند .‏

آيه 42
‏متن آيه : ‏
‏ الَّذِينَ صَبَرُواْ وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( مهاجران ، آن ) كسانيند كه ( در برابر اذيّت و آزار مشركان ) شكيبائي ورزيدند و ( در زندگي ) توكّل و تكيه آنان بر پروردگارشان است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« صَبَرُوا . . . يَتَوَكَّلُونَ » : استعمال فعل نخست به صورت ماضي و فعل بعدي به شكل مضارع ، براي استمرار ، يا استحضار آن سيماي زيبا و هيئت رعنائي است كه داشته‌اند .‏

آيه 43
‏متن آيه : ‏
‏ وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ إِلاَّ رِجَالاً نُّوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( مشركان مي‌گويند : مي‌بايست خداوند فرشته‌اي را براي ابلاغ رسالت مي‌فرستاد ؛ نه تو را كه فردي تهيدست و انساني چون ما هستي . بايد بدانند كه ) ما پيش از تو نيز جز مرداني را كه بديشان وحي فرستاده‌ايم ، ( به ميان مردم ) روانه نكرده‌ايم . پس ( براي روشنگري ) از آگاهان ( از كتابهاي آسماني همچون تورات و انجيل ) بپرسيد ، اگر ( اين را ) نمي‌دانيد ( كه پيغمبران همه انسان بوده‌اند نه فرشته ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« رِجَالاً » : مرداني . اين بخش مي‌رساند كه پيغمبران همه مرد بوده‌اند ؛ نه زن . « نُوحِي إِلَيْهِمْ » : ما به پيغمبران وحي مي‌كرديم . « الذِّكْرِ » : اطّلاع و آگهي . ياد و يادآوري . در اينجا مراد كتاب آسماني است . « أَهْلَ الذِّكْرِ » : علماء . اهل كتاب .‏

آيه 44
‏متن آيه : ‏
‏ بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( پيغمبران را ) همراه با دلائل روشن و معجزات آشكار ( دالّ بر پيغمبري ايشان ) ، و همراه با كتابها فرستاده‌ايم ، و قرآن را بر تو نازل كرده‌ايم تا اين كه چيزي را براي مردم روشن سازي كه براي آنان فرستاده شده است ( كه احكام و تعليمات اسلامي است ) و تا اين كه آنان ( قرآن را مطالعه كنند و درباره مطالب آن ) بينديشند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْبَيِّنَاتِ » : دلائل روشن . معجزات آشكار . « الزُّبُرِ » : جمع زَبُور ، كتابها ( نگا : آل‌عمران‌ / 184 ) . « بِالْبَيِّناتِ وَ الزُّبُرِ » : جار و مجرور متعلّق به ( أَرْسَلْنا ) در آيه قبلي و يا متعلّق به فعل محذوفي مانند ( أَرْسِلُوا ) است . « الذِّكْرَ » : مراد قرآن است ( نگا : آل‌عمران‌ / 58 ، حجر / 6 و 9 ) . « ما » : آنچه . مراد احكام و شرائع است .‏

آيه 45
‏متن آيه : ‏
‏ أَفَأَمِنَ الَّذِينَ مَكَرُواْ السَّيِّئَاتِ أَن يَخْسِفَ اللّهُ بِهِمُ الأَرْضَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لاَ يَشْعُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آيا توطئه‌گران بدكردار ( از اين عذاب الهي ) ايمن گشته‌اند كه ممكن است خداوند آنان را ( همچون قارون ) به دل زمين فرو برد ( و نابودشان گرداند ) ، يا اين كه عذاب الهي از آنجا كه انتظارش ندارند و به گونه‌اي كه به دلشان خطور نمي‌كند به سراغشان بيايد ؟‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَكَرُوا السَّيِّئَاتِ » : توطئه بديها را چيدند . نيرنگهاي زشت را پي‌ريزي كردند . واژه ( السيّئات ) صفت موصوف محذوف ( الْمَكَراتِ ) است ، يعني : مَكَرُوا الْمَكَراتِ السيّئات . يا اين كه مفعول فعل ( مَكَرُوا ) است اگر به معني ( عَمِلُوا ) باشد . « يَخْسِفَ » : به زمين فرو ببرد ( نگا : قصص‌ / 81 و 82 ) .‏

آيه 46
‏متن آيه : ‏
‏ أَوْ يَأْخُذَهُمْ فِي تَقَلُّبِهِمْ فَمَا هُم بِمُعْجِزِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏يا اين كه به هنگام رفت و آمدشان ( براي بازرگاني و داد و ستد ، گريبان ) ايشان را بگيرد ( و به ناگاه هلاكشان گرداند ) ؟ به هر حال آنان نمي‌توانند ( خداي را ) درمانده كنند ( و از دست عذاب و مرگ او خويشتن را برهانند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« تَقَلُّبِهِمْ » : رفت و آمد براي تجارت و بازرگاني . سعي و تلاش در پي معاش . « فَمَاهُم بِمُعْجِزِينَ » : ( نگا : أنعام‌ / 134 ، يونس‌ / 53 ، هود / 20 و 33 ، توبه‌ / 2 و 3 ) .‏

آيه 47
‏متن آيه : ‏
‏ أَوْ يَأْخُذَهُمْ عَلَى تَخَوُّفٍ فَإِنَّ رَبَّكُمْ لَرؤُوفٌ رَّحِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏يا اين كه در بيم و هراس ( از مرگ ، بيماري ، زيان ، تنگدستي ، صاعقه ، زلزله ، و بلايا و مصائب ديگر ) ايشان را نگاه دارد ( و زندگي را بر آنان حرام گرداند ؟ بلي خداوند مي‌تواند هركس و هر گروهي را به يكبار نابود كند و يا اين كه به مرگ تدريجي گرفتار سازد . خداوند ايشان را از عواقب زشت كارهايشان برحذر مي‌دارد تا بيدار گردند و به مجازات الهي گرفتار نيايند ) چرا كه خداوند بسيار با رأفت و با مرحمت است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« تَخَوُّفٍ » : بيم و هراس . كم و كاست در اموال و اولاد . « فَإِنَّ رَبَّهُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ » : ذكر رأفت و رحمت بعد از تهديد ، بدان خاطر است كه برحذر داشتن از سرانجام بد ، خود نعمت به حساب مي‌آيد همان گونه كه در سوره الرحمن آمده است ( نگا : الرحمن‌ / 41 و 42 ) . و اين كه معني چنين است كه خداوند چون رؤوف و رحيم است در مجازات شتاب نمي‌كند ( نگا : رعد / 32 ، حجّ‌ / 44 و 48 ) .‏

آيه 48
‏متن آيه : ‏
‏ أَوَ لَمْ يَرَوْاْ إِلَى مَا خَلَقَ اللّهُ مِن شَيْءٍ يَتَفَيَّأُ ظِلاَلُهُ عَنِ الْيَمِينِ وَالْشَّمَآئِلِ سُجَّداً لِلّهِ وَهُمْ دَاخِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آيا آنان به چيزهائي كه خدا آفريده است نمي‌نگرند و درباره آنها نمي‌انديشند كه چگونه سايه‌هايشان از راست و چپ منتقل مي‌گردند ( و گاهي بدين سو و گاهي بدان سو امتداد مي‌يابند ) و فروتنانه خداي را سجده مي‌برند ؟‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَتَفَيَّأُ » : برمي‌گردد . منتقل مي‌شود . در رسم‌الخطّ قرآني ( يَتَفَيَّؤُا ) است و الف زائدي در آخر دارد . « ظِلالُهُ » : سايه‌هاي آن ( نگا : رعد / 15 ) . « سُجَّداً » : سجده‌كنان . حال ( ظلال ) است . « دَاخِرُونَ » : خاضعان و فروتنان . از مصدر ( دُخُور ) به معني خواري و كوچكي است . « وَهُمْ دَاخِرُونَ » : حال دوم ( ظلال ) است .‏

آيه 49
‏متن آيه : ‏
‏ وَلِلّهِ يَسْجُدُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ مِن دَآبَّةٍ وَالْمَلآئِكَةُ وَهُمْ لاَ يَسْتَكْبِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنچه در آسمانها و آنچه در زمين جنبنده وجود دارد ، خداي را سجده مي‌برند و كرنش مي‌كنند ، و فرشتگان نيز خداي را سجده مي‌برند و تكبّر نمي‌ورزند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« دَآبَّةٍ » : جنبنده . رونده ( نگا : بقره‌ / 164 ، هود / 6 و 56 ) . « مِن دَآبَّةٍ » : برخي اين قيد را براي ( مَا فِي‌الأرْضِ ) مي‌دانند ، ولي به دليل آيه‌هاي ديگر مربوط به ( مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِي الأرْضِ ) به طور كلّي است ( نگا : شوري‌ / 29 ، حجّ‌ / 18 ) . « الْمَلآئِكَة » : ذكر خاصّ فرشتگان با وجود دخول در واژه عام ( ما ) براي بزرگداشت فرشتگان و اين كه آنان نوعي از آفريدگانند كه در ماهيّت جداي از جنبندگانند .‏

آيه 50
‏متن آيه : ‏
‏ يَخَافُونَ رَبَّهُم مِّن فَوْقِهِمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرشتگان از پروردگار خود كه حاكم بر آنان است مي‌ترسند و آنچه بدانان دستور داده شود ( به خوبي و بدون چون و چرا ) انجام مي‌دهند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مِن فَوْقِهِمْ » : مراد بالا بودن حسّي و مكاني نيست ، بلكه مراد برتري و والائي مقامي است ( نگا : أنعام‌ / 61 ، أعراف‌ / 127 ) . « يَفْعَلُونَ ما يُؤْمَرُونَ » : ( نگا : تحريم‌ / 6 ) .‏

آيه 51
‏متن آيه : ‏
‏ وَقَالَ اللّهُ لاَ تَتَّخِذُواْ إِلهَيْنِ اثْنَيْنِ إِنَّمَا هُوَ إِلهٌ وَاحِدٌ فَإيَّايَ فَارْهَبُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا گفته است كه دو معبود دوگانه براي خود برنگزينيد ، بلكه خدا معبود يگانه‌اي است ( كه منم آفريدگار كائناتم ) و تنها و تنها از من بترسيد و بس .‏

‏توضيحات : ‏
‏« قَالَ » : مراد از گفتن ، دستور دادن است . « إِلهَيْنِ » : دو معبود . مراد اين است كه دوگانه‌پرستي غلط است تا چه رسد به پرستش معبودهاي متعدّد . يا اين كه همه معبودهاي دروغين يكي و باطل بشمارند و در مقابل معبود حق كه تنها او آفريننده جهان و منشأ خير و بركت و نعمت است قرار دارند . « إِثْنَيْنِ » : دوگانه . صفت است و در برابر ( واحِدٌ ) يعني يگانه كه آن هم صفت است قرار دارد . ذكر اين دو وصف براي تأكيد يكتاپرستي ، و نهي از دوگانه و چندگانه پرستي است . « فَارْهَبُونِ » : ( نگا : بقره‌ / 40 ) .‏

آيه 52
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَهُ مَا فِي الْسَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلَهُ الدِّينُ وَاصِباً أَفَغَيْرَ اللّهِ تَتَّقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنچه در آسمانها و زمين است از آن او است ، و همواره ( تعيين نحوه ) دينداري و ( كار ) قانونگذاري حق او ، و اطاعت و انقياد از وي واجب و لازم است . پس ( وقتي كه عالَم هستي از آنِ خدا و قوانين تكويني و تشريعي و اطاعت و انقياد همه چيز و همگان از او است ) آيا از غير خدا مي‌ترسيد ؟‏

‏توضيحات : ‏
‏« الدِّينُ » : دين و شريعت . قوانين و سنن . اطاعت و انقياد . « وَاصِباً » : هميشه و همواره ( نگا : صافّات‌ / 9 ) . واجب و لازم . خالصانه . اين واژه حال ( الدّينُ ) است .‏

آيه 53
‏متن آيه : ‏
‏ وَمَا بِكُم مِّن نِّعْمَةٍ فَمِنَ اللّهِ ثُمَّ إِذَا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فَإِلَيْهِ تَجْأَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنچه از نعمتها داريد همه از سوي خدا است ( و بايد تنها منعم را سپاس گفت و پرستيد ) و گذشته از آن ، هنگامي كه زياني ( همچون درد و بيماري و مصائب و بلايا ) به شما رسيد ( براي زدودن ناراحتيها و گشودن گره مشكلها تنها دست دعا به سوي خدا برمي‌داريد و ) او را با ناله و زاري به فرياد مي‌خوانيد ، ( پس چرا در وقت عادي جز او را مي‌پرستيد و انبازها را به كمك مي‌طلبيد ؟ ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الضُّرُّ » : ( نگا : أنعام‌ / 17 ، يونس‌ / 12 ) . « تَجْأَرُونَ » : ناله و فرياد سر مي‌دهيد و متضرّعانه كمك مي‌طلبيد . از مصدر ( جُؤار ) به معني هُرّا و آواي وحوش و چهارپايان است .‏

آيه 54
‏متن آيه : ‏
‏ ثُمَّ إِذَا كَشَفَ الضُّرَّ عَنكُمْ إِذَا فَرِيقٌ مِّنكُم بِرَبِّهِمْ يُشْرِكُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس هنگامي كه خدا زيان را از شما دور كرد ( و جلو تندباد حوادث و طوفان بلا را گرفت ) ، گروهي از شما ( انبازهائي ) شريك پروردگار خود مي‌كنند ! ( و از نو دچار غفلت و غرور و بت‌پرستي و شرور مي‌شوند ! ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« كَشَفَ » : برطرف كرد . كنار زد . « فَرِيقٌ » : دسته . گروه .‏

آيه 55
‏متن آيه : ‏
‏ لِيَكْفُرُواْ بِمَا آتَيْنَاهُمْ فَتَمَتَّعُواْ فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگذار نعمتهائي را كه بديشان داده‌ايم ناسپاسي كنند و ( رفع مشكلات و دفع مضرّات را ناديده گيرند . اي كافران چند روزي از اين متاع دنيا ) بهره‌مند شويد ( و لذّت ببريد ، عاقبت كفر و سرانجام كارتان را ) خواهيد دانست .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لِيَكْفُرُوا بِمَآ ءَاتَيْنَاهُمْ » : بگذار كفران و ناسپاسي چيزهائي را بكنند كه بديشان داده‌ايم . بگذار نعمتهائي را كه بديشان داده‌ايم ناديده انگارند . لام آن لام عاقبت ، و كفران به معني ناسپاسي و انكار است .‏

آيه 56
‏متن آيه : ‏
‏ وَيَجْعَلُونَ لِمَا لاَ يَعْلَمُونَ نَصِيباً مِّمَّا رَزَقْنَاهُمْ تَاللّهِ لَتُسْأَلُنَّ عَمَّا كُنتُمْ تَفْتَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( كافران ) براي بتهائي كه چيزي نمي‌دانند ( زيرا كه جمادند ) ، بهره‌اي ( از حيوانات و ارزاق خود ) كه ما بديشان داده‌ايم قرار مي‌دهند ( و بدين وسيله بدانها تقرّب مي‌جويند ) . به خدا سوگند ! ( در دادگاه قيامت ) از اين دروغ و بهتانها بازپرسي خواهيد شد ( و سزاي كردارتان داده مي‌شود ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لا يَعْلَمُونَ » : بتها نمي‌دانند . كافران دليل و حجّتي بر الوهيّت بتها ندارند . كافران هيچ گونه سود و زياني از بتها سراغ ندارند . « كُنتُمْ تَفْتَرُونَ » : شما به هم مي‌بافتيد و سرهم مي‌كرديد .‏

آيه 57
‏متن آيه : ‏
‏ وَيَجْعَلُونَ لِلّهِ الْبَنَاتِ سُبْحَانَهُ وَلَهُم مَّا يَشْتَهُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و براي خداوندي كه از هرگونه آلايش و نيازي پاك است ، دختراني قائل مي‌شدند ( و فرشتگان را دختران خدا مي‌پنداشتند ، ) و براي خود آنچه دوست مي‌داشتند قرار مي‌دادند ( كه پسران هستند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْبَنَاتِ » : دختران . مراد فرشتگان است كه كافران آنها را دختران خدا مي‌پنداشتند ( نگا : انعام‌ / 100 ) و ايشان را مي‌پرستيدند ( نگا : سبأ / 40 و 41 ) .‏

آيه 58
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالأُنثَى ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدّاً وَهُوَ كَظِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( دختران را مايه ننگ و سرشكستگي و بدبختي مي‌دانستند ) و هنگامي كه به يكي از آنان مژده تولّد دختر داده مي‌شد ( آن چنان از فرط ناراحتي چهره‌اش تغيير مي‌كرد كه ) صورتش سياه مي‌گرديد و مملو از خشم و غضب و غم و اندوه مي‌شد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ظَلَّ » : مي‌شد . از افعال ناقصه است . « مُسْوَدّاً » : سياه . « كَظِيمٌ » : مملوّ از غم و اندوه . لبريز از خشم و غضب ( نگا : يوسف‌ / 84 ، زخرف‌ / 17 ) .‏

آيه 59
‏متن آيه : ‏
‏ يَتَوَارَى مِنَ الْقَوْمِ مِن سُوءِ مَا بُشِّرَ بِهِ أَيُمْسِكُهُ عَلَى هُونٍ أَمْ يَدُسُّهُ فِي التُّرَابِ أَلاَ سَاء مَا يَحْكُمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏از قوم و قبيله ( خود ) به خاطر اين مژده بدي كه به او داده مي‌شد خويشتن را پنهان مي‌كرد ( و سرگشته و حيران به خود مي‌گفت : ) آيا اين ننگ را بر خود بپذيرد و دختر را نگاه دارد و يا او را در زير خاك زنده بگور سازد ؟ هان ! چه قضاوت بدي كه مي‌كردند !‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَتَوَارَيا » : خود را نهان و از ديد مردمان پنهان مي‌سازد . « هُونٍ » : خواري و رسوائي ( نگا : انعام‌ / 93 ) . « يَدُسُّهُ » : زنده بگورش كند . دفن و پنهانش سازد . استعمال ضمير مذكّر ( ه ) در واژه‌هاي ( يُمْسِكُهُ ) و ( يَدُسُّهُ ) با توجّه به ظاهر مرجع آن ، يعني كلمه ( ما ) است .‏

آيه 60
‏متن آيه : ‏
‏ لِلَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ مَثَلُ السَّوْءِ وَلِلّهِ الْمَثَلُ الأَعْلَىَ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كساني كه به آخرت باور ندارند ، داراي صفات دانيه‌اند ( كه از جمله دوست داشتن پسر و دشمن داشتن دختر و زنده بگور كردن او است ) و خدا داراي صفات عاليّه است ( كه از جمله بي‌نيازي از همه‌كس و همه‌چيز است ) و او با عزّت و با حكمت است ( و مي‌تواند هر كاري را بكند و كارهايش از روي حكمت است ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَثَلُ » : صفت . حالت . « مَثَلُ السَّوْءِ » : صفات دانيه . « الْمَثَلُ الأعْلَيا » : صفات عاليّه .‏

آيه 61
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَوْ يُؤَاخِذُ اللّهُ النَّاسَ بِظُلْمِهِم مَّا تَرَكَ عَلَيْهَا مِن دَآبَّةٍ وَلَكِن يُؤَخِّرُهُمْ إلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ لاَ يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَ يَسْتَقْدِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر خداوند مردمان را به سبب ستمشان ( هرچه زودتر به عقاب و عذاب آن ) كيفر مي‌داد ، بر روي زمين جنبنده‌اي ( انسان نام ) باقي نمي‌گذاشت ، وليكن آنان را تا مدّت معيّن ( كه زمان فرا رسيدن مرگ ايشان است ) مهلت مي‌دهد ، و هنگامي كه اجل آنان سر رسيد نه لحظه‌اي ( آن را ) پس مي‌اندازند و نه ( لحظه‌اي آن را ) پيش مي‌اندازند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« عَلَيْهَا » : بر روي زمين . مرجع ضمير ( ها ) واژه ( الأرْض ) محذوف است . « دَآبَّةٍ » : جنبنده . به قرينه ضمير ( هُمْ ) مراد انسان است . ليكن مي‌توان آن را شامل هرگونه موجود زنده و جنبنده‌اي دانست . « أَجَلٍ مُّسَمّيً » : فرا رسيدن مرگ . پايان عمر ( نگا : انعام‌ / 2 و 60 ، هود / 3 ، زمر / 42 ) .‏

آيه 62
‏متن آيه : ‏
‏ وَيَجْعَلُونَ لِلّهِ مَا يَكْرَهُونَ وَتَصِفُ أَلْسِنَتُهُمُ الْكَذِبَ أَنَّ لَهُمُ الْحُسْنَى لاَ جَرَمَ أَنَّ لَهُمُ الْنَّارَ وَأَنَّهُم مُّفْرَطُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان براي خدا چيزي تعيين مي‌كنند كه خود نمي‌پسندند ( كه انتخاب دختران است ) ، و دروغ بر زبان مي‌رانند و مي‌گويند : ( همان گونه كه در اين جهان از ثروت و قدرت بهره‌مندند ، در آن جهان هم ) سرانجام نيك دارند ( و بهشت از آن ايشان است ) . بدون شكّ آتش دوزخ بهره ايشان است و آنان پيش از ديگران بدانجا رانده و افكنده مي‌شوند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« تَصِفُ أَلْسِنَتُهُمُ الْكَذِبَ » : زبانهايشان آشكارا دروغ را بيان مي‌دارد ( نگا : كهف‌ / 36 ، فصّلت‌ / 50 ) . « الْحُسْنَيا » : سرانجام نيك . مراد سعادت و خوشبختي اخروي است كه بهشت است . « لا جَرَمَ » : حقّاً . حتماً ( نگا : هود / 22 ) . « مُفْرَطُونَ » : پيشگامان . جلوافتادگان . فراموش شدگان و از ياد رفتگان ( نگا : اعراف‌ / 51 ، طه‌ / 126 ، جاثيه‌ / 34 ) .‏

آيه 63
‏متن آيه : ‏
‏ تَاللّهِ لَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى أُمَمٍ مِّن قَبْلِكَ فَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَهُوَ وَلِيُّهُمُ الْيَوْمَ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به خدا سوگند ! ما ( پيغمبراني ) به سوي ملّتهاي پيش از تو فرستاديم و اهريمن كارهاي ( زشت ) ايشان را در نظرشان آراست و ( آنان را از پيروي پيغمبران بازداشت و بدبختشان كرد . در اين جهان ) امروز اهريمن سرپرست ايشان است و ( آنان را به دنبال خود مي‌كشاند ، و فرداي قيامت ) عذاب دردناكي دارند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« فَهُوَ وَلِيُّهُمُ الْيَوْمَ » : اهريمن در اين جهان سرپرست و متولّي امور ايشان است . شيطان امروز هم كه روزگار آخرين رسالت است باز هم كساني را گول مي‌زند و از راه به در مي‌كند . انگار اينان همفكران گذشتگان و از نسل ايشانند .‏

آيه 64
‏متن آيه : ‏
‏ وَمَا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ إِلاَّ لِتُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي اخْتَلَفُواْ فِيهِ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما كتاب ( قرآن ) را بر تو نازل نكرده‌ايم مگر بدان خاطر كه چيزي را براي مردمان بيان و روشن نمائي كه ( جزو امور ديني است و ) در آن اختلاف دارند ، و ( هم بدان خاطر كه اين كتاب ) هدايت و رحمت براي مؤمنان گردد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَلَّذِي » : چيزي كه . مراد امور ديني مورد اختلاف و محلّ كشمكش مردمان است . از قبيل : توحيد ، نبوّت ، معاد ، تحليل و تحريم حيوانات و اشياء ، و غيره . . . « هُديً وَ رَحْمَةً » : مفعول‌له و عطف بر محلّ ( لِتُبَيِّنَ ) هستند .‏

آيه 65
‏متن آيه : ‏
‏ وَاللّهُ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّقَوْمٍ يَسْمَعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا است كه از ( ابر ) آسمان آب را مي‌باراند و زمين را پس از مرگ ( و خشكي ، با روياندن گلها و گياهها و چمنزارها و كشتزارهاي فراوان در ) آن ، ( دوباره جان و ) حيات مي‌بخشد . بي‌گمان در اين ( كار باراندن و روياندن و موات و حيات ) دليل روشني ( بر وجود مدبّر حكيم ) است براي آنان كه گوش شنوا دارند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« السَّمَآءِ » : مراد ابر است ( نگا : اعراف‌ / 57 ، نور / 43 ، واقعه‌ / 69 ) . « مَوْتِهَا » : مراد از مرگ زمين ، خشكي و لختي آن است . « فَأَحْيَا بِهِ الأرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا » : زمين لخت و خشك را با آن سبز و خرّم و لبريز از جوش و خروش مي‌سازد . شايد اشاره به اين هم باشد كه آب برف و باران پس از جذب آن توسّط گياهان ، در درون آنها به بافتها و سلولهاي زنده تبديل مي‌شود .‏

آيه 66
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِنَّ لَكُمْ فِي الأَنْعَامِ لَعِبْرَةً نُّسْقِيكُم مِّمَّا فِي بُطُونِهِ مِن بَيْنِ فَرْثٍ وَدَمٍ لَّبَناً خَالِصاً سَآئِغاً لِلشَّارِبِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بي‌گمان ( اي مردمان ! ) در وجود چهارپايان براي شما ( درس ) عبرتي است ( كه در پرتو آن مي‌توانيد به خدا پي ببريد . چه عبرتي از اين برتر كه ما ) از برخي از چيزهائي كه در شكم آنها است ، شير خالص و گوارائي به شما مي‌نوشانيم كه از ميان تفاله و خون بيرون مي‌تراود و نوشندگان را خوش مي‌آيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« نُسْقِيكُمْ » : به شما مي‌نوشانيم . « بُطُونِهِ » : شكمهايشان . ذكر ضمير ( ه ) به صورت مذكّر ، بدان خاطر است كه واژه ( أَنْعام ) اسم جمع است و تذكير و تأنيث آن درست است ( نگا : نحل‌ / 5 ) . « مِن بَيْنِ » : حال مقدّم ( لَبَناً ) و يا اين كه بدل اشتمال ( فِي بُطُونِهِ ) بشمار است . « فَرْثٍ » : علوفه جويده و نيمه‌هضمِ دستگاه گوارش حيوان . علوفه‌اي كه هنوز در داخل دستگاه گوارش حيوان باشد آن را ( فَرْث ) يعني تفاله ، و پس از دفع از بدن حيوان آن را ( رَوْث ) يعني سرگين مي‌نامند . « مِن بَيْنِ رَوْثٍ وَ دَمٍ » : مراد اين است كه حيوان موادّ غذائي را مي‌خورد و موادّ غذائي به ( فَرْث ) ، و فَرْث به خون ، و خون به شير تبديل مي‌شود . « خَالِصاً » : صاف . « سَآئِغاً » : گوارا . خوش‌آيند .‏

آيه 67
‏متن آيه : ‏
‏ وَمِن ثَمَرَاتِ النَّخِيلِ وَالأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَراً وَرِزْقاً حَسَناً إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خداوند ) از ميوه‌هاي درختان خرما و انگور ، ( غذاي پربركتي نصيب شما مي‌سازد كه گاه آن را به صورت زيانباري در مي‌آوريد و از آن ) شراب درست مي‌كنيد و ( گاه ) رزق پاك و پاكيزه از آن مي‌گيريد . بي‌گمان در اين ( گردآوري دو و چند خاصيّت و قابليّت در ميوه‌ها ) نشانه‌اي ( از قدرت آفريدگار ) براي كساني است كه از عقل و خرد سود مي‌گيرند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مِنْهُ » : مرجع ضمير ( ه ) موصوف محذوفي است وتقديرچنين است : مَا تَتَّخِذُونَ مِنْهُ . يا اين كه : ثَمَرُ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ . ( ما ) يا ( ثَمَرُ ) مبتدا ، و جمله ( مِن ثَمَراتِ النَّخيلِ وَ الأعْنابِ ) خبر مقدم ، و جمله ( تَتَّخِذُونَ مِنْهُ ) صفت مبتداي محذوف است و به جاي موصوف نشسته است ( نگا : صافّات‌ / 164 ) . « سَكَراً » : آنچه مستي‌آور است . خمر . مي . مصدر و به معني اسم فاعل است و براي مبالغه به صورت مصدري به كار رفته است . « تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَراً وَ رِزْقاً حَسَناً » : مراد اين است كه اين خودتان هستيد كه به صورت حرام يا حلال از ميوه‌ها استفاده مي‌كنيد . پس بايد عبرت بگيريد و از خواب غفلت بيدار شويد و جز به صورت حلال از ميوه‌ها استفاده نكنيد . « لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ » : اين جمله شايد اشاره به اين نكته هم داشته باشد كه عاقلان مسكِرات و مشروبات الكلي نمي‌نوشند . چرا كه چنين چيزي دشمن عقل است .‏

آيه 68
‏متن آيه : ‏
‏ وَأَوْحَى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتاً وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگارت به زنبوران عسل ( راه زندگي و طرز معيشت را ) الهام كرد ( و بدان گونه كه تنها خود مي‌داند به دلشان انداخت ) كه از كوهها و درختها و داربستهائي كه مردمان مي‌سازند ، خانه‌هائي برگزينيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَوْحَيا » : الهام كرد . در فطرت زنبور عسل سرشت . مراد الهام غريزي است . « النَّحْل‌ » : زنبوران عسل . « يَعْرِشُونَ » : مردمان به صورت سقف مي‌سازند . داربستهائي كه انسانها درست مي‌كنند ( نگا : بقره‌ / 259 ، أنعام‌ / 141 ، أعراف‌ / 137 ) . شايد هم اشاره به كندوهائي باشد كه انسانها مي‌سازند و در اختيار زنبوران عسل قرار مي‌دهند .‏

آيه 69
‏متن آيه : ‏
‏ ثُمَّ كُلِي مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلاً يَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاء لِلنَّاسِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس ( ما به آنها الهام كرديم كه ) از همه ميوه‌ها بخوريد و راههائي را بپيمائيد كه خدا براي شما تعيين كرده است و كاملاً ( دقيق و ) در اختيارند . از درون زنبور عسل ، مايعي بيرون مي‌تراود كه رنگهاي مختلفي دارد . در اين ( مايع رنگارنگ ) بهبودي مردمان نهفته است . بي‌گمان در اين ( برنامه زندگي زنبوران عسل و ارمغاني كه آنها به انسانها تقديم مي‌دارند كه هم غذا و هم شفا است ) نشانه روشني ( از عظمت و قدرت پروردگار ) است براي كساني كه ( درباره پديده‌ها ) مي‌انديشند ( و رازها و رمزهاي زندگي آفريدگان از جمله جانوران را پيش چشم مي‌دارند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« كُلِي » : بخوريد . استعمال مفرد مؤنّث بدان خاطر است كه ( نَحْل ) جمع ( نَحْلة ) و مؤنّث است . « فَاسْلُكِي » : راه برويد . بپيمائيد . « ذُلُلاً » : جمع ذَلُول ، به معني رام و مطيع . اين واژه مي‌تواند حال ( سُبُلَ ) باشد كه معني چنين مي‌شود : راههائي كه دقيق بوده و سهل و ساده در اختيار زنبوران عسل قرار مي‌گيرد . يا اين كه حال ضمير فاعلي در فعل ( فَاسْلُكِي ) باشد كه معني چنين مي‌گردد : فرمانبردارانه راههائي را طي كنيد كه خدا تعيين كرده است .‏

آيه 70
‏متن آيه : ‏
‏ وَاللّهُ خَلَقَكُمْ ثُمَّ يَتَوَفَّاكُمْ وَمِنكُم مَّن يُرَدُّ إِلَى أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْ لاَ يَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَيْئاً إِنَّ اللّهَ عَلِيمٌ قَدِيرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند شما را آفريده است ( و روزگاري را برايتان تعيين كرده است كه در آن زندگي مي‌كنيد و كتاب خوشبختي يا بدبختي خود را مي‌نويسيد و ) سپس شما را مي‌ميراند و ( به سوي خويش برمي‌گرداند ) . برخي از شما به سنين بالاي عمر مي‌رسند ( و ) به گونه‌اي ( فرتوت مي‌شوند كه كارشان بدانجا مي‌كشد ) كه پس از ( آن همه ) علم و آگهي ( و تجربه‌اي كه در زندگي آموخته‌اند ) چيزي نخواهند دانست ( و همه چيز را فراموش مي‌كنند . چرا كه از فعّاليّت سلولهاي بدن كاسته شده است و استخوانها و عضلات و اعصاب سستي گرفته است ) . بي‌گمان خدا ( از اسرار آفريدگان خود ) آگاه و توانا ( بر هر آن چيزي ) است ( كه بخواهد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَرْذَلِ الْعُمُرِ » : پست‌ترين مراحل زندگي . دوره‌اي كه انسان در آن فرتوت و خرِف مي‌گردد و همچون كودك ناتوان و نادان مي‌شود .‏

آيه 71
‏متن آيه : ‏
‏ وَاللّهُ فَضَّلَ بَعْضَكُمْ عَلَى بَعْضٍ فِي الْرِّزْقِ فَمَا الَّذِينَ فُضِّلُواْ بِرَآدِّي رِزْقِهِمْ عَلَى مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَهُمْ فِيهِ سَوَاء أَفَبِنِعْمَةِ اللّهِ يَجْحَدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند برخي از شما را بر برخي ديگر از نظر روزي برتري داده است ( چرا كه استعدادها و تلاشهايتان متفاوت است ) . آنان كه روزي فراواني بديشان داده شده است ( و ثروت زيادي در اختيارشان قرار گرفته است ) حاضر نيستند كه روزي ( و ثروت ) خود را به بردگان خود بدهند و ايشان را با خود در دارائي ( شريك و ) مساوي گردانند ؛ ( پس چرا شما كافران ، بندگان خدا را شريك خدا در الوهيّت مي‌گردانيد و متصرّف در امور مي‌دانيد ؟ مگر ثروتمندان فقيران را ، و آقايان نوكران را ، و سروران بردگان را شريك در قدرت و ثروت خود مي‌سازند ؟ پس آنچه را كه براي خود نمي‌پسندند ، چرا براي خدا مي‌پسندند ؟ ! ) . آيا نعمت خدا را انكار مي‌كنند ( و آفريده‌هائي از آفريدگان خدا را شريك آفريدگار مي‌سازند ؟ ! ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« رَآدِّي‌ » : اصل آن ( رَآدِّينَ ) است كه نون در حالت اضافه حذف شده است و به معني ردّكنندگان و برگشت دهندگان است . « ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُمْ » : بردگان ايشان ( نگا : نساء / 3 و 24 و 25 و 36 . . . ) . « فَهُمْ فِيهِ سَوَآءٌ » : تا در آن برابر و يكسان گردند . « يَجْحَدُونَ » : انكار مي‌كنند . ناديده مي‌گيرند ( نگا : أنعام‌ / 33 ، أعراف‌ / 51 ) .‏

آيه 72
‏متن آيه : ‏
‏ وَاللّهُ جَعَلَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجاً وَجَعَلَ لَكُم مِّنْ أَزْوَاجِكُم بَنِينَ وَحَفَدَةً وَرَزَقَكُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَتِ اللّهِ هُمْ يَكْفُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا از جنس خودتان همسراني براي شما ساخت ( تا در كنار آنان بياسائيد ) ، و از همسرانتان پسران و نوادگاني به شما داد ( تا بدانان دل خوش كنيد ) ، و چيزهاي پاكيزه‌اي ( همچون غلاّت و ميوه‌جات و حيوانات ) به شما عطا كرد ( تا از آنها استفاده كنيد و خداي را سپاسگزاري نمائيد ) . آيا ( با وجود اين كه كافران مي‌دانند كه سرچشمه همه نعمتها خدا است و نه‌كس و نه‌چيز ديگري ، آيا باز هم ) به ( بتهاي ) باطل ايمان مي‌آورند و نعمت خدا را ( با شرك ورزيدن ) ناسپاس مي‌گذارند ؟ !‏

‏توضيحات : ‏
‏« مِنْ أَنفُسِكُمْ » : از جنس و شكل خودتان ( نگا : نساء / 1 ) . « حَفَدَةً » : جمع حَفيد ، نوادگان . فرزندزادگان . « الْبَاطِلِ » : مراد بتها است كه مصداق روشن باطل در تمام ابعادند . در اصل مراد سودي است كه از بتها انتظار داشتند .‏

آيه 73
‏متن آيه : ‏
‏ وَيَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللّهِ مَا لاَ يَمْلِكُ لَهُمْ رِزْقاً مِّنَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ شَيْئاً وَلاَ يَسْتَطِيعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و چيزهائي را بجز خدا مي‌پرستند كه مالك كمترين رزقي در آسمانها و زمين براي آنان نيستند و ( در آينده هم ) نمي‌توانند ( باراني از بالا ببارانند و در زمين درختي و گياهي برويانند و چيزي را نصيب ايشان گردانند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مِن دُونِ اللهِ » : بجز خدا . به جاي خدا . « شَيْئاً » : اصلاً . به هيچ وجه . بدل از ( رِزْقاً ) است و بيانگر كمي و ناچيزي مبدّل‌منه است .‏

آيه 74
‏متن آيه : ‏
‏ فَلاَ تَضْرِبُواْ لِلّهِ الأَمْثَالَ إِنَّ اللّهَ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس براي خدا شبيه و نظير قرار مدهيد ( و با قياسهاي تباه و تشبيهات ناروا ، پرستش بتان را توجيه و تعبير نكنيد ) . بي‌گمان خداوند ( اعمال شما را ) مي‌داند و شما ( سرنوشت كردار بدتان را ) نمي‌دانيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لا تَضْرِبُوا » : ذكر نكنيد . مراد قرار دادن و ساختن است . « الأمْثَالَ » : جمع مِثْل ، شبيه‌ها و نظيرها . همگونها و مانندها .‏

آيه 75
‏متن آيه : ‏
‏ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً عَبْداً مَّمْلُوكاً لاَّ يَقْدِرُ عَلَى شَيْءٍ وَمَن رَّزَقْنَاهُ مِنَّا رِزْقاً حَسَناً فَهُوَ يُنفِقُ مِنْهُ سِرّاً وَجَهْراً هَلْ يَسْتَوُونَ الْحَمْدُ لِلّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لاَ يَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند برده مملوّكي را به عنوان مثال ذكر مي‌كند كه قادر بر هيچ‌چيز نيست ، و ( در مقابل آن ) انسان ( با ايماني ) را مثل مي‌زند كه به او روزي حلال و پاكيزه‌اي داده است و او پنهان و آشكار از آن مي‌بخشد و صرف مي‌كند ، آيا آنان يكسانند ؟ ( مگر مشركان كه در بند شهوات و خرافات و بندگي بتان گرفتارند ، با مؤمنان كه رها از بند شهوات و خرافات بوده و سر بندگي جز به آستان يزدان فرود نمي‌آرند ، برابرند ؟ مؤمنان كه اهل منطق و استدلالند در اين‌باره مي‌انديشند و مي‌گويند : ) سپاس خدا را سزا است ( كه ما را بنده خود كرد ؛ نه بنده بندگان خود . واقعاً مشركان گمراه و سرگردانند ) و بلكه بيشتر آنان ( فرق حق و باطل را ) نمي‌دانند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« عَبْداً » : بدل از ( مَثَلاً ) است . « هَلْ يَسْتَوُونَ » : آيا يكسان و برابرند ؟ اغلب تفاسير مراد از عبد مملوّك را بتان ، و مؤمن آزاده را يزدان مي‌دانند و مي‌گويند بت بي‌جان كي برابر با خالق مقتدر جهان است . و برخي هم مثال فوق را تشبيهي براي مؤمن و كافر مي‌شمارند . « أَلْحَمْدُ لِلّهِ » : خدا را سپاس كه يكتاپرستي را نصيب دوستان ، و خرافه‌پرستي را بهره دشمنان كرد . همه ستودنها و ستايشها تنها سزاوار خدا است‌ ؛ نه سزاوار بتها و جمادها .‏

آيه 76
‏متن آيه : ‏
‏ وَضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً رَّجُلَيْنِ أَحَدُهُمَا أَبْكَمُ لاَ يَقْدِرُ عَلَىَ شَيْءٍ وَهُوَ كَلٌّ عَلَى مَوْلاهُ أَيْنَمَا يُوَجِّههُّ لاَ يَأْتِ بِخَيْرٍ هَلْ يَسْتَوِي هُوَ وَمَن يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَهُوَ عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خداوند دو مرد را مثل مي‌زند كه يكي از آنان گنگ مادرزاد است و بر انجام چيزي توانائي ندارد و سربار صاحب خود بوده و به هرجا او را بفرستد نفعي نخواهد داشت . آيا او ( كه گنگ و ناتوان و سربار و بيفائده است ) برابر با كسي است كه ( زبان‌آور و كاركن و نان‌آور و سراپا خير و بركت است و مرتّباً ديگران را ) به عدل و داد مي‌خواند و در جاده صاف و راست قرار دارد ( و داراي روش پسنديده و برنامه درست در زندگي است‌ ؟ ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَبْكَمُ » : گنگ مادرزاد ( نگا : مفردات راغب اصفهاني ) . « كَلٌّ » : سربار . كسي كه در زندگي تنبل و بيكار بوده و ريزه‌خوار خوان ديگران باشد . « هَلْ يَسْتَوِي هُوَ وَ مَنْ . . . » : مراد بت‌پرست و خداپرست است ، يا اين كه مراد مقايسه بتهاي ناتوان با خداوند قادر مطلق و متصرّف در امور جهان است‌ ؛ چرا كه بتها گنگ و ناتوان و سربار پرستنده خود مي‌باشند و خداوند سميع و عليم و دعوت‌كننده مردمان به سوي خوبيها و نيكيها است و پرستندگان خود را به راه راستي رهبري مي‌كند كه منتهي به سعادت در دنيا و خوشبختي در آخرت است .‏

آيه 77
‏متن آيه : ‏
‏ وَلِلّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا أَمْرُ السَّاعَةِ إِلاَّ كَلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ إِنَّ اللّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏غيب آسمانها و زمين را خدا مي‌داند و بس ، كار ( برپائي ) قيامت ( و زنده‌گرداندن مردمان در آن ، براي خدا ساده و آسان است و از لحاظ سرعت و سهولت ، درست ) به اندازه چشم برهم زدن و يا كوتاه‌تر از آن است . بي‌گمان خدا بر هر چيزي توانا است ( چرا كه قدرت بي‌انتهاء است ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لَمْحِ » : چشم برهم زدن . « لَمْحِ الْبَصَرِ » : مثلي است كه براي كوتاهي زمان زده مي‌شود . « أَقْرَبُ » : نزديكتر . در اينجا مراد كوتاه‌تر و كمتر است .‏

آيه 78
‏متن آيه : ‏
‏ وَاللّهُ أَخْرَجَكُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لاَ تَعْلَمُونَ شَيْئاً وَجَعَلَ لَكُمُ الْسَّمْعَ وَالأَبْصَارَ وَالأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند شما را از شكمهاي مادرانتان بيرون آورد در حالي كه چيزي ( از جهان دور و بر خود ) نمي‌دانستيد ، و او به شما گوش و چشم و دل داد تا ( به وسيله آنها بشنويد و ببينيد و بفهميد و نعمتهايش را ) سپاسگزاري كنيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« السَّمْعَ » : حسّ شنوائي . گوش . « الأبْصَارَ » : جمع بَصَر ، حسّ بينائي . چشم . « الأفْئِدَةَ » : جمع فؤاد . دل . مراد ادراك و تمييز است .‏

آيه 79
‏متن آيه : ‏
‏ أَلَمْ يَرَوْاْ إِلَى الطَّيْرِ مُسَخَّرَاتٍ فِي جَوِّ السَّمَاء مَا يُمْسِكُهُنَّ إِلاَّ اللّهُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر پرندگان را نمي‌بينند كه در فضاي آسمان رام و فرمانبردارند و كسي جز خدا آنها را نگاه نمي‌دارد ( و خواصّ فيزيكي خاصّ را در اندام پرندگان و قابليّت پرواز را در فضا ايجاد نمي‌سازد ) . واقعاً در اين ( امكان پرواز به هوا و جولان در فضا ) نشانه‌هائي ( از عظمت و قدرت خدا ) براي كساني است كه ( به چيزهائي كه پيغمبران به ارمغان آورده‌اند ) ايمان دارند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الطَّيْرِ » : پرنده . پرندگان . لفظي است كه بر يك و بيشتر دلالت مي‌كند . « مُسَخَّرَاتٍ » : رام . فرمانبردار ( نگا : بقره‌ / 164 ، اعراف‌ / 54 ) . در اينجا مراد اين است كه خداوند نيروئي در بال و پر پرندگان و خاصّيّتي در فضاي آسمان قرار داده است كه بدانها اين امكان را مي‌دهد كه برخلاف قانون جاذبه به هوا پرواز كنند و به شكل هواپيماهاي زنده‌اي جلوه‌گر شوند و يكي از شگفتيهاي جهان هستي باشند .‏

آيه 80
‏متن آيه : ‏
‏ وَاللّهُ جَعَلَ لَكُم مِّن بُيُوتِكُمْ سَكَناً وَجَعَلَ لَكُم مِّن جُلُودِ الأَنْعَامِ بُيُوتاً تَسْتَخِفُّونَهَا يَوْمَ ظَعْنِكُمْ وَيَوْمَ إِقَامَتِكُمْ وَمِنْ أَصْوَافِهَا وَأَوْبَارِهَا وَأَشْعَارِهَا أَثَاثاً وَمَتَاعاً إِلَى حِينٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا است كه ( به شما قدرت آن را داده است كه بتوانيد براي خود خانه‌سازي كنيد و ) خانه‌هايتان را محلّ آرامش و آسايشتان گردانده است ، و از پوستهاي چهارپايان ( با ايجاد خواصّ ويژه ) چادرهائي برايتان ساخته است كه در سفر و حضر خود آنها را ( به آساني جابجا مي‌كنيد و ) سبك مي‌يابيد ، و از پشم و كرك و موي چهارپايان وسائل منزل و موجبات رفاه و آسايش شما را فراهم كرده است كه تا مدّتي ( كه زنده‌ايد ) از آنها استفاده مي‌كنيد ( و پس از پايان اين جهان ، نه شما مي‌مانيد و نه نعمتهاي آن ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« سَكَناً » : مصدر است و مفرد و جمع در آن يكسان است ( نگا : قرطبي ) . مايه سكون و آرامش ( نگا : توبه‌ / 103 ) اسم مصدر و به معني اسم مفعول ، يعني مسكون بوده ( نگا : آلوسي ) در اين صورت معني آن چنين است : موضوع و مكان سكونت و آرامش ( نگا : انعام‌ / 96 ) . « تَسْتَخِفُّونَهَا » : آن را سبك و خفيف مي‌يابيد . « ظَعْن‌ » : سفر . كوچ . « أَصْواف‌ » : جمع صُوف ، پشم . « أَوْبَار » : جمع وَبَر ، كرك . « أَشْعَار » : جمع شَعْر ، مو . « أَثَاثاً » : ابزار و وسائل منزل . « مَتاعاً » : البسه و زينت‌آلات . « أَثَاثاً وَ مَتَاعاً » : عطف بر ( بُيُوتاً ) است . « إِلَيا حِينٍ » : تا مدّتي از زمان . مراد سررسيد استفاده از نعمتها ، يا دم مرگ انسان ، و يا اين كه اتمام جهان است .‏

آيه 81
‏متن آيه : ‏
‏ وَاللّهُ جَعَلَ لَكُم مِّمَّا خَلَقَ ظِلاَلاً وَجَعَلَ لَكُم مِّنَ الْجِبَالِ أَكْنَاناً وَجَعَلَ لَكُمْ سَرَابِيلَ تَقِيكُمُ الْحَرَّ وَسَرَابِيلَ تَقِيكُم بَأْسَكُمْ كَذَلِكَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْلِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند سايه‌هائي برايتان از چيزهائي كه آفريده است پديدآورده ، و پناهگاههائي برايتان از كوهها ساخته است ، و ( طرز ساختن و استفاده از لباسها را به شما آموخته است و بدين‌وسيله ) جامه‌هائي برايتان تهيّه ديده است كه شما را از ( اذيّت ) گرما و ( آزار ) جنگ محفوظ نگاه مي‌دارد . بدين گونه خدا نعمتهاي خود را بر شما اتمام مي‌بخشد تا اين كه ( حسّ قدرداني و شكرگزاري در درونتان بيدار و ) مطيع و مخلص او گرديد ( و تنها او را خدا بدانيد و فقط از وي فرمانبرداري كنيد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ظِلال‌ » : جمع ظِلّ ، سايه‌ها . « أَكْنَاناً » : جمع كِنّ ، پناهگاهها ، مراد غارها و شكافهاي كوهها است . « سَرَابِيلَ » : جمع سِرْبال ، هر نوع لباس و هرگونه جامه‌اي . در اينجا مراد زره و خفتان و كلاهخود و ديگر جامه‌هاي جنگي است . « بَأْس‌ » : جنگ . اذيّت و آزار و شدائد ناگوار جنگ . « تُسْلِمُونَ » : تسليم فرمان خدا و مخلص در عبادت او مي‌گرديد .‏

آيه 82
‏متن آيه : ‏
‏ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلاَغُ الْمُبِينُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏با اين همه اگر آنان روي برتابند ( و تسليم دعوت نشوند و حق را گردن ننهند ، باك نداشته باش كه گناهي بر تو نيست . چرا كه ) وظيفه تو تنها تبليغ آشكار است ( و آن را هم به جاي آورده‌اي ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْبَلاغُ » : ابلاغ . تبليغ . رساندن . « الْمُبِينُ » : آشكار و بي‌پرده . بيانگر فرمان يزدان و روشنگر درست از نادرست كارهاي مردمان .‏

آيه 83
‏متن آيه : ‏
‏ يَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللّهِ ثُمَّ يُنكِرُونَهَا وَأَكْثَرُهُمُ الْكَافِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( كوردلان لجوج چون ايشان ) نعمت خدا را مي‌شناسند و با وجود شناخت و آگاهي ، ( در عمل ) آن را انكار مي‌كنند ( و ناسپاسش مي‌گذارند ) و بيشترشان ( با تقليد از آباء و اجداد خود ) كافرند ( و بعدها گروه اندكي از آنان ايمان مي‌آورند و اسلام را مي‌پذيرند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَكْثَرُهُمُ الْكَافِرُونَ » : بيشتر آنان به سبب تعصّب كوركورانه ، دشمني با حق ، مقدم شمردن زندگي دنيوي بر اخروي ، خود برتربيني ، شهوتراني و لذّت‌پرستي و ديگر آلودگيها است كه كفر مي‌ورزند ، و گروه اندكي از آنان به سبب بي‌خردي و ناداني در اشتباهند ، و اقليتي هم بعدها ايمان مي‌آورند .‏

آيه 84
‏متن آيه : ‏
‏ وَيَوْمَ نَبْعَثُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيداً ثُمَّ لاَ يُؤْذَنُ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ وَلاَ هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزي ( كه قيامت فرا مي‌رسد ) از هر ملّتي گواهي را ( كه در دنيا پيغمبرشان بوده است ) برمي‌انگيزيم ( تا علاوه بر آگاهي خدا از احوال ايشان ، و شهادت همه اندامشان ، بر آنان شهادت دهد و موجب شرمساري و رسوائي بيشترشان گردد . در آن دادگاه پس از شهادت شهود و قرار گرفتن در برابر عذاب الهي ) ديگر به كافران اجازه داده نمي‌شود ( لب از لب بگشايند و معذرت‌خواهي نمايند ) و ( از سوي پيغمبران ) از ايشان خواسته نمي‌شود كه جلب رضايت و تقاضاي گذشت نمايند ( چرا كه فرصت جلب رضايت خدا با گفتار و كردار گذشته است ، و هنگام روياروئي با نتائج اقوال و اعمال و بازتاب پندار و رفتار دنيوي فرا رسيده است ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« شَهِيداً » : شاهد و گواهي . مراد پيغمبر هر ملّتي است ( نگا : نساء / 41 ، نحل‌ / 89 ) . « وَ لا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ » : از ايشان خواسته نمي‌شود كه رضايت خدا را جلب كنند و خوشنودي او را فراچنگ آورند . ( يُسْتَعْتَبُونَ ) از مصدر استعتاب به معني عُتْبي طلبيدن يعني رضايت خواستن است .‏

آيه 85
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِذَا رَأى الَّذِينَ ظَلَمُواْ الْعَذَابَ فَلاَ يُخَفَّفُ عَنْهُمْ وَلاَ هُمْ يُنظَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامي كه كافران عذاب جهنّم را مي‌بينند ( و درخواست مي‌كنند كه چيزي از آن برايشان تخفيف داده بشود ، ) نه برايشان تخفيف داده مي‌شود و نه چندان مهلت عطاء مي‌گردد ( كه ديرتر به دوزخ درآيند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ظَلَمُوا » : كفر ورزيده‌اند . « لا هُمْ يُنظَرُونَ » : مهلت و فرصت داده نمي‌شوند .‏

آيه 86
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِذَا رَأى الَّذِينَ أَشْرَكُواْ شُرَكَاءهُمْ قَالُواْ رَبَّنَا هَؤُلاء شُرَكَآؤُنَا الَّذِينَ كُنَّا نَدْعُوْ مِن دُونِكَ فَألْقَوْا إِلَيْهِمُ الْقَوْلَ إِنَّكُمْ لَكَاذِبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و هنگامي كه مشركان انبازهاي خود را مي‌بينند ( كه در دنيا آنها را معبودهاي خويش مي‌پنداشتند ) مي‌گويند : پروردگارا ! اينها انبازهاي ما هستند كه ( اشتباهاً در دنيا ) به غير از تو مي‌پرستيديم و ( به فريادشان مي‌خوانديم . پروردگارا برخي از عذاب ما را بديشان حوالت گردان و از عذاب ما بكاه . چرا كه ايشان بودند كه ما را به عبادت خود مي‌خواندند . معبودهاي دروغين مشركين پاسخ مي‌دهند و ) خطاب بديشان مي‌گويند : بي‌گمان شما دروغگوئيد . ( كي ما از شما خواسته‌ايم كه ما را بپرستيد و به فريادمان بخوانيد ؟ ! اين خودتان بوديد كه به دنبال آرزوها و خيال‌پردازيها روان مي‌شديد و بندگان ضعيف چون ما را معبود و فريادرس تصوّر مي‌كرديد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« كُنَّا نَدْعُو » : مي‌پرستيديم . به فريادشان مي‌خوانديم و برآورنده آمالشان مي‌دانستيم . در رسم‌الخطّ قرآني الف زائدي در آخر دارد . « مِن دُونِكَ » : به جاي تو . به غير از تو . « أَلْقَوْا إِلَيْهِمُ الْقَوْلَ » : سخنشان را به خودشان برمي‌گردانند . پاسخ سخنشان را مي‌دهند و تكذيبشان مي‌كنند .‏

آيه 87
‏متن آيه : ‏
‏ وَأَلْقَوْاْ إِلَى اللّهِ يَوْمَئِذٍ السَّلَمَ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَفْتَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( چنين ستمكاراني پس از آن همه سركشي و تكبّر دنيوي ، جملگي ) در آن روز در پيشگاه خدا سرتسليم فرود مي‌آرند ، ( و فرمان او را گردن مي‌گذارند ) و آنچه به هم مي‌بافتند ( و هرگونه قدرت و عظمت و شفاعتي كه براي بتها و معبودهاي خويش قائل بودند ، همه و همه بر باد مي‌رود و از دسترسشان دور و ) از آنان گم و ناپيدا مي‌شود .‏

‏توضيحات : ‏
‏« السَّلَمَ » : خضوع و تسليم ( نگا : نحل‌ / 28 ) . « ضَلَّ عَنْهُمْ . . . » : از آنان گم مي‌شود . اثري و نشاني از آن نمي‌بينند .‏

آيه 88
‏متن آيه : ‏
‏ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَصَدُّواْ عَن سَبِيلِ اللّهِ زِدْنَاهُمْ عَذَاباً فَوْقَ الْعَذَابِ بِمَا كَانُواْ يُفْسِدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كساني كه كفر مي‌ورزند و ( مردمان را ) از راه خدا باز مي‌دارند ، عذابي بر عذابشان مي‌افزائيم ( و ) در برابر فسادي كه مي‌نمايند ( مجازات ايشان را مضاعف مي‌گردانيم ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« زِدْنَاهُمْ عَذَاباً فَوْقَ الْعَذَابِ » : عذابي ناشي از گمراهسازي مردمان و به دور داشتن ايشان از ايمان ، بر عذاب كفرشان مي‌افزائيم . عذابشان را مضاعف و چندين برابر مي‌گردانيم .‏

آيه 89
‏متن آيه : ‏
‏ وَيَوْمَ نَبْعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيداً عَلَيْهِم مِّنْ أَنفُسِهِمْ وَجِئْنَا بِكَ شَهِيداً عَلَى هَؤُلاء وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَاناً لِّكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزي در ميان هر ملّتي گواهي از خودشان بر آنان مي‌گماريم ( كه در دنيا پيغمبر ايشان بوده است ) ، و تو را ( اي محمّد ! ) بر اينان ( كه هم اينك در جهان هستند و يا اين كه بعدها به وجود مي‌آيند ) گواه مي‌گيريم ، ( و از تو درباره عملكرد مسلمانان به قرآن و دوري گزيدنشان از آن مي‌پرسيم . قرآني كه برنامه كامل و جامعي در بر دارد ) و ما اين كتاب ( آسماني ) را بر تو نازل كرده‌ايم كه بيانگر همه‌چيز ( امور دين مورد نياز مردم ) و وسيله هدايت و مايه رحمت و مژده‌رسان مسلمانان ( به نعمت جاويدان يزدان ) است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« شَهِيداً » : شاهدي . گواهي . مراد پيغمبر هر ملّتي است كه شاهد عملي بوده و وجودش الگو و ميزان سنجش حق و باطل كارهاي مردمان موجود در دائره زمان نبوّت خود است . « هؤلآءِ » : اينان . مراد مسلمانان و همه مردمان جهان است كه پس از بعثت پيغمبر اسلام ، دعوت به پذيرش اسلام شده‌اند . « الْكِتَابَ » : قرآن . « تِبْيَاناً » : بيان . بيانگر . حال يا مفعول‌له است . « كُلَّ شَيْءٍ » : مراد همه امور اصولي مربوط به دين است كه براي تكامل فرد و جامعه در تمام جنبه‌هاي مادي و معنوي لازم و ضروري است‌ ؛ نه اين كه قرآن يك دائره‌المعارف بزرگي از همه جزئيّات علوم و فنون گذشته و حال و آينده جهان باشد . « هُديً » : هدايت . هادي . رهنمود و راهنماي به راه حق و حقيقت . « رَحْمَةً » : وسيله رحمت براي جميع مردمان جهان . « بُشْرَيا » : مژده . مژده‌رسان . مژده‌دهنده پيروان خود به سعادت دو جهان .‏

آيه 90
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ وَإِيتَاء ذِي الْقُرْبَى وَيَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند به دادگري ، و نيكوكاري ، و نيز بخشش به نزديكان دستور مي‌دهد ، و از ارتكاب گناهان بزرگ ( چون شرك و زنا ) ، و انجام كارهاي ناشايست ( ناسازگار با فطرت و عقل سليم ) ، و دست‌درازي و ستمگري نهي مي‌كند . خداوند شما را اندرز مي‌دهد تا اين كه پند گيريد ( و با رعايت اصول سه‌گانه عدل و احسان و ايتاء ذي‌القربي ، و مبارزه با انحرافات سه‌گانه فحشاء و منكر و بغي ، دنيائي آباد و آرام و خالي از هرگونه بدبختي و تباهي بسازيد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إيتَآءِ » : عطاء كردن . پرداختن . « ذِي الْقُرْبَيا » : خويشاوندان . نزديكان . « الْفَحْشَآءِ » : گناهان بسيار ناشايست و نابايست . از قبيل : زنا و شرك . « الْمُنكَرِ » : زشت و پلشت . كارهاي نامعقولي كه با فطرت سليم سازگار نيست . عطف عامّ بر خاصّ است . « الْبَغْيِ » : تجاوز به حقوق ديگران . ستمگري .‏

آيه 91
‏متن آيه : ‏
‏ وَأَوْفُواْ بِعَهْدِ اللّهِ إِذَا عَاهَدتُّمْ وَلاَ تَنقُضُواْ الأَيْمَانَ بَعْدَ تَوْكِيدِهَا وَقَدْ جَعَلْتُمُ اللّهَ عَلَيْكُمْ كَفِيلاً إِنَّ اللّهَ يَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به پيمان خدا ( كه با همديگر مي‌بنديد ) وفا كنيد هرگاه كه بستيد ، و سوگندها را پس از تأكيد ( آنها با قَسمِ به نام و ذات خدا ) نشكنيد ، در حالي كه خداي را آگاه و گواه ( بر معامله و وفاي به عهد ) خود گرفته‌ايد . بي‌گمان خدا مي‌داند آنچه را كه مي‌كنيد ( و پاداش و پادافره كردارتان را مي‌دهد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« عَهْدِ اللهِ » : پيمان خدا . مراد همه عهود و پيمانهائي است كه خدا انجام آنها را از مردم خواسته است و يا اين كه مردمان با يكديگر مي‌بندند و خدا را بر وفاي بدانها گواه مي‌گيرند و بر كارشان آگاه مي‌دانند ( نگا : آل‌عمران‌ / 77 ، أنعام‌ / 102 . . . ) . « الأيْمَانَ » : جمع يَمين ، سوگندها . « تَوْكِيدِ » : تأكيد . استوار داشتن قسم با ياد آن به نام و ذات خدا . از ماده ( وكد ) . « كَفِيلاً » : آگاه و گواه . كسي كه پيمانها زير نظر او بسته مي‌شود و وفا يا عدم وفاي بدانها را مي‌پايد .‏

آيه 92
‏متن آيه : ‏
‏ وَلاَ تَكُونُواْ كَالَّتِي نَقَضَتْ غَزْلَهَا مِن بَعْدِ قُوَّةٍ أَنكَاثاً تَتَّخِذُونَ أَيْمَانَكُمْ دَخَلاً بَيْنَكُمْ أَن تَكُونَ أُمَّةٌ هِيَ أَرْبَى مِنْ أُمَّةٍ إِنَّمَا يَبْلُوكُمُ اللّهُ بِهِ وَلَيُبَيِّنَنَّ لَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏شما ( كه با پيمان بستن به نام خدا تعهّدي را مي‌پذيريد ، به عهد خود وفا كنيد و ) همانند آن زني نباشيد كه ( به سبب ديوانگي ، پشمهاي ) رشته خود را بعد از تابيدن ، از هم وا مي‌كرد . شما نبايد به خاطر ( ملاحظه اين و آن و ) اين كه گروهي ، جمعيّتشان از گروه ديگري بيشتر است ، ( پيمانها و ) سوگندهاي خود را ( بشكنيد و آن را ) وسيله خيانت و تقلب و فساد قرار دهيد . ( آگاه باشيد كه ) خداوند با امر به وفاي به عهد ، شما را مورد آزمايش قرار مي‌دهد . و ( خداوند نتيجه اين آزمايش و ) آنچه را در آن اختلاف مي‌ورزيده‌ايد در روز قيامت براي شما آشكار مي‌سازد ( و پرده از اسرار دلها برمي‌دارد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« نَقَضَتْ » : از هم وا كرد . از هم واگشاد . « غَزْلَ » : تابيده شده . رشته شده . غَزْل مصدر است و به معني اسم مفعول ، يعني مَغْزُول به كار رفته است . « قُوَّةٍ » : مراد تابيدن و استحكام بخشيدن است . « أَنْكَاثاً » : جمع نِكْث ، رشته از هم واشده و باز گشوده . حال مؤكّده از ( غَزْلَ ) يا مفعول دوم ( نَقَضَتْ ) است كه متضمّن معني ( جَعَلَت ) مي‌باشد و يا اين كه مفعول مطلق است و معني چنين است : نَكَثَتْ نَكْثاً . « دَخَلاً » : مكر و خدعه ، فساد و عداوت . « أَرْبَيا » : زيادتر . فراوان‌تر . از مصدر ( ربو ) به معني زيادت . « تَتَّخِذُونَ أَيْمانَكُمْ دَخَلاً بَيْنَكُمْ » : حال ضمير ( و ) در فعل ( لا تَكُونُوا ) است . « أَن تَكُونَ . . . » : تقدير چنين است : لإِن تَكُونَ . به سبب أَن تَكُونَ . مَخافَةَ أَن تَكُونَ . « بِهِ » : ضمير ( ه ) برمي‌گردد به امر به وفاي به عهد ، يا به مصدر حاصل از ( أَن تَكُونَ ) ، يا مصدر مفهوم از واژه ( أَرْبيا ) كه ( ربو ) است ، و يا اين كه راجع است به حاصل معني كه نفس كثرت است .‏

آيه 93
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَوْ شَاء اللّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلكِن يُضِلُّ مَن يَشَاءُ وَيَهْدِي مَن يَشَاءُ وَلَتُسْأَلُنَّ عَمَّا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر خدا مي‌خواست شما را ملّت واحدي مي‌كرد ( و در جنس و رنگ و استعداد و ايمان فرقي نمي‌داشتيد و همچون فرشتگان راهي را به اجبار در پيش مي‌گرفتيد و از خود اختياري نمي‌داشتيد . امّا خدا خواست كه شما را متفاوت بيافريند و آزاد بگذارد تا با اختيار خود كارهاي نيك يا بد بكنيد و مستوجب بهشت يا دوزخ بشويد ) . ليكن ( بدانيد كه در هر حال از حيطه قدرت خدا خارج نيستيد ، و ) هر كه را بخواهد گمراه مي‌نمايد و هر كه را بخواهد هدايت عطاء مي‌فرمايد ، ( امّا برابر قوانين و سنن الهي ، لذا اين هدايت و اضلال ، هرگز سلب مسؤوليّت از شما نمي‌كند ) و به طور قطع در برابر كارهائي كه مي‌كنيد ( مسؤوليد و ) از شما بازخواست مي‌شود .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أُمَّةً وَاحِدَةً » : ملّت واحده و يكتا در روش و منش و كنش همه يكسان همچون فرشتگان مؤمن و باايمان مي‌شديد ( نگا : يونس‌ / 99 ) . « يُضِلُّ مَنْ . . . » : ( نگا : أنعام‌ / 39 ) .‏

آيه 94
‏متن آيه : ‏
‏ وَلاَ تَتَّخِذُواْ أَيْمَانَكُمْ دَخَلاً بَيْنَكُمْ فَتَزِلَّ قَدَمٌ بَعْدَ ثُبُوتِهَا وَتَذُوقُواْ الْسُّوءَ بِمَا صَدَدتُّمْ عَن سَبِيلِ اللّهِ وَلَكُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سوگندهايتان را در ميان خود وسيله نيرنگ و فساد نسازيد ( و مردمان را با قسمهاي دروغ گول نزنيد و از راه راست به در نكنيد . اگر سوگند و قسم ياد كنيد و بدان وفا نكنيد ، اين امر ) سبب مي‌شود كه گامهاي ثابت ( بر ايمان و گذارده در جاده مستقيم مردمان ) از جاي بلغزد ، و به سبب جلوگيري از راه خدا ( با رفتار ناهنجاري كه مي‌ورزيد ، در دنيا ) دچار بلا و بدي بشويد ، و در آخرت عذاب بزرگي داشته باشيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« دَخَلاً » : ( نگا : نحل‌ / 92 ) . « فَتَزِلَّ قَدَمٌ » : پاي از جاي بلغزد . لغزش پا كنايه است از : دچار آمدن كسي به هلاكت بعد از سلامت ، و به محنت بعد از نعمت ، و به مصيبت بعد از عافيت .‏

آيه 95
‏متن آيه : ‏
‏ وَلاَ تَشْتَرُواْ بِعَهْدِ اللّهِ ثَمَناً قَلِيلاً إِنَّمَا عِندَ اللّهِ هُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پيمان يزدان را به بهاي اندك ( جهان ) نفروشيد ( و به خاطر منافع ناچيز مادي ، عهدشكني نكنيد ) . بي‌گمان آنچه نزد خدا براي شما ( محافظين عهود ) است ، بهتر است ( از آنچه براي آن پيمان‌شكني مي‌كنيد ) ، اگر از حقيقت كار و واقعيّت روزگار آگاه باشيد و خوب و بد خود را بدانيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لا تَشْتَرُوا » : ( نگا : بقره‌ / 16 ، آل‌عمران‌ / 177 ) . « ثَمَناً قَلِيلاً » : بهاي اندك . قيمت ناچيز . مراد اين است كه هرگونه بها و كالائي ، حتّي اگر تمام دنيا هم باشد در برابر عهدشكني ناچيز است .‏

آيه 96
‏متن آيه : ‏
‏ مَا عِندَكُمْ يَنفَدُ وَمَا عِندَ اللّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُواْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنچه نزد شما ( مردمان از نعمت جهان ) است ناپايدار و فاني است ، و آنچه نزد خدا است ماندگار و باقي است . و ما پاداش زيباترين اعمال شكيبايان را مي‌دهيم ( كه ايستادگي بر پيمان و وفاي به عهد است ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَنفَدُ » : تمام مي‌شود . فاني مي‌گردد ( نگا : كهف‌ / 109 ) . « بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ » : كالاي عمل متوسّط و خوب و عالي صابران را عالي به حساب مي‌آوريم و يكسان به قيمت عالي مي‌خريم و پاداش مي‌دهيم . پاداش بهترين كار ايشان را خواهيم داد كه صبر است و از جمله آن پايبند بودن به عهد و پيمان . كارهاي ايشان را با پاداش بهتر و زيباتر از كارهايشان سزا مي‌دهيم كه جزاي مضاعف است .‏

آيه 97
‏متن آيه : ‏
‏ مَنْ عَمِلَ صَالِحاً مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هركس چه زن و چه مرد كار شايسته انجام دهد و مؤمن باشد ، بدو ( در اين دنيا ) زندگي پاكيزه و خوشايندي مي‌بخشيم و ( در آن دنيا ) پاداش ( كارهاي خوب و متوسّط و عالي ) آنان را بر طبق بهترين كارهايشان خواهيم داد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً » : حتماً بدو زندگي خوشايند و پاكيزه‌اي مي‌بخشيم . مراد زندگي فردي لبريز از قناعت و رضايت و شكيبائي بر مصائب جهان و شكر بر نعمتهاي يزدان ، و به تبع آن زندگي جمعي قرين با آرامش و امنيّت و رفاه و صلح و صفا و محبّت و دوستي و تعاون و همكاري و ديگر مفاهيم سازنده انساني است .‏

آيه 98
‏متن آيه : ‏
‏ فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامي كه خواستي قرآن بخواني ، از وسوسه‌هاي شيطان مطرود ( از رحمت يزدان ) به خدا پناه ببر ( تا اهريمن تو را از فهم معني قرآن و عمل بدان باز ندارد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« فَاسْتَعِذْ بِاللهِ . . . » : به خدا پناه ببر و خويشتن را در پناه او بدار . مراد گفتن : ( أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ ) به هنگام خواندن قرآن در نماز و جز آن است . با توجّه بدين نكته كه اين پناه بردن و استعاذه گفتن ، تنها نبايد محدود به گفتار باشد ، بلكه بايد از ته دل از خدا خواست كه مدد فرمايد و اهريمن را از محيط فكر انسان به دور و ساير موانع را از سر راه فهم قرآن بردارد تا جمال دلاراي حقيقت جلوه‌گر آيد . « الرَّجِيمِ » : مطرود . ملعون . فَعيل به معني مَفْعُول است ( نگا : آل‌عمران‌ / 36 ) .‏

آيه 99
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطَانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بي‌گمان شيطان هيچ گونه تسلّطي بر كساني ندارد كه ايمان دارند و بر پروردگارشان تكيه مي‌نمايند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« سُلْطانٌ » : تسلّط . قدرت ( نگا : حجر / 42 ) .‏

آيه 100
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّمَا سُلْطَانُهُ عَلَى الَّذِينَ يَتَوَلَّوْنَهُ وَالَّذِينَ هُم بِهِ مُشْرِكُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بلكه تنها تسلّط شيطان بر كساني است كه او را به دوستي مي‌گيرند و به واسطه او شرك مي‌ورزند ( و خدايان و بتاني را در عبادت انباز خدا مي‌سازند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَتَوَلَّوْنَهُ » : او را به دوستي مي‌گيرند . او را به رهبري و سرپرستي خود انتخاب مي‌كنند . « بِهِ مُشْرِكُونَ » : به سبب وجود اهريمن و پا در مياني او شرك مي‌ورزند . در اين صورت حرف باء سببيّه است . يا اين كه : نسبت به خدا مشركند . در اين صورت حرف باء براي تعدّيه است .‏

آيه 101
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِذَا بَدَّلْنَا آيَةً مَّكَانَ آيَةٍ وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُنَزِّلُ قَالُواْ إِنَّمَا أَنتَ مُفْتَرٍ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لاَ يَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هرگاه آيه‌اي ( از قرآن ) را به جاي آيه ديگري ( از تورات و انجيل ) قرار دهيم ( و برخي از احكام قرآن را جايگزين برخي از احكام كتابهاي پيشين گردانيم ) و خدا خود بهتر مي‌داند كه چه چيز را نازل مي‌كند ( و حكمت اين تعويض و تبديل چيست ، كافران ) مي‌گويند : تو ( اي محمّد ! ) بي‌گمان بر زبان خدا دروغ مي‌بندي ( و از پيش خود چيزهائي به هم مي‌بافي و به نام خدا ارائه مي‌دهي . امّا چنين نيست كه ايشان مي‌گويند و ) بلكه بيشتر آنان ناآگاهند ( و اهل علم و معرفت نيستند و از فلسفه تعويض احكام در مراحل انتقالي جامعه بي‌خبرند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ءَايَةً » : مراد جايگزين كردن احكام تازه قرآن به جاي احكام كتابهاي پيشين پيغمبران است ( نگا : بقره‌ / 142 ، أنعام‌ / 145 و 146 ) . و شايد مراد نسخ آيه‌اي از قرآن توسّط آيه ديگري از آن باشد كه خداوند بخواهد براي بهبود جامعه بيمار ادويه و اطعمه آنان را كم و بيش و تعويض و تبديل كند . « مُفْتَرٍ » : دروغ‌پرداز . بهم بافنده دروغ و ناروا از زبان خدا .‏

آيه 102
‏متن آيه : ‏
‏ قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُواْ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگو : قرآن را جبرئيل از سوي پروردگارت به حق نازل كرده است تا مؤمنان را ( در مسير خود ) ثابت قدم گرداند و هدايت و بشارت براي مسلمانان باشد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« رُوحُ الْقُدُسِ » : اضافه موصوف به صفت است و به معني روح پاك است كه مراد جبرئيل ، فرشته وحي است . « بِالْحَقِّ » : ( نگا : بقره‌ / 176 ، نساء / 105 ، حجر / 64 ) . « هُديً وَ بُشْرَيا » : منصوبند و عطف بر محلّ ( لِيُثَبِّتَ ) مي‌باشند و مفعولٌ‌له بشمارند . تقدير چنين است : تَثْبيتاً لَّهُمْ وَ هِدَايَةً وَ بِشَارَةً . مي‌توان آن دو را مرفوع و خبر مبتداي محذوف دانست و جمله ( وَ هُديً وَ بُشْرَيا ) را حاليّه گرفت براي ضمير ( ه ) در ( نَزَّلَهُ ) .‏

آيه 103
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّمَا يُعَلِّمُهُ بَشَرٌ لِّسَانُ الَّذِي يُلْحِدُونَ إِلَيْهِ أَعْجَمِيٌّ وَهَذَا لِسَانٌ عَرَبِيٌّ مُّبِينٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما مي‌دانيم كه ( كفّار مكّه تهمت مي‌زنند و ) ايشان مي‌گويند : ( اين آيات قرآني را خدا به محمّد نمي‌آموزد و بلكه ) آن را انساني ( به نام جبر رومي ) بدو مي‌آموزد . زبان كسي كه ( آموزش قرآن را ) به او نسبت مي‌دهند ، گنگ و غير عربي است و اين ( قرآن ) به زبان عربي گويا و روشني است ( كه حتي شما عربها هم در فصاحت و جزالت آن حيران و از ساختن و ارائه كردن يك سوره‌اش ناتوان و درمانده‌ايد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بَشَرٌ » : مرادشان جواني به نام جبر بود كه اهل روم و مسيحي بود و در مكّه به ساختن شمشير اشتغال و تا اندازه‌اي با تورات و انجيل آشنائي داشت . « يُلْحِدُونَ » : متمايل مي‌سازند و گرايش مي‌دهند . مراد نسبت دادن است . « أَأَعْجَمِيٌّ » : گنگ و نارسا . غير عربي ( نگا : شعراء / 198 ، فصّلت‌ / 44 ) .‏

آيه 104
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّ الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللّهِ لاَ يَهْدِيهِمُ اللّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بي‌گمان خداوند كساني را ( به سوي حق و حقيقت و راه نجات و سعادت ) رهنمود نمي‌سازد كه به آيات خدا ايمان نياورند ، ( و ايشان به سبب كفرشان به آيات قرآن ، در آخرت ) عذاب دردناكي دارند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لا يَهْدِيهِمُ اللهُ » : خداوند ايشان را توفيق نمي‌دهد و راهياب نمي‌گرداند .‏

آيه 105
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّمَا يَفْتَرِي الْكَذِبَ الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللّهِ وَأُوْلئِكَ هُمُ الْكَاذِبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تنها و تنها كساني ( بر زبان خدا ) دروغ مي‌بندند كه به آيات خدا ايمان نداشته باشند . و در حقيقت آنان دروغگويان واقعي هستند ( نه محمّد امين . چرا كه چنين كساني از خدا و مجازات او باكي ندارند و هر وقت مصلحت بدانند ، بر زبان دروغ مي‌رانند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَفْتَرَيا » : افتراء مي‌كنند . دروغ مي‌بندند ( نگا : آل‌عمران‌ / 24 و 94 ، يونس‌ / 59 ) .‏

آيه 106
‏متن آيه : ‏
‏ مَن كَفَرَ بِاللّهِ مِن بَعْدِ إيمَانِهِ إِلاَّ مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِيمَانِ وَلَكِن مَّن شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْراً فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ اللّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كساني كه پس از ايمان آوردنشان كافر مي‌شوند - بجز آنان كه ( تحت فشار و اجبار ) وادار به اظهار كفر مي‌گردند و در همان حال دلهايشان ثابت بر ايمان است‌ - آري ! چنين كساني كه سينه خود را براي پذيرش مجدّد كفر گشاده مي‌دارند ( و به دلخواه خود دوباره كفر را مي‌پذيرند ) ، خشم تند و تيز خدا ( در دنيا ) گريبانگيرشان مي‌شود ، و ( در آخرت ، كيفر و ) عذاب بزرگي دارند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أُكْرِهَ » : مجبور گردد . وادار شود . « قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِيمَانِ » : دل او ثابت بر ايمان و ماندگار بر آن است . « مَن شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْراً » : كسي كه از كفر خوشحال و بدان معتقد گردد . واژه ( صَدْراً ) تمييز است . « شَرَحَ » : مراد از شرح صدر ، باز كردن آن براي قبول و پذيرش چيزي است ( نگا : أنعام‌ / 125 ، طه‌ / 25 ، شرح‌ / 1 ) .‏

آيه 107
‏متن آيه : ‏
‏ ذَلِكَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّواْ الْحَيَاةَ الْدُّنْيَا عَلَى الآخِرَةِ وَأَنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اين ( خشم خدا و عذاب بزرگ ) بدان خاطر است كه آنان زندگي دنيا را بر زندگي آخرت ترجيح مي‌دهند و گرامي‌ترش مي‌دارند ، و خداوند گروه كافران را ( به سوي بهشت ) رهنمود نمي‌گرداند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ذلِكَ » : اين برگشت به كفر . اين خشم خدا و عذاب بزرگ . « إِسْتَحَبُّوا » : ( نگا : توبه‌ / 23 ، ابراهيم‌ / 3 ) .‏

آيه 108
‏متن آيه : ‏
‏ أُولَئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان كسانيند كه خدا بر دلها و گوش و چشمانشان مُهر نهاده است ( و به سبب زشتيها و پلشتيهايشان ، دريچه عقلشان را به روي همه حقائق بسته است ، و حسّ تشخيص و قدرت تمييز را از ايشان گرفته است ) . و چنين افرادي ( با آويزان بودن پرده‌هاي غفلت و بي‌خبري به دل و چشم و گوششان ، كه ابزار شناخت انسانند ) غافلان واقعي مي‌باشند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« طَبَعَ » : ( نگا : بقره‌ / 7 ، نساء / 155 ، توبه‌ / 93 ، اعراف‌ / 100 و 101 ) .‏

آيه 109
‏متن آيه : ‏
‏ لاَ جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الآخِرَةِ هُمُ الْخَاسِرونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدون شكّ در آخرت تنها آنان زيانكارند ( چرا كه بر اثر پيروي از هوي و هوس ، سرمايه عمر را باخته و سعادت جاويد را از دست داده‌اند و به شكنجه‌گاه دوزخ گرفتار آمده‌اند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لا جَرَمَ » : به ناچار . قطعاً ( نگا : هود / 22 ، نحل‌ / 23 و 62 ) .‏

آيه 110
‏متن آيه : ‏
‏ ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُواْ مِن بَعْدِ مَا فُتِنُواْ ثُمَّ جَاهَدُواْ وَصَبَرُواْ إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس ( بدان اي محمّد ! كه ) پروردگار تو نسبت به كساني كه مورد شكنجه و آزار ( كفّار قريش در مكّه ) قرار گرفتند و بعد از آن ( راهي ديار غربت شدند و هجرت كردند و با مال و جان ، تلاش و ) جهاد نمودند و ( در برابر سختيها و گرفتاريهاي حفظ دين و تبليغ آئينشان ) شكيبائي ورزيدند ، داراي مغفرت و مرحمت بسياري است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« فُتِنُوا » : سخت شكنجه و عذاب داده شدند ( نگا : بروج‌ / 10 ) . با اذيّت و آزار از دين برگردانده شدند . « مِن بَعْدِها » : ضمير ( ها ) به مذكورات قبلي ، يعني هجرت و جهاد و صبر ، و يا اين كه فتنه مفهوم برمي‌گردد .‏

آيه 111
‏متن آيه : ‏
‏ يَوْمَ تَأْتِي كُلُّ نَفْسٍ تُجَادِلُ عَن نَّفْسِهَا وَتُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ وَهُمْ لاَ يُظْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏روزي ، هر كسي مي‌آيد و به دفاع از خود برمي‌خيزد ( و جز درباره نجات خود نمي‌انديشد ، و پدران و مادران از فرزندان ، فرزندان از پدران و مادران ، خويشاوندان از نزديكان ، دوستان از رفيقان ، و بالاخره همگان از همگان بيزار و گريزانند ! ) و به هر فردي پاداش و پادافره آنچه كرده است به تمام و كمال داده مي‌شود و به هيچ كسي ( كمترين ) ستمي نمي‌شود .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَوْمَ » : ياد كن روزي را كه . خدا نسبت به مهاجران جهاد پيشه و شكيبا ، داراي مغفرت و مرحمت است در روزي كه . . . مراد قيامت است . واژه ( يَوْمَ ) ظرف ( رَحيمٌ ) در آيه قبلي ، يا مفعول به فعل محذوف ( أُذْكُرْ ) است .‏

آيه 112
‏متن آيه : ‏
‏ وَضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُّطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَداً مِّن كُلِّ مَكَانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللّهِ فَأَذَاقَهَا اللّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُواْ يَصْنَعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند ( براي آنان كه كفران نعمت مي‌كنند ، داستان ) مردمان شهري را مثل مي‌زند كه در امن و امان بسر مي‌بردند و از هر طرف روزيشان به گونه فراوان به سويشان سرازير مي‌شد ، امّا آنان كفران نعمت خدا كردند ، و خداوند به خاطر كاري كه انجام دادند ، گرسنگي و هراس را بديشان چشانيد ( و نعمتها را از ايشان سلب گردانيد و بلاها بدانان رسانيد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« قَرْيَةً » : آبادي بزرگ . مراد شهر مكّه يا جز آن است . در هر صورت در اينجا مراد اهل آنجا است ( نگا : أعراف‌ / 4 ، هود / 102 ، محمّد / 13 ) . بدل از ( مَثَلاً ) يا مفعول‌به دوم ( ضَرَبَ ) است كه متضمّن معني ( جَعَلَ ) مي‌باشد ( نگا : نحل‌ / 75 ) . « رَغَداً » : فراوان . آسان . حال يا صفت است ( نگا : بقره‌ / 35 و 58 ) . « لِباسَ » . جامه . . . كنايه از احاطه و فراگيري است .‏

آيه 113
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَقَدْ جَاءهُمْ رَسُولٌ مِّنْهُمْ فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمُ الْعَذَابُ وَهُمْ ظَالِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پيغمبري از خود آنان به سوي ايشان آمد ( و همگان را به آئين حق دعوت كرد ) امّا آنان دروغگويش ناميدند ( و دعوتش را نپذيرفتند ) ، پس عذاب ( الهي ) ايشان را در حال ستمگري فرو گرفت .‏

‏توضيحات : ‏
‏« وَ هُمْ ظالِمُونَ » : در حالي كه ظالم و ستمگر بودند . در حين ستمگريشان .‏

آيه 114
‏متن آيه : ‏
‏ فَكُلُواْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللّهُ حَلالاً طَيِّباً وَاشْكُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( حال كه چنين است ، شما اي مؤمنان ! همچون ايشان نباشيد و ) از روزيهاي حلال و پاكيزه‌اي بخوريد كه خدا قسمت شما مي‌گرداند ، و شكر نعمت خدا را به جا آوريد ، اگر وي را مي‌پرستيد ( و جز او را عبادت و پرستش نمي‌كنيد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« حَلالاً طَيِّباً » : در حالي كه حلال و پاكيزه باشد . حال اوّل و دوم ( ما ) است ( نگا : بقره‌ / 168 ، مائده‌ / 88 ، أنفال‌ / 69 ، يونس‌ / 59 ) .‏

آيه 115
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالْدَّمَ وَلَحْمَ الْخَنزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( آنچه را كه مشركان حرام مي‌دانند ، حرام نيست ، بلكه خداوند ) تنها مردار و خون و گوشت خوك و آنچه نام غيرخدا ( به هنگام ذبح ) بر آن گفته شده باشد ( و به نام بتان و شبيه آنها سر بريده شود ) بر شما حرام كرده است . ولي اگر آن كس كه مجبور شود ( به خاطر حفظ جان ، از آن اشياء حرام بخورد ) در صورتي كه علاقه‌مند ( به خوردن و لذّت بردن از چنين چيزهائي ) نبوده و متجاوز ( از حدّ سدّ جوع هم ) نباشد ، ( بر آنان ايرادي نيست‌ ؛ چرا كه ) خداوند بس آمرزنده و مهربان است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِنَّمَا حَرَّمَ . . . » : ( نگا : بقره‌ / 173 ، أنعام‌ / 145 ) .‏

آيه 116
‏متن آيه : ‏
‏ وَلاَ تَقُولُواْ لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَذَا حَلاَلٌ وَهَذَا حَرَامٌ لِّتَفْتَرُواْ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ لاَ يُفْلِحُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خداوند حلال و حرام را برايتان مشخّص كرده است ) و به خاطر چيزي كه تنها ( از مغز شما تراوش كرده و ) بر زبانتان مي‌رود ، به دروغ مگوئيد : اين حلال است و آن حرام ، و در نتيجه بر خدا دروغ بنديد . كساني كه بر خدا دروغ مي‌بندند ، رستگار نمي‌گردند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمْ » : به خاطر چيزي كه سخني بيش نيست و تنها بر زبانتان مي‌رود ، و پشتوانه‌اي از وحي آسماني و دليل عقلاني ندارد . ( الْكَذِبَ ) : مفعول‌به ( لا تَقُولُوا ) است . « هذا حَلالٌ وَ هذا حَرامٌ » : بدل ( الْكَذِبَ ) است . « لِتَفْتَرُوا عَلَي اللهِ الْكَذِبَ » : تا بر خدا دروغ بنديد . مراد اين است كه چون آنان به دروغگوئي عادت دارند ، بر خدا نيز دروغ مي‌بندند . يا اين كه : « الْكَذِبَ » : مفعول‌به ( تَصِفُ ) است ، و لام در ( لِما ) تعليليّه و ( ما ) مصدريّه ، و ( لِتَفْتَرُوا ) بدل تعليل است ، و لام ( لِتَفْتَرُوا ) لام صَيْرُورت و عاقبت بشمار است . يعني : نگوئيد اين حلال است و آن حرام ، به خاطر دروغهاي محضي كه زبانتان بيانگر آنها است ( نگا : تفسير قاسمي ) .‏

آيه 117
‏متن آيه : ‏
‏ مَتَاعٌ قَلِيلٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( سودجوئي و بهره‌مندي ايشان از جهان ناچيز است و تمام دنيا با توجّه به آخرت ) كالاي كمي است و عذاب دردناكي ( پس از پايان زندگي دنيوي ) دارند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَتَاعٌ » : كالا . تمتّع و لذّت . خبر مبتداي محذوف است . تقدير چنين است : ذاكَ مَتاعٌ قَليلٌ .‏

آيه 118
‏متن آيه : ‏
‏ وَعَلَى الَّذِينَ هَادُواْ حَرَّمْنَا مَا قَصَصْنَا عَلَيْكَ مِن قَبْلُ وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَكِن كَانُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما بر يهوديان چيزهائي را حرام كرده‌ايم كه قبلاً ( در سوره أنعام ، آيه 146 ) براي تو روايت نموده‌ايم ( و اين محرّمات ، به عنوان مجازات تمرّد و كيفر ستم ايشان بوده است ) و ما ( با اين تحريم ) بر آنان ستم نكرده‌ايم و بلكه ايشان ( به سبب ظلم و جلوگيري از راه خدا و دريافت ربا و خوردن مال مردم ) به خويشتن ستم روا داشته‌اند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَا قَصَصْنَا . . . » : ( نكا : أنعام‌ / 146 ، نساء / 160 و 161 ) .‏

آيه 119
‏متن آيه : ‏
‏ ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُواْ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُواْ إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به هر حال ، پروردگارت نسبت به كساني كه از روي حماقت و سفاهت ( انساني ، و غفلت از عواقب امور به سبب غلبه شهوات نفساني ) كارهاي بد مي‌كنند و بعد از آن توبه مي‌نمايند ( و با انجام حسنات و عبادات به سوي خدا برمي‌گردند ) و به اصلاح ( حال و جبران گذشته خود ) مي‌پردازند ، بس آمرزنده و مهربان است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« جَهَالَةٍ » : حماقت و سفاهت . ناداني ( نگا : نساء / 17 ، انعام‌ / 54 ) .‏

آيه 120
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتاً لِلّهِ حَنِيفاً وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ابراهيم ( كه شما مشركان و شما يهوديان بدو مي‌نازيد ) پيشوائي بود ( جامع همه فضائل اخلاقي ) و مطيع ( فرمان الهي ) و حقّگراي ( بيزار از باطل و كناره‌گير از بديها ) و او از زمره مشركان ( چون شما ) نبوده است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أُمَّةً » : قُدوه . پيشوا . از ماده ( أَمَّهُ ) به معني ( قَصَدَهُ ) يا ( إِقْتَدي بِهِ ) است . فُعْلَة به معني اسم مفعول است . مانند : نُخْبَة ، رُحْلَة ، دُخْلَة . به معني : مُنْتَخَب ، مَرْحُولٌ إِلَيْهِ ، مَدْخُولٌ . . . در صورت دوم ، معني آيه چنين مي‌شود : ابراهيم يك ملّت بود . چرا كه شعاع شخصيّت ابراهيم آن اندازه افزايش داشت كه از يك فرد و دو فرد و يك گروه فراتر و معادل يك ملّت بود ، و در خود كمالات و فضائلي را گرد آورده بود كه اگر بر جماعت زيادي تقسيم مي‌گرديد ، به يكايك ايشان مي‌رسيد . يا اين كه از آنجا كه ابراهيم سرچشمه پيدايش امتي موحّد و يكتاپرست بوده به همين سبب نام امّت بر او گذارده شده است . « قَانِتاً » : مطيع و مداوم بر طاعت و عبادت خدا ( نگا : بقره‌ / 116 و 238 ، آل‌عمران‌ / 17 ، زمر / 9 ) . « حَنيفاً » : حقّگرا . مخلص فرمان خدا ( نگا : بقره‌ / 135 ، آل‌عمران‌ / 67 و 95 . . . ) .‏

آيه 121
‏متن آيه : ‏
‏ شَاكِراً لِّأَنْعُمِهِ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏او سپاسگزار نعمتهاي خدا بود ، ( و به خاطر اين خصال حميده ، خدا براي حمل رسالت ) او را برگزيد و به راه راست ( منتهي به بهشت جاويدان و نعمت سرمدي يزدان ) رهنمودش گردانيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« شَاكِراً » : خبر چهارم ( كانَ ) است . « إِجْتَبَاهُ » : او را براي رسالت آسماني برگزيد و وي را به دوستي گرفت ( نگا : نساء / 125 ) .‏

آيه 122
‏متن آيه : ‏
‏ وَآتَيْنَاهُ فِي الْدُّنْيَا حَسَنَةً وَإِنَّهُ فِي الآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در دنيا نيكي بهره او كرديم و در آخرت هم از زمره شايستگان ( نَيل به رضوان رحمان و ورود به بهشت جاويدان ، يعني نعمت فراوان و بي‌پايان ) خواهد بود .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ءَاتَيْناهُ فَِي الدُّنْيَا حَسَنَةً » : مراد محبّت مردمان جميع اديان در حق ابراهيم ، و تولّد انبياء فراوان از نسل او ، و ذكر جميل وي بر سر زبانها براي هميشه است ( نگا : شعراء / 84 ، صافّات‌ / 108 و 109 ) .‏

آيه 123
‏متن آيه : ‏
‏ ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفاً وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپس ( قرنها بعد از ابراهيم ، تو را به پيغمبري برگزيديم ) و به تو وحي كرديم كه از آئين ابراهيم پيروي كن كه حقگرا ( و دور از انحراف ) بود و از زمره مشركان نبود .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مِلَّةَ » : دين . آئين .‏

آيه 124
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّمَا جُعِلَ السَّبْتُ عَلَى الَّذِينَ اخْتَلَفُواْ فِيهِ وَإِنَّ رَبَّكَ لَيَحْكُمُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُواْ فِيهِ يَخْتَلِفُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( بزرگداشت روز جمعه در اسلام ، و عادي شمردن روز شنبه در آن ، مخالف با برنامه ابراهيم نيست ، همان گونه كه يهوديان ادّعاء مي‌كنند ) . بلكه ( ترك كار ، و تحريم شكار ، و پرداختن به عبادت ويژه در ) روز شنبه ( جزو شريعت ابراهيم نبوده و تنها جنبه تنبيه و كيفر يهوديان را داشته است و فقط بر يهوديان يعني ) بر كساني واجب گشته است كه درباره آن اختلاف ورزيده‌اند ( و بعضي آن را پذيرفته و برخي نسبت بدان بي‌اعتنائي كرده‌اند ) و بي‌گمان خداوند ميان آنان درباره آنچه در آن اختلاف ورزيده‌اند ، روز قيامت داوري خواهد كرد ( و هر يك را به جزا و سزاي خود خواهد رساند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« السَّبْتُ » : ( نگا : بقره‌ / 65 ، نساء / 47 و 154 ) . « أَلَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ » : مراد خود يهوديها است ( نگا : اعراف‌ / 163 ) .‏

آيه 125
‏متن آيه : ‏
‏ ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي پيغمبر ! ) مردمان را با سخنان استوار و بجا و اندرزهاي نيكو و زيبا به راه پروردگارت فراخوان ، و با ايشان به شيوه هرچه نيكوتر و بهتر گفتگو كن‌ ؛ چرا كه ( بر تو تبليغ رسالت الهي است با سخنان حكيمانه و مستدلاّنه و آگاهانه ، و به گونه بس زيبا و گيرا و پيدا ، و بر ما هدايت و ضلال و حساب و كتاب و سزا و جزا است . ) بي‌گمان پروردگارت آگاه‌تر ( از همگان ) به حال كساني است كه از راه او منحرف و گمراه مي‌شوند و يا اين كه رهنمود و راهياب مي‌گردند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْحِكْمَةِ » : سخنان استوار و بجا . « الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ » : اندرز نيكو و زيبائي كه دلچسب و گيرا و قانع‌كننده بوده و در آن ترهيب و تشويق و بيم و اميد باشد . « جَادِلْهُمْ » : با مردمان مناظره و مباحثه و گفت و شنود كن . « بِالَّتِي‌ » : به طريقه و شيوه‌اي كه . واژه ( أَلَّتِي ) صفت موصوف محذوفي چون ( الطَّريقَة ، الْمُجَادِلَةِ ) است .‏

آيه 126
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُواْ بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُم بِهِ وَلَئِن صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِّلصَّابِرينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي مسلمانان ! ) هرگاه خواستيد مجازات كنيد ( كساني را كه به حقوق شما تعدّي و تجاوز كرده‌اند ) ، تنها بدان اندازه مجازات كنيد و كيفر دهيد كه درباره شما روا شده است ( و از حدّ آن فراتر نرويد و برمگذريد ) و اگر شكيبائي پيشه ساختيد ( و به خاطر خدا مجازات نكرديد و كيفر نداديد ) حتماً شكيبائي براي شكيبايان ( حق‌پرستي چون شما كه از دل فرمان نمي‌بريد و به راهنمائي يزدان گوش فرا مي‌داريد ، در دنيا و آخرت ) بهترخواهد بود .‏

‏توضيحات : ‏
‏« عَاقَبْتُمْ » : شكنجه داديد . كيفر رسانديد . مراد اين است كه اگر خواستيد متجاوز را گوشمالي دهيد و عقاب برسانيد ( نگا : بقره‌ / 194 ) .‏

آيه 127
‏متن آيه : ‏
‏ وَاصْبِرْ وَمَا صَبْرُكَ إِلاَّ بِاللّهِ وَلاَ تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلاَ تَكُ فِي ضَيْقٍ مِّمَّا يَمْكُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( اي پيغمبر ! تو نيز در برابر مصائب و صحنه‌هاي جانسوزي كه در راه تبليغ رسالت آسماني خواهي ديد ) شكيبائي كن و شكيبائي تو ( و هركس ديگري ) جز در پرتو ( لطف رحمان و به ياري و ) توفيق يزدان ميسّر نيست . ( اگر كافران ايمان نياوردند ، ) بر آنان اندوهگين مشو و در برابر مكر و نيرنگي كه مي‌ورزند ( و توطئه‌هائي كه به راه مي‌اندازند ) ناراحت و نگران مباش ( و خويشتن را در پناه خدا دار ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَا صَبْرُكَ إِلاّ بِاللهِ » : شكيبائي تو جز با معونت و توفيق يزدان ميسّر نيست . « لا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ » : بر آنان اندوهگين مباش . غم ايشان را مخور .‏

آيه 128
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّ اللّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَواْ وَّالَّذِينَ هُم مُّحْسِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بي‌گمان خدا ( مرحمت و معونت و حفاظت و رعايت همه جانبه‌اش ) همراه كساني است كه تقوا پيشه كنند و ( با دوري از نواهي ، خود را از خشم خدا به دور دارند ، و با تمام نيرو و قدرت ) با كساني است كه نيكوكار باشند و ( با انجام اوامر الهي خويشتن را به الطاف ايزد نزديك سازند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَعَ » : با . همراه . مراد همراهي معنوي و مدد الهي است .‏

 

موضوعات: موقعیت فعلی: فهرست قرآن / سوره نحل / تفسیر نور  لینک ثابت
 [ 08:45:00 ب.ظ ]




موقعیت فعلی: فهرست قرآن / سوره حجر / تفسیر نور

 

آيه 1
‏متن آيه : ‏
‏ الَرَ تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ وَقُرْآنٍ مُّبِينٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏الف . لام . را . اين آيه‌هاي كتاب ( منزل آسماني ) و قرآن روشن ( يزداني ) است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الر » : ( نگا : بقره‌ / 1 ) . « تِلْكَ » : آن . در اينجا به معني اين و اشاره به سوره مباركه حجر است . « الْكِتَابِ » : مراد قرآن است كه ذكر لفظ ( قُرْءَانٍ ) : بعد از آن عنوان تأكيد را دارد . « مُبِينٍ » : روشن . روشنگر .‏

آيه 2
‏متن آيه : ‏
‏ رُّبَمَا يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَوْ كَانُواْ مُسْلِمِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بارها و بارها كافران ( در دنياي ديگر ) آرزو مي‌كنند كه كاش ! ( در اين جهان ) مسلمان مي‌بودند ( و فرموده‌هاي خدا و رهنمودهاي انبياء را گردن مي‌نهادند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« رُبَمَا » : چه بسا . اين واژه براي تقليل و تكثير به كار مي‌رود و در اينجا معني تكثير دارد . « يَوَدُّ » : دوست مي‌دارند . آرزو مي‌كنند .‏

آيه 3
‏متن آيه : ‏
‏ ذَرْهُمْ يَأْكُلُواْ وَيَتَمَتَّعُواْ وَيُلْهِهِمُ الأَمَلُ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بگذار بخورند و بهره‌ور شوند و آرزو آنان را غافل سازد . بالاخره خواهند دانست ( كه چه كار بدي كرده‌اند اين كه تنها به دنيا پرداخته‌اند و آخرت را فراموش نموده‌اند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ذَرْهُمْ » : رهايشان ساز . بگذار كه آنان . « يُلْهِهِمْ » : آنان را غافل سازد . ايشان را به خود مشغول كند .‏

آيه 4
‏متن آيه : ‏
‏ وَمَا أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍ إِلاَّ وَلَهَا كِتَابٌ مَّعْلُومٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما هيچ شهر و روستائي را نابود نكرده‌ايم مگر ( پس از انقضاي ) مدّت معيّني ( كه ) داشته است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« قَرْيَةٍ » : شهر . آبادي . مراد ساكنان آنجا نيز مي‌تواند باشد . « كِتَابٌ » : به معني مكتوب است ، يعني : واجب و مقدّر ( نگا : آل‌عمران‌ / 145 ) .‏

آيه 5
‏متن آيه : ‏
‏ مَّا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا يَسْتَأْخِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هيچ ملّتي بر ( مدّت معيّن و سررسيد ) اجل خود پيشي نمي‌گيرد و از آن عقب نمي‌افتد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أُمَّةٍ » : دسته . گروه . ملّت . « مِنْ أُمَّةٍ » : حرف ( مِنْ ) زائد و ( أُمَّةٍ ) فاعل است .‏

آيه 6
‏متن آيه : ‏
‏ وَقَالُواْ يَا أَيُّهَا الَّذِي نُزِّلَ عَلَيْهِ الذِّكْرُ إِنَّكَ لَمَجْنُونٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( تمسخركنان ) مي‌گويند : اي كسي كه ( گمان مي‌بري از آسمان ) قرآن بر تو نازل گشته است ، تو حتماً ديوانه‌اي !‏

‏توضيحات : ‏
‏« الذِّكْرُ » : مصدر است و به معني اسم فاعل ، يعني ( مذكّر ) است . يعني : كتاب يادآور و اندرزگو كه قرآن است ( نگا : آل‌عمران‌ / 58 ، نحل‌ / 43 و 44 ) . « نُزِّلَ عَلَيْهِ الذِّكْرُ » : مراد تمسخر و استهزاء است ( نگا : منافقون / 1و 7 ) .‏

آيه 7
‏متن آيه : ‏
‏ لَّوْ مَا تَأْتِينَا بِالْمَلائِكَةِ إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تو اگر از زمره راستگوياني ، چرا ( به جاي آوردن قرآن ) فرشتگان را به پيش ما نمي‌آوري ( تا بر پيغمبري تو گواهي دهند ؟ ! ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لَوْ ما » : چرا كه نه . واژه‌اي است كه بر طلب حصول ما بعد خود دلالت دارد . مانند ( لَوْ لا ) است در ( منافقون‌ / 10 ) .‏

آيه 8
‏متن آيه : ‏
‏ مَا نُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ إِلاَّ بِالحَقِّ وَمَا كَانُواْ إِذاً مُّنظَرِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما فرشتگان را جز به حق و به همراه حق نازل نمي‌كنيم و هنگامي كه نازل شوند ( اگر بدانان ايمان نياورند ) ديگر بديشان مهلت داده نمي‌شود ( و فوراً عذاب الهي گريبانگيرشان مي‌گردد و مجال ماندن نخواهند داشت ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بِالْحَقِّ » : به حق . همراه با حق ثابتي كه قابل انكار نيست . به همراه عذاب . « مُنظَرِينَ » : مهلت داده‌شدگان .‏

آيه 9
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما خود قرآن را فرستاده‌ايم و خود ما پاسدار آن مي‌باشيم ( و تا روز رستاخيز آن را از دستبرد دشمنان و از هرگونه تغيير و تبديل زمان محفوظ و مصون مي‌داريم ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِنّا نَحْنُ . . . » : اين آيه دست كم با چهار تأكيد لفظي بيانگر مصون ماندن قرآن از تحريف است .‏

آيه 10
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ فِي شِيَعِ الأَوَّلِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما پيش از تو ( پيغمبراني را ) به ميان گروهها و دسته‌هاي پيشين روانه كرده‌ايم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« شِيَعِ » : جمع شيعه ، گروهها و دسته‌هاي پيرو يك راه و رسم ( نگا : أنعام‌ / 65 ) . « شِيَعِ الأوَّلِينَ » : اضافه موصوف به صفت است .‏

آيه 11
‏متن آيه : ‏
‏ وَمَا يَأْتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلاَّ كَانُواْ بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هيچ فرستاده‌اي به پيش ايشان نمي‌آمد مگر اين كه او را مسخره مي‌كردند ( همان گونه كه هم اينك باطلگرايان تو را مسخره مي‌دارند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مِن رَّسُولٍ » : حرف ( مِنْ ) زائد و ( رَسُولٍ ) فاعل است .‏

آيه 12
‏متن آيه : ‏
‏ كَذَلِكَ نَسْلُكُهُ فِي قُلُوبِ الْمُجْرِمِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما اين گونه قرآن را به دلهاي بزهكاران داخل مي‌گردانيم ( و از حق آنان را مي‌آگاهانيم ، تا برايشان اتمام حجّت شود ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« نَسْلُكُهُ » : آن را وارد مي‌گردانيم . مرجع ضمير ( ه ) واژه ( الذِّكْرَ ) است ( نگا : حجر / 13 ، شعراء / 200 و 201 ) .‏

آيه 13
‏متن آيه : ‏
‏ لاَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَقَدْ خَلَتْ سُنَّةُ الأَوَّلِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان بدان ايمان نمي‌آورند ( چون در شهوات غوطه‌ورند و باطلگرايند نه حقّگرا ) و شيوه اقوام پيشين هم بر اين بوده است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« وَ قَدْ خَلَتْ . . . » : شيوه اقوام پيشين نيز چنين بوده است . شيوه خدا درباره پيشينيان هم بر اين بوده است كه آنان را مدّت زماني مهلت داده است و سپس نابودشان ساخته و به عذاب دردناك گرفتارشان نموده است .‏

آيه 14
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَوْ فَتَحْنَا عَلَيْهِم بَاباً مِّنَ السَّمَاءِ فَظَلُّواْ فِيهِ يَعْرُجُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر ( به فرض ) دري از آسمان به روي آنان بگشائيم و ايشان از آنجا شروع به بالا رفتن كنند ( و فرشتگان و شگفتيهاي جهان بالا را با چشم خود ببينند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« فَظَلُّوا فيهِ يَعْرُجُونَ » : از آنجا شروع به بالا رفتن كنند . يعني مرتّباً به آسمان صعود و نزول داشته باشند .‏

آيه 15
‏متن آيه : ‏
‏ لَقَالُواْ إِنَّمَا سُكِّرَتْ أَبْصَارُنَا بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَّسْحُورُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بي‌گمان خواهند گفت : حتماً ما را چشم‌بندي كرده‌اند ( و آنچه مي‌بينيم ابداً واقعيّت ندارد ! ) و بلكه ما را جادو نموده‌اند ( اين است كه چيزها را عوضي مي‌بينيم ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« سُكِّرَتْ » : پوشانده شده است . از ديدن باز داشته شده است . پرده‌اي به پيش چشمانمان داشته شده است . « مَسْحُورُونَ » : سحر و جادوشدگان .‏

آيه 16
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَقَدْ جَعَلْنَا فِي السَّمَاء بُرُوجاً وَزَيَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما در آسمان برجهاي نجومي پديد آورده‌ايم ( كه تقويمِ مجسّم جهان و بيانگر نظام شگرف و حساب دقيق آن است ) و آن را براي بينندگان آراسته‌ايم ( تا از اين منظره زيباي بالا به قدرت آفريدگار تعالي پي ببرند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بُرُوجاً » : منزلگاههائي كه افلاك و كواكب در آنها به سير و حركت مي‌پردازند . صورتهاي فلكي كه هر يك مجموعه‌اي از ستارگانند كه شكل ويژه‌اي به خود گرفته‌اند . « زَيَّنَّاهَا » : آن را زينت داده‌ايم و آراسته و پيراسته كرده‌ايم . مرجع ضمير ( هَا ) واژه ( السَّمَآءِ ) است .‏

آيه 17
‏متن آيه : ‏
‏ وَحَفِظْنَاهَا مِن كُلِّ شَيْطَانٍ رَّجِيمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آسمان را از ( دستبرد و دسترسي ) هر اهريمن ملعون و مطرودي محفوظ و مصون داشته‌ايم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« رَجِيمٍ » : نفرين شده . رانده از رحمت الهي . فعيل به معني مفعول است . يعني : مطرود . ملعون .‏

آيه 18
‏متن آيه : ‏
‏ إِلاَّ مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهَابٌ مُّبِينٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و امّا هر كه از آنها دزدكي گوش فرا دارد ، آذرخش روشني به سراغ او مي‌رود .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِلاّ » : لكن . امّا . « إِسْتَرَقَ ‌السَّمْعَ » : دزدكي گوش فرا داد . چگونگي حفظ آسمان و نحوه استراق سمع شياطين براي ما چندان روشن نيست .‏

آيه 19
‏متن آيه : ‏
‏ وَالأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ شَيْءٍ مَّوْزُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما زمين را گسترانيده‌ايم و در زمين كوههاي استوار و پابرجائي را پديد آورده‌ايم ، و همه چيز را به گونه سنجيده و هماهنگ و در اندازه‌هاي متناسب و مشخّص در آن ايجاد كرده‌ايم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَدَدْنَاهَا » : آن را گسترانيده‌ايم و در ظاهر مسطّحش كرده‌ايم . « أَنبَتْنَا » : رويانيده‌ايم . آفريده‌ايم ( نوح‌ / 17 ) . « مَوْزُونٍ » : هماهنگ . متناسب . « مِن كُلِّ شَيْءٍ مَّوْزُونٍ » : انواع و اقسام درختان و گياهان ، با نظم و نظام شگرف و حساب و كتاب دقيق . هر چيزي را با اندازه و مقدار مشخّص و معيّن و متناسب و مرتبط به يكديگر .‏

آيه 20
‏متن آيه : ‏
‏ وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيهَا مَعَايِشَ وَمَن لَّسْتُمْ لَهُ بِرَازِقِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در آن اسباب زندگي و مايه ماندگاري شما و كساني را آفريده‌ايم كه نمي‌توانيد روزي‌رسان ايشان باشيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَعَايِشَ » : جمع مَعيشَة و مَعاش ، مايه زندگي و وسيله ماندگاري ، از قبيل خوردنيها و نوشيدنيها . « مَنْ » : مراد اهل و عيال و خدمتگزاران ، و به طريق تغليب چهارپاياني است كه انسان عهده‌دار سرپرستي آنها است . اين واژه عطف بر ضمير ( كم ) و مجرور است كه معني آن گذشت . و يا اين كه عطف بر ( معايش ) است كه معني آن چنين مي‌شود : ما در زمين براي شما وسائل زيستن فراهم آورده‌ايم ، و براي شما كساني را آفريده‌ايم كه شما رازق آنان نيستيد و بلكه خداوند رازق شما و ايشان است .‏

آيه 21
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و چيزي وجود ندارد مگر اين كه گنجينه‌هاي آن در پيش ما است و جز به اندازه معيّن و مشخّصي ( كه حكمت ما اقتضاء كند ) آن را فرو نمي‌فرستيم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« وَ إِن مِّن شَيْءٍ » : هر چه هست به اندازه لازم آفريده شده است و سنجيده و حساب شده به جهان گسيل داشته شده است و گسيل مي‌گردد . منابع روزيها و سرچشمه خوبيها در نزد خدا است و آن را به مقدار حساب شده و برابر صلاح‌ديد خويش بهره اين و آن مي‌گرداند . « مَا نُنَزِّلُهُ » : آن را حوالت نمي‌داريم و فرو نمي‌فرستيم . آن را نمي‌آفرينيم و در دسترس قرار نمي‌دهيم ( نگا : زمر / 6 ، حديد / 25 ) .‏

آيه 22
‏متن آيه : ‏
‏ وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ وَمَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بادها را براي تلقيح ( ابرها و بارور ساختن آنها ) به وزيدن مي‌اندازيم و به دنبال آن از ( ابرهاي به هم پيوسته و تلقيح شده ) آسمان آب مي‌بارانيم و شما را بدان سيراب مي‌گردانيم ( و آن گاه به شكل برف و يخ و چشمه‌ها و رودخانه‌ها و درياها و اقيانوسها در زمين جمع‌آوري و اندوخته‌اش مي‌نمائيم ، و دوباره آن را تبخير و به جو زمين مي‌بريم و سپس به زمين برمي‌گردانيم ) و شما توانائي اندوختن ( و نگهداري ) آن را ( بدين گونه در فضا و زمين ) نداريد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لَوَاقِحَ » : جمع لاقِح ، به معني آبستن . چرا كه بادها آبستنِ به بخار آب مي‌شوند . و جمع لاقِحَة ، به معني تلقيح‌كننده . چرا كه بادها ابرها را به هم نزديك و مايه تلقيح آنها مي‌شوند . حال ( الرِّيَاحَ ) مي‌باشد . « أَسْقَيْنَاكُمُوهُ » : آن را به شما مي‌نوشانيم و آبشخور مزارع و مواشي شما مي‌گردانيم .‏

آيه 23
‏متن آيه : ‏
‏ وَإنَّا لَنَحْنُ نُحْيِي وَنُمِيتُ وَنَحْنُ الْوَارِثُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و مائيم كه زنده مي‌گردانيم و مي‌ميرانيم ( و باقي بوده ) و وارث ( جهان ) مي‌باشيم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْوَارِثُونَ » : به ارث‌برندگان . مراد اين است كه در حقيقت مالك اصلي خدا است . واژه وارث را در اينجا به معني باقي نيز گرفته‌اند .‏

آيه 24
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنكُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما ، هم پيشينيان شما را مي‌دانيم و هم پسينيان شما را ، ( و مي‌دانيم كه كي بوده‌اند و چه كرده‌اند ، و كي خواهند بود و چه خواهند كرد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْمُسْتَقْدِمِينَ » : پيشينيان . « الْمُسْتَئْخِرِينَ » : پسينيان .‏

آيه 25
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَحْشُرُهُمْ إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و بي‌گمان پروردگار تو آنان را ( روز قيامت در كنار هم ) گرد مي‌آورد ( و به حساب و كتابشان رسيدگي مي‌كند و پاداش و پادافره ايشان را مي‌دهد ، و اين برابر حكمت و آگاهي انجام مي‌پذيرد و ) او حكيم و آگاه است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَحْشُرُهُمْ » : پيشينيان و پسينيان و جميع مردمان را گرد مي‌آورد .‏

آيه 26
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَقَدْ خَلَقْنَا الإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما انسان را از گِل خشكيده فراهم آمده از گِل تيره شده گنديده‌اي بيافريديم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« صَلْصَالٍ » : گِل خشكيده سفال گونه‌اي كه اگر بدان تلنگري زده شود به صدا درآيد . « حَمَأٍ » : گِلي كه بر اثر مجاورت فراوان با آب سياه شده باشد . « مَسْنُونٍ » : تغيير بو داده . گنديده . « مِنْ حَمَأٍ مَّسْنُونٍ » : صفت صَلْصال يا بدل ( مِن صَلْصالٍ ) است .‏

آيه 27
‏متن آيه : ‏
‏ وَالْجَآنَّ خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ مِن نَّارِ السَّمُومِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و جنّ را پيش از آن از آتشِ سراپا شعله بيافريديم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْجَآنَّ » : جنّ . جانّ و جنّ به يك معني است ( نگا : إسراء / 88 ، رحمن‌ / 39 و 56 ) . موجودات عاقلي هستند كه با حواسّ ما درك نمي‌شوند و مؤمن و كافر و مطيع و سركش دارند و داراي تكليف و مسؤوليّتند . « السَّمُوم‌ » : شعله و زبانه آتش بدون دود . بسيار گرم و سوزان . « نَارِ السَّمُومِ » : اضافه عام به خاصّ ، و يا موصوف به صفت است .‏

آيه 28
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَراً مِّن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي پيغمبر ! بيان كن ) آن زمان را كه پروردگارت به فرشتگان گفت : من از گِل خشكيده سياه شده گنديده‌اي انساني را مي‌آفرينم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بَشَراً » : مراد آدم‌ها است ( نگا : اعراف‌ / 12 ، ص‌ / 76 ، اسراء / 61 ) .‏

آيه 29
‏متن آيه : ‏
‏ فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُواْ لَهُ سَاجِدِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس آن گاه كه او را آراسته و پيراسته كردم و از روح متعلّق به خود در او دميدم . ( براي بزرگداشت و درودش ) در برابرش به سجده افتيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« سَوَّيْتُهُ » : او را آراسته كمال و پذيراي روان كردم . او را به شكل انسان درآوردم و صورت خِلقت بشري بخشيدم . « رُوحِي‌ » : روح متعلّق به خود . روح آفريده‌اي از آفريده‌هاي خدا است و اضافه آن به خدا براي تعظيم و تشريف است ، همان گونه كه گفته مي‌شود : بَيْتُ الله . ناقَةُ الله . شَهْرُ الله . « قَعُوا » : بر زمين بيفتيد . فعل امر ( وَقَعَ ) است .‏

آيه 30
‏متن آيه : ‏
‏ فَسَجَدَ الْمَلآئِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرشتگان همه جملگي سجده كردند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَجْمَعُونَ » : تأكيد دوم است .‏

آيه 31
‏متن آيه : ‏
‏ إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى أَن يَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر اهريمن كه خودداري كرد ( و خويشتن را بزرگتر از آن ديد ) كه از زمره سجده‌كنندگان باشد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِبْليسَ » : ( نگا : بقره‌ / 34 ، اعراف‌ / 11 ، كهف‌ / 50 ) .‏

آيه 32
‏متن آيه : ‏
‏ قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا لَكَ أَلاَّ تَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خداوند بدو ) گفت : اي اهريمن ! تو را چه شده است كه همراه سجده‌كنندگان سجده نبردي‌ ؟‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَا لَكَ » : چرا ؟ تو را چه شده است‌ ؟ تو را چه رسد ؟‏

آيه 33
‏متن آيه : ‏
‏ قَالَ لَمْ أَكُن لِّأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : شايسته من نيست كه براي انساني سجده برم كه او را از گِل خشكيده حاصل از گِل تيره گنديده‌اي آفريده‌اي .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لَمْ أَكُن لِّأسْجُدَ » : شايان مقام من نيست كه سجده برم .‏

آيه 34
‏متن آيه : ‏
‏ قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خدا ) گفت : ( چون از فرمان من سرپيچي كردي ) پس از بهشت بيرون شو ، چرا كه تو ( از رحمت من ) مطرود ( و از منزلت كرامت رانده ) هستي .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مِنْهَا » : مرجع ضمير ( ها ) : جنّت ، زمره فرشتگان ، سماوات و ملأ اعلي گرفته‌اند . « رَجِيمٌ » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 36 ، حجر / 17 ) .‏

آيه 35
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِنَّ عَلَيْكَ اللَّعْنَةَ إِلَى يَوْمِ الدِّينِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و تا روز جزا ( كه در آن تو و پيروان تو به عذاب سرمدي من گرفتار مي‌آئيد ) بر تو نفرين باد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« اللَّعْنَةَ » : ( نگا : بقره‌ / 89 ) .‏

آيه 36
‏متن آيه : ‏
‏ قَالَ رَبِّ فَأَنظِرْنِي إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : پروردگارا ! اكنون كه چنين است مرا تا روزي مهلت ده كه در آن ( مردمان بعد از مرگشان مجدّدا ) زنده مي‌گردند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« فَأَنظِرْني‌ » : پس مرا مهلت ده . « يُبْعَثُونَ » : برانگيخته مي‌گردند . زنده مي‌شوند .‏

آيه 37
‏متن آيه : ‏
‏ قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنظَرِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرمود : هم اينك تو از مهلت يافتگاني .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْمُنظَرِينَ » : مهلت داده‌شدگان .‏

آيه 38
‏متن آيه : ‏
‏ إِلَى يَومِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏تا روزي كه زمان ( فرا رسيدن ) آن ( در پيش خدا ) معلوم ( و اگر هم طول بكشد محدود ) است ( و هنگامه رستاخيز نام دارد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ » : مراد روز رستاخيز است ( نگا : حجر / 35 و 36 ، واقعه‌ / 50 ) .‏

آيه 39
‏متن آيه : ‏
‏ قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الأَرْضِ وَلأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : پروردگارا ! به سبب اين كه ( به خاطر اين انسان ) مرا گمراه ساختي ، ( معاصي و اعمال زشت را ) در زمين برايشان مي‌آرايم و جملگي آنان را گمراه مي‌نمايم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بِما » : به سبب اين كه . حرف ( ب ) سببيّه ، و واژه ( ما ) مصدريّه است . « لَهُمْ » : براي ايشان . مراد آدميزادگان است ( نگا : اعراف‌ / 16 ) .‏

آيه 40
‏متن آيه : ‏
‏ إِلاَّ عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر بندگان گزيده و پاكيزه تو از ايشان . ( كه چون دلهايشان به ياد تو آباد است ، تلاش من در حق آنان بر باد است ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْمُخْلَصِينَ » : گزيدگان . پاكيزگان ( نگا : يوسف‌ / 24 ، ص 46 و47 ) .‏

آيه 41
‏متن آيه : ‏
‏ قَالَ هَذَا صِرَاطٌ عَلَيَّ مُسْتَقِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏فرمود : اين ( خلوص بندگان راستين ) طريقه درستي است كه دقيقاً راه به سوي من دارد ، ( و حفظ ايشان از گمراهي ، شيوه صحيحي است كه من آن را بر عهده گرفته‌ام ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« هذا » : اين راهي كه پويندگان مخلص راه توحيد در پيش گرفته‌اند . اين محافظت و مراقبت از جويندگان راستين راه حق در برابر وسوسه‌هاي اهريمن . « عَلَيَّ » : بر من است . راه به سوي من دارد . در صورت دوم ، ( عَلي ) به معني ( إلَيا ) است .‏

آيه 42
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّ عِبَادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطَانٌ إِلاَّ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغَاوِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بي‌گمان تو هيچ گونه تسلّط و قدرتي بر بندگان من نداري ، مگر آن گمراهاني كه ( به وسوسه تو گوش فرا بدهند و ) به دنبال تو راه بيفتند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« سُلْطَانٌ » : تسلّط و قدرت . مراد واداشتن به گناهان با اجبار و اكراه است . چرا كه تنها كاري كه از دست اهريمن ساخته است وسوسه كردن است ( نگا : اعراف‌ / 200 و 201 ، ابراهيم‌ / 22 ، نحل‌ / 99 و 100 ، صافّات‌ / 30 ) . « الْغَاوِينَ » : گمراهان و سرگشتگان . ناباوران و بي‌دينان .‏

آيه 43
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و حتماً دوزخ ميعادگاه جملگي آنان است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لَمَوْعِدُهُمْ » : ميعادگاه ايشان . وعده آنان . مَوْعِد اسم مكان يا مصدر ميمي است و مرجع ضمير ( هُمْ ) ، ( الْغَاوِينَ ) است .‏

آيه 44
‏متن آيه : ‏
‏ لَهَا سَبْعَةُ أَبْوَابٍ لِّكُلِّ بَابٍ مِّنْهُمْ جُزْءٌ مَّقْسُومٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏دوزخ داراي هفت در است و هر دري بخش خاصّ و ويژه‌اي از آنان دارد ( كه از آن به دوزخ درمي‌آيند و متناسب با اعمال زشت و پلشت ايشان است ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« جُزْءٌ مُّقْسُومٌ » : بهره جداگانه . مراد طائفه معيّن و گروه مشخّصي است كه به تناسب عذاب از آن در به دوزخ مي‌آيند .‏

آيه 45
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اين پادافره پيروان شيطان بود ، و امّا پاداش پويندگان راه يزدان ، اين است كه : ) بي‌گمان پرهيزگاران در ميان باغها و چشمه‌ساران ( بهشت ) بسر مي‌برند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« عُيُون‌ » : جمع عَيْن ، چشمه‌ها .‏

آيه 46
‏متن آيه : ‏
‏ ادْخُلُوهَا بِسَلاَمٍ آمِنِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( پروردگارشان بدانان مي‌گويد : ) با اطمينان خاطر و بدون هيچ گونه خوف و هراسي به اين باغها و چشمه‌سارها درآئيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بِسَلامٍ » : به سلامت . با درود خدا و دربانان بهشت و فرشتگان به شما ( نگا : رعد / 24 ، يس‌ / 58 ، زمر / 73 ) . « ءَامِنِينَ » : در امن و در امان .‏

آيه 47
‏متن آيه : ‏
‏ وَنَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ إِخْوَاناً عَلَى سُرُرٍ مُّتَقَابِلِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و كينه‌توزي و دشمنانگي را از سينه‌هايشان بيرون مي‌كشيم ، و برادرانه بر تختها روياروي هم مي‌نشينند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« نَزَعْنَا » : بيرون كشيديم . به در آورديم . « غِلٍّ » : كينه‌توزي و دشمنانگي ( نگا : اعراف‌ / 43 ، حشر / 10 ) . « إِخْوَاناً » : برادران در مودّت و مخالطت ، يعني : دوستان . حال ( الْمُتَّقينَ ) يا ضمير ( و ) در ( أُدْخُلُوا ) يا ضمير مستتر در ( ءَامِنِينَ ) يا ضمير ( هُمْ ) در ( صُدُورِهِمْ ) مي‌باشد . « سُرُرٍ » : جمع سَرير ، تخت‌ها . « مُتَقَابِلينَ » : روبه‌روي هم . برابر يكديگر . صفت ( إِخْوَاناً ) يا حال ضمير مستتر در آن است .‏

آيه 48
‏متن آيه : ‏
‏ لاَ يَمَسُّهُمْ فِيهَا نَصَبٌ وَمَا هُم مِّنْهَا بِمُخْرَجِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آنجا خستگي و رنجي بديشان نمي‌رسد ، و از آنجا بيرون نمي‌گردند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« نَصَبٌ » : خستگي . رنج ( نگا : توبه‌ / 120 ) . « مُخْرَجِينَ » : اخراج‌شدگان . بيرون رانده‌شدگان .‏

آيه 49
‏متن آيه : ‏
‏ نَبِّئْ عِبَادِي أَنِّي أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي پيغمبر ! ) بندگان مرا آگاه كن كه من داراي گذشت زياد و مهر فراوان هستم ( در حق كساني كه توبه بكنند و ايمان بياورند و كار نيك انجام بدهند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« نَبِّئْ » : باخبر كن .‏

آيه 50
‏متن آيه : ‏
‏ وَ أَنَّ عَذَابِي هُوَ الْعَذَابُ الأَلِيمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و اين كه عذاب من ( در حق سركشان بي‌ايمان ) عذاب بسيار دردناكي است ( و عذابهاي ديگر در برابرش عذاب نيست ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الألِيمُ » : بسيار دردآور و دردناك .‏

آيه 51
‏متن آيه : ‏
‏ وَنَبِّئْهُمْ عَن ضَيْفِ إِ بْراَهِيمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آنان را باخبر كن از مهمانان ابراهيم ( كه فرشتگاني بودند و در لباس انسانها به پيش او آمدند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ضَيْفِ » : مهمانان . مصدر است و در اينجا به معني ضيوف استعمال شده است .‏

آيه 52
‏متن آيه : ‏
‏ إِذْ دَخَلُواْ عَلَيْهِ فَقَالُواْ سَلاماً قَالَ إِنَّا مِنكُمْ وَجِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏زماني ( را بيان كن ) كه به پيش او آمدند و گفتند : درود ! ابراهيم گفت : ما از شما مي‌ترسيم !‏

‏توضيحات : ‏
‏« سَلاماً » : درودتان باد ! مترسيد و آرام باشيد . مفعول مطلق يا صفت مصدر محذوفي است . تقدير چنين است : سَلِّمُوا سَلاماً . قالُوا قَوْلاً سَلاماً . « وَجِلُونَ » : بيمناكان . ترسندگان .‏

آيه 53
‏متن آيه : ‏
‏ قَالُواْ لاَ تَوْجَلْ إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلامٍ عَلِيمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : مترس ! ما تو را به پسر بسيار دانائي مژده مي‌دهيم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لا تَوْجَلْ » : هراسناك مباش . « غُلامٍ » : پسر . در اينجا مراد اسحاق است .‏

آيه 54
‏متن آيه : ‏
‏ قَالَ أَبَشَّرْتُمُونِي عَلَى أَن مَّسَّنِيَ الْكِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ابراهيم ) گفت : آيا چنين مژده‌اي را به من مي‌دهيد در حالي كه پيري گريبانگير من شده است‌ ؟ پس چگونه ( و برابر كدام قاعده در چنين سن و سالي به تولّد فرزند مرا ) مژده مي‌دهيد ؟ !‏

‏توضيحات : ‏
‏« عَلَيا » : به معني ( مَعَ ) ، يعني : با اين كه . « الْكِبَرُ » : كهولت و پيري . « عَلَيا أَن مَّسَّنِيَ الْكِبَرُ » : جمليه حاليّه است براي ضمير ( ي ) در ( بَشَّرْتُمُونِي ) . « بِمَ » : به كدام قاعده و قانون‌ ؟ چگونه و به چه شكل‌ ؟‏

آيه 55
‏متن آيه : ‏
‏ قَالُواْ بَشَّرْنَاكَ بِالْحَقِّ فَلاَ تَكُن مِّنَ الْقَانِطِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : ما تو را به چيز راست و درستي مژده داده‌ايم و از زمره مأيوسان ( از رحمت خدا ) مباش .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بِالْحَقِّ » : به چيز راست و درستي . به كار محقّق و مطمئنّي . به طريقه و شيوه‌اي كه حق است و آن خرق عادت توسّط قادر مطلق است . « الْقَانِطِينَ » : افراد مأيوس و نااميد .‏

آيه 56
‏متن آيه : ‏
‏ قَالَ وَمَن يَقْنَطُ مِن رَّحْمَةِ رَبِّهِ إِلاَّ الضَّآلُّونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : چه كسي است كه از رحمت پروردگارش مأيوس شود ، مگر گمراهان ( بي‌خبر از قدرت و عظمت خدا ؟ ! ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَن يَقْنَطُ » : چه كسي نااميد مي‌گردد ؟ ! استفهام انكاري است ، يعني كسي نااميد نمي‌گردد .‏

آيه 57
‏متن آيه : ‏
‏ قَالَ فَمَا خَطْبُكُمْ أَيُّهَا الْمُرْسَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ابراهيم پس از الفت با فرشتگان و يقين از مژده ، بديشان ) گفت : اي فرستادگان ! بگوئيد چه كار مهمّي ( غير از اين بشارت ) داريد ؟‏

‏توضيحات : ‏
‏« خَطْبُ » : كار مهمّي كه قابل گفتگو است ( نگا : يوسف‌ / 51 ) .‏

آيه 58
‏متن آيه : ‏
‏ قَالُواْ إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : ما به سوي قوم گناهكاري فرستاده شده‌ايم ( و همگان را نابود مي‌كنيم ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« قَوْمٍ مُّجْرِمِينَ » : قوم بزهكاري . مراد قوم لوط است و نكره‌آمدن و توصيف به گناهكاري براي خوار داشتن و نكوهش ايشان است .‏

آيه 59
‏متن آيه : ‏
‏ إِلاَّ آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر خانواده لوط را كه همه اعضاء خانواده را نجات مي‌دهيم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِلآّ ءَالَ لُوطٍ » : مستثني مي‌تواند متّصل باشد و معني چنين مي‌شود : ما به سوي قوم گناهكاري فرستاده شده‌ايم ، مگر خانواده لوط كه در ميان آنان گناهكار نيست . يا منقطع باشد كه معني آن در بالا گذشت .‏

آيه 60
‏متن آيه : ‏
‏ إِلاَّ امْرَأَتَهُ قَدَّرْنَا إِنَّهَا لَمِنَ الْغَابِرِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر همسر او را كه جزو بقيّه ( مردم محكوم به فنا ) قلمداد كرده‌ايم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« قَدَّرْنَا » : همسان ديگران بشمار آورده‌ايم و قلمدادش نموده‌ايم . اين سخن بر زبان فرشتگان رفته است ولي مراد فرموده خدا است . روشن است وقتي كه درباريان و مأموران شاه بگويند : دستور داده‌ايم . چنين و چنان انديشيده‌ايم . مراد اين است كه شاه دستور داده است و چنين و چنان خواسته است ، و غيره . « الْغَابِرِينَ » : گذشتگان . باقي مردم . سايرين .‏

آيه 60
‏متن آيه : ‏
‏ فَلَمَّا جَاء آلَ لُوطٍ الْمُرْسَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏هنگامي كه فرستادگان به پيش خانواده لوط رفتند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ءَالَ » : خانواده . خاندان .‏

آيه 62
‏متن آيه : ‏
‏ قَالَ إِنَّكُمْ قَوْمٌ مُّنكَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( لوط بديشان ) گفت : شما مردمان ناشناخته‌ايد ( و ما شما را نمي‌شناسيم و نمي‌دانيم چه مي‌خواهيد و از شما بيمناكيم ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مُنكَرُونَ » : افراد ناشناخته . كساني كه بد داشته شوند و از ايشان بيزار و گريزان باشند .‏

آيه 63
‏متن آيه : ‏
‏ قَالُواْ بَلْ جِئْنَاكَ بِمَا كَانُواْ فِيهِ يَمْتَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : ( از ما مترس كه مايه هراس تو نيستيم ) بلكه ( ما فرستادگان خدائيم و ) با خود چيزي به همراه آورده‌ايم كه تو بدان قوم خود را بيم مي‌دادي و ايشان درباره آن شكّ مي‌كردند ( كه نزول عذاب است ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« كَانُوا . . . يَمْتَرُونَ » : شكّ و ترديد مي‌ورزيدند .‏

آيه 64
‏متن آيه : ‏
‏ وَأَتَيْنَاكَ بَالْحَقِّ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما واقعيّت مسلّمي را براي تو آورده‌ايم ( كه جاي انكار نيست ) و راست مي‌گوئيم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَتَيْنَاكَ بِالْحَقِّ » : حقيقت را براي تو آورده‌ايم . به پيش تو به حق آمده‌ايم و دروغي در كار نيست .‏

آيه 65
‏متن آيه : ‏
‏ فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ بِقِطْعٍ مِّنَ اللَّيْلِ وَاتَّبِعْ أَدْبَارَهُمْ وَلاَ يَلْتَفِتْ مِنكُمْ أَحَدٌ وَامْضُواْ حَيْثُ تُؤْمَرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بنابراين در پاسي از شب خانواده‌ات را با خود بردار و از اينجا برو و در پس ايشان حركت كن ( تا آنان را بپائي و به شتاب واداري ) و كسي از شما به پشت سر نگاه نكند ( تا عذاب قوم را نبيند و ناراحت و پريشان نگردد ) و به همان جا كه ( برابر وحي آسماني ) به شما دستور داده مي‌شود برويد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَسْرِ بِأَهْلِكَ » : خانواده‌ات را در شب بكوچان . « قِطْعٍ » : قسمتي . پاسي . « إِتَّبِعْ أَدْبَارَهُمْ » : در پشت سر ايشان خودت حركت كن . « لا يَلْتَفِتْ » : روي برنگرداند . به عقب ننگرد . « إمْضُوا » : برويد . « حَيْثُ » : همان جا .‏

آيه 66
‏متن آيه : ‏
‏ وَقَضَيْنَا إِلَيْهِ ذَلِكَ الأَمْرَ أَنَّ دَابِرَ هَؤُلاء مَقْطُوعٌ مُّصْبِحِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما به لوط اين موضوع را وحي كرديم كه بامدادان همه آنان نابود و ريشه‌كن خواهند شد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« قَضَيْنآ إِلَيْهِ » : بدو خبر داديم . بدو رسانديم . « دَابِرَ » : تابع . آخر . قطع دابر ، كنايه از استيصال و ريشه‌كن كردن است ( نگا : انعام‌ / 45 ، اعراف‌ / 72 ، انفال‌ / 7 ) . « مُصْبِحينَ » : گام به صبح نهادگان . به بامداد رسيدگان . حال ( هؤُلآءِ ) است و مشتق از ( أَصْبَحَ ) تامّه . « أَنَّ دَابِرَ هؤُلآءِ مَقْطُوعٌ » : همه اينها نابود مي‌شوند . اين جمله بدل از ( ذَلِكَ الأمْرَ ) و بيانگر كاري است كه وحي شده است .‏

آيه 67
‏متن آيه : ‏
‏ وَجَاء أَهْلُ الْمَدِينَةِ يَسْتَبْشِرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( هنگامي كه صبح گرديد ) اهل شهر ( فرشتگان را به صورت مردان بسيار زيبائي ديدند و بديشان چشم طمع دوختند و ) شاديها كردند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَسْتَبْشِرُونَ » : شادمان گشتند . خوشحالي نمودند .‏

آيه 68
‏متن آيه : ‏
‏ قَالَ إِنَّ هَؤُلاء ضَيْفِي فَلاَ تَفْضَحُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( لوط ترسيد كه كار ناشايست خود را بكنند . بديشان ) گفت : اينان مهمانان من هستند ، ( حياء كنيد و با انجام كار ناشايستتان ) مرا رسوا مسازيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ضَيْفِي » : ( نگا : حجر / 51 ) . « فَلا تَفْضَحُونِ » : مرا رسوا و بدنام مكنيد .‏

آيه 69
‏متن آيه : ‏
‏ وَاتَّقُوا اللّهَ وَلاَ تُخْزُونِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و از خدا بترسيد و مرا خوار مكنيد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لا تُخْزُونِ » : مرا خوار نسازيد ( نگا : آل‌عمران‌ / 192 و 194 ، هود / 78 ) .‏

آيه 70
‏متن آيه : ‏
‏ قَالُوا أَوَلَمْ نَنْهَكَ عَنِ الْعَالَمِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفتند : مگر ما تو را از ( مهمانداري و پناه‌دادن ) مردمان نهي نكرديم ( و نگفتيم كه حق نداري ما را از كاري كه با ديگران مي‌كنيم باز داري و به نصيحت و ارشاد ما بپردازي و اگر چنين كني تو را از ميان خود بيرون مي‌كنيم‌ ؟ ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَوَلَمْ نَنْهَكَ ؟ » : ( نگا : شعراء / 167 ) .‏

آيه 71
‏متن آيه : ‏
‏ قَالَ هَؤُلاء بَنَاتِي إِن كُنتُمْ فَاعِلِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گفت : اينها ( دختران شهر ، همه آماده ازدواج با مردانند و به منزله ) دختران من هستند ، اگر مي‌خواهيد كاري كنيد ( و در راه ازدواج و اطفاء شهوات گام برداريد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« هؤُلآءِ بَنَاتِي‌ » : ( نگا : هود / 78 ) .‏

آيه 72
‏متن آيه : ‏
‏ لَعَمْرُكَ إِنَّهُمْ لَفِي سَكْرَتِهِمْ يَعْمَهُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي پيغمبر ! ) به جان تو سوگند ! آنان در مستي ( شهوت و جهالت ) خود سرگردان بودند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لَعَمْرُكَ » : به زندگي تو سوگند ! در اصطلاح فارسي مي‌گوئيم : به جان تو سوگند !‏

آيه 73
‏متن آيه : ‏
‏ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُشْرِقِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس به هنگام طلوع آفتاب ، صداي ( وحشتناك صاعقه و زمين لرزه ) ايشان را فرو گرفت .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الصَّيْحَةُ » : صدا . مراد صداي مهيب صاعقه و زمين‌لرزه است . « مُشْرِقِينَ » : در حالي كه به طلوع آفتاب رسيده بودند . حال ضمير ( هم ) است .‏

آيه 74
‏متن آيه : ‏
‏ فَجَعَلْنَا عَالِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهِمْ حِجَارَةً مِّن سِجِّيلٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن گاه ( آنجا را زير و رو كرديم و ) بالاي آن را پائين ، ( و پائين آن را بالا ) گردانديم ، و با سنگهائي از گِل متحجّر شده ايشان را سنگباران نموديم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« سَافِل‌ » : پائين . قسمت زيرين . « أَمْطَرْنَا » : بارانديم . « سِجِّيلٍ » : گِل متحجّر شده ( نگا : هود / 82 ، فيل‌ / 4 ) .‏

آيه 75
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَاتٍ لِّلْمُتَوَسِّمِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بي‌گمان در اين ( بلائي كه بر سر قوم لوط آمد ) نشانه‌هائي براي افراد هوشمند موجود است ( كه از اين آثار مي‌توانند عمق واقعه را دريابند و بدانند كه هر گروه فاسد ديگري دستخوش چنين بلائي مي‌گردد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْمُتَوَسِّمِينَ » : جمع مُتوسِّم ، كسي كه از روي نشانه‌هاي ظاهري و علائم ناچيز به حقائق اشياء پي مي‌برد . داراي فراست و ذكاوت .‏

آيه 76
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِنَّهَا لَبِسَبِيلٍ مُّقيمٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اين آثار بر سر راه ( كاروانيان و مسافران است و خرابه‌هاي آن ) برجا است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِنَّها » : مرجع ضمير ( ها ) مدينه يا قُري مي‌توان دانست ، ولي اگر مرجع آن را آيات به معني آثار و نشانه‌ها بدانيم بهتر است . « لَبِسَبِيلٍ مُّقِيمٍ » : برسر راه راست و روشني‌است و شب وروز محلّ عبور و مرور اهالي مكّه مي‌باشد ( نگا : صافّات‌ / 137 و 138 ) .‏

آيه 77
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّلْمُؤمِنِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بي‌گمان در اين ( بقاياي مانده بر راستاي راه ) نشانه بزرگي براي مؤمنان است ( كه از آن تكان مي‌خورند و عبرت مي‌گيرند و از موجبات خشم خدا خويشتن را برحذر مي‌دارند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« فِي ذلِكَ » : در آنچه گذشت .‏

آيه 78
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِن كَانَ أَصْحَابُ الأَيْكَةِ لَظَالِمِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ساكنان سرزمين اَيْكَة ( كه قوم شعيب بودند ، مانند قوم لوط متمرّد و بي‌ايمان و ) ستمگر بودند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِنْ » : مخفّف از مثقّله است و تقدير چنين است : إنَّهُ . « الأيْكَةِ » : درختستان . سرزميني كه ميان بحر احمر و مدين قرار گرفته است . « أَصْحَابُ الأيْكَةِ » : مراد قوم شعيب است .‏

آيه 79
‏متن آيه : ‏
‏ فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ وَإِنَّهُمَا لَبِإِمَامٍ مُّبِينٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس از آنان انتقام گرفتيم ، و اين دو ( قوم ، يعني قوم لوط و قوم شعيب ، شهرهاي ويران شده ايشان ) بر سر راه واضح و آشكاري است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِمَامٍ » : راه . جاده . « مُبِينٍ » : واضح . روشن و آشكار .‏

آيه 80
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَقَدْ كَذَّبَ أَصْحَابُ الحِجْرِ الْمُرْسَلِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ساكنان سرزمين حجر ( نيز همچون قوم لوط و شعيب ) فرستادگان ( خدا ) را تكذيب كردند ( و دروغگويشان ناميدند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« حِجْر » : سرزميني كه ميان مدينه و شام قرار دارد . « أَصْحَابُ الْحِجْرِ » : مراد قوم ثمود است كه پيغمبرشان صالح نام داشت . « الْمُرْسَلِينَ » : فرستادگان خدا . مراد صالح و همه پيغمبران پيش از او است ، چرا كه تكذيب پيغمبري به منزله تكذيب همه پيغمبران است .‏

آيه 81
‏متن آيه : ‏
‏ وَآتَيْنَاهُمْ آيَاتِنَا فَكَانُواْ عَنْهَا مُعْرِضِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما آيات خود را برايشان فرستاديم ( و معجزات خويش را بديشان نموديم ) ولي آنان بدانها پشت كردند و روي‌گردان شدند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ءَايَاتِنَا » : مراد آيه‌هاي كتاب آسماني يا معجزات حسّي است .‏

آيه 82
‏متن آيه : ‏
‏ وَكَانُواْ يَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتاً آمِنِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان در دل كوهها خانه‌هائي مي‌تراشيدند و ( از نزول عذاب و تخريب آنها ) خاطر جمع بودند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« كَانُوا يَنْحِتُونَ » : مي‌تراشيدند . « ءَامِنِينَ » : در امن و آسايش . بيباك از عذاب و خراب . بي‌خيال از مرگ و آخرت .‏

آيه 83
‏متن آيه : ‏
‏ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُصْبِحِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در اين وقت صدا ( ي عذاب ) بامدادان ايشان را فرو گرفت ( و نابودشان كرد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مُصْبِحينَ » : در حالي كه به صبح رسيده بودند .‏

آيه 84
‏متن آيه : ‏
‏ فَمَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَكْسِبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و چيزي كه ( از اموال ) كسب كرده بودند ( و دژهائي كه ساخته بودند آنان را از هلاك نرهاند و ) براي ايشان سودمند نيفتاد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَآ أَغْنَيا عَنْهُمْ » : از ايشان دفع نكرد . براي آنان سودمند نيفتاد ( نگا : اعراف‌ / 48 ) .‏

آيه 85
‏متن آيه : ‏
‏ وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلاَّ بِالْحَقِّ وَإِنَّ السَّاعَةَ لآتِيَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما آسمانها و زمين و آنچه در ميان آن دو است جز به حق نيافريده‌ايم . ( تمام هستي داراي هدف و حكمت است ، و بر مدار حق و حقيقت مي‌گردد ، و لذا با فساد سرِ سازگاري ندارد ، و فاسدان دير يا زود به سزاي خود مي‌رسند ، و همچون قوم لوط و ثمود از صحنه پر نظم و نظام آفرينش به كناري پرت مي‌گردند ) ، و بي‌گمان روز رستاخيز فرا مي‌رسد ( و تباهكاران علاوه از مكافات دنيوي ، به عذاب و عقاب سخت اخروي گرفتار مي‌گردند ) پس ( اي پيغمبر ! ) گذشت زيبائي داشته باش ( و بزرگوارانه و حكيمانه به دعوت خود ادامه بده و در برابر اذيّت و آزار كفّار شكيبائي كن ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بِالْحَقِّ » : به حق نه به باطل . هم آفرينش جهان و هم نظام حاكم بر جهان و هم هدف نهائي آن ، سازگار با حق و حقيقت و داراي حكمت و مصلحت است . « السَّاعَةَ » : روز رستاخيز . « إصْفَحْ » : گذشت كن . ببخشاي . « الصَّفْحَ » : گذشت . صرف نظر كردن . « الصَّفْحَ الْجَمِيلَ » : گذشت بزرگوارانه و بدون سرزنش .‏

آيه 86
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلِيمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بي‌گمان پروردگار تو آفريدگار بسيار آگاهي است . ( پس كار خود را بدو واگذار و باك از اين و از آن مدار ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْخَلاّق » : آفريدگار . يكي از صفات خدا است و مراد آفريننده كلّ اشياء است كه قادر بر آفريدن هر چيزي و از جمله پديدآوردن روز رستاخيز است ( نگا : يس‌ / 36 ) .‏

آيه 87
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنَ الْعَظِيمَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي پيغمبر ! ) ما هفت ( آيه ) به تو داده‌ايم كه ( سوره فاتحه را تشكيل مي‌دهند و در هر نمازي ) تكرار مي‌گردند ( و از منزلت خاصّي برخوردارند و وسيله دعا و ثنا و طلب هدايت از خدايند ) و همه قرآن بزرگ را به تو عطاء نموده‌ايم ( كه معجزه جاويدان يزدان و مايه تاب و توان مسلمان است ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« سَبْعاً » : هفت . مراد هفت آيه سوره فاتحه است كه در اصل مشتمل بر چكيده قرآن است . يا به عبارت ديگر ، قرآن تفصيل اصول مذكور در آن است . « الْمَثَانِي‌ » : جمع مثنّي ، يعني : مكرّر ، بارها و بارها خوانده شده . مراد از مثنّي ، تنها دوبار نيست ، بلكه بر جمع يعني بر بيش از تثنيه دلالت دارد ، همان گونه كه برخي از الفاظ به صورت تثنيه ذكر مي‌شوند و معني جمع دارند . از قبيل : لبّيك و سَعْدَيْك . حَنانَيْك ( نگا : ملك‌ / 4 ) . اگر جمع ( مَثْناه ) باشد ، به معني ثَناء است . يعني هفت آيه‌اي كه ثناء خدا است ، خواه به صورت تسبيح صريح و خواه به صورت تسبيح در قالب دعاء . « سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِي‌ » : مراد سوره فاتحه است كه امّ الكتاب نام دارد . در اين صورت عطف ( الْقُرْءَانَ الْعَظيمَ ) بر آن ، از قبيل عطف عامّ بر خاصّ ، يا كلّ بر جزء است . برخي هم ( سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِي ) را خود قرآن مي‌دانند ( نگا : زمر / 23 ) و واژه ( سَبْعاً ) را براي كثرت مي‌شمارند و عطف را به منزله عطف صفت بر صفت مي‌دانند . « مِنَ الْمَثَانِي » : حرف ( مِنْ ) براي بيان ( سَبْعاً ) است .‏

آيه 88
‏متن آيه : ‏
‏ لاَ تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجاً مِّنْهُمْ وَلاَ تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي پيغمبر ! ) چشمان خود را به چيزي خيره مكن كه به گروههائي از كافران داده‌ايم ( چرا كه نعمت دنياگذران است و نعمت آخرت جاويدان ) و بر آنان غمگين مباش ( كه چرا راه كفر مي‌گيرند و به تو ايمان نمي‌آورند ) و براي مؤمنان بال ( مهرباني ) خود را بگستران ( كه پشتيبان حق و حقيقتند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لا تَمُدَّنَّ » : چشم مدوز . خيره مشو . « ما » : چيزي كه . چيزهائي كه . مراد ثروت و نعمت دنيوي است . « أَزْواجاً » : دسته‌ها و گروههائي . « إِخْفِضْ » : پائين بياور و بگستران . « جَنَاحَ » : بال . « إِخْفِضْ جَنَاحَكَ » : متواضع و مهربان باش ( نگا : إسراء / 24 ، شعراء / 215 ) .‏

آيه 89
‏متن آيه : ‏
‏ وَقُلْ إِنِّي أَنَا النَّذِيرُ الْمُبِينُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( به كافران ) بگو : من بيم‌دهنده آشكارم ( و به شما اعلام خطر مي‌كنم كه اگر به سركشي و بي‌ديني خود ادامه دهيد ، عذاب بر شما نازل مي‌نمائيم ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« النَّذِيرُ الْمُبينُ » : ترساننده آشكارا از عذاب پروردگار . بيم‌دهنده‌اي كه بيانگر نزول عذاب خدا بر كافران است .‏

آيه 90
‏متن آيه : ‏
‏ كَمَا أَنزَلْنَا عَلَى المُقْتَسِمِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان گونه كه ( عذاب را ) بر بخش‌كنندگان ( احكام آسماني ) نازل كرديم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« كَمَا » : همان گونه كه . همانند آنچه . تقدير چنين است : أَنَا النَّذِيرُ الْمُبينُ عِقاباً أَوْ عَذاباً مِّثْلَ مَا . « أَنزَلْنَا » : نازل كرديم . مراد اين است كه خدا نازل كرده است و انگار ما فرمانبرداران خدا فرمان شاهنشاه واقعي را اعلام مي‌كنيم . « الْمُقْتَسِمِينَ » : بخش‌كنندگان . كساني كه به تجزيه و تقسيم و تبعيض احكام الهي دست مي‌زدند و قسمتي را مي‌پذيرفتند كه به سود آنان بود و بقيّه را پشت سر مي افكندند كه با خواست ايشان موافق و هماهنگ نبود . يا اين كه اين واژه به معني مُفْتِرين است . يعني : كساني كه قرآن را دروغ و بهتان و ساخته و پرداخته انسان مي‌دانستند .‏

آيه 91
‏متن آيه : ‏
‏ الَّذِينَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كساني كه قرآن را بخش بخش مي‌كردند ( و قسمتي را حق و قسمتي را باطل مي‌دانستند ، و يا آن را شعر ، سحر ، كذب ، و اساطير مي‌ناميدند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« عِضِينَ » : جمع عِضَة كه اصل آن عِضْوَة است ، يعني : قطعه قطعه و بخش بخش . مراد اين است كه به برخي از قرآن ايمان داشتند و به برخي باور نداشتند . يا اين كه سخنان متناقض و گوناگوني درباره آن مي‌زدند . يا جمع عَضَة كه اصل آن عَضْهَة است ، به معني : كذب و بهتان و سحر و كهانت . يعني : قرآن را از اين قبيل اشياء مي‌دانستند .‏

آيه 92
‏متن آيه : ‏
‏ فَوَرَبِّكَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِيْنَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏به پروردگارت سوگند ! كه حتماً ( در روز رستاخيز از آنچه در دنيا مردمان انجام مي‌دهند ) از جملگي ايشان پرس‌‌وجو خواهيم كرد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لَنَسْأَلَنَّهُمْ » : بي‌گمان از ايشان سؤال و بازخواست مي‌كنيم .‏

آيه 93
‏متن آيه : ‏
‏ عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( سؤال و بازخواست مي‌كنيم ) از كارهائي كه ( در جهان ) مي‌كرده‌اند .‏

‏توضيحات : ‏
‏. . .‏

آيه 94
‏متن آيه : ‏
‏ فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس آشكارا بيان كن آنچه را كه بدان فرمان داده مي‌شوي ( كه دعوت حق است ) و به مشركان اعتناء مكن ( كه چه مي‌گويند و چه مي‌كنند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِصْدَعْ » : آشكارا بيان كن . آشكار ساز . « أَعرِضْ » : اعتناء مكن ( نگا : نساء / 63 ) .‏

آيه 95
‏متن آيه : ‏
‏ إِنَّا كَفَيْنَاكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏ما تو را از ( كيد و مكر و اذيّت و آزار ) استهزاء كنندگان مصون و محفوظ مي‌داريم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« كَفَيْنَاكَ » : تو را بسنده‌ايم . تو را حمايت و حفاظت مي‌كنيم ( نگا : بقره‌ / 137 ) .‏

آيه 96
‏متن آيه : ‏
‏ الَّذِينَ يَجْعَلُونَ مَعَ اللّهِ إِلهاً آخَرَ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن استهزاءكنندگاني كه معبود ديگري را همراه خدا قرار مي‌دهند ( و بتان را با خدا مي‌پرستند . آنان به زودي نتيجه شرك خود را ) خواهند دانست ( آن گاه كه عذاب دردناك دوزخ ايشان را در برخواهد گرفت ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِله‌ » : معبود ( نگا : بقره‌ / 133 ) .‏

آيه 97
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِمَا يَقُولُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما مي‌دانيم كه سينه‌ات از آنچه مي‌گويند ، تنگ مي‌شود ( و از استهزاء و استهانت و الفاظ شرك‌آلودشان دلت به هم مي‌آيد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَضِيقُ » : تنگ مي‌شود . به هم مي‌آيد . مراد ناراحت‌شدن و تنگدل گشتن است .‏

آيه 98
‏متن آيه : ‏
‏ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَكُن مِّنَ السَّاجِدِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس ( به هنگام هجوم ناراحتيها و اندوهها متوسّل به تسبيح و تقديس خدا شو و زبان ) به حمد و ثناي پروردگارت بگشاي و از زمره سجده‌كنندگان ( و نمازگزاران ) باش .‏

‏توضيحات : ‏
‏« السَّاجِدِينَ » : سجده‌برندگان . مراد نمازگزاران است .‏

آيه 99
‏متن آيه : ‏
‏ وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و پروردگارت را پرستش كن تا مرگ به سراغ تو مي‌آيد ( و سراي فاني را وداع مي‌گوئي ، و سراي باقي آغاز مي‌گردد و پرده‌ها به كنار مي‌رود و حقائق در برابر چشمانت جلوه‌گر مي‌شود ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْيَقِينُ » : امر مسلّم . عقيده قاطعانه . مراد مرگ است كه كسي در آن ترديد ندارد ( نگا : مدّثّر / 47 ) .‏

 

موضوعات: موقعیت فعلی: فهرست قرآن / سوره حجر / تفسیر نور  لینک ثابت
 [ 08:39:00 ب.ظ ]




موقعیت فعلی: فهرست قرآن / سوره ابراهيم / تفسیر نور

 

آيه 1
‏متن آيه : ‏
‏ الَر كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَى صِرَاطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏الف . لام . را . ( اين قرآن ) كتابي است كه آن را براي تو فرستاده‌ايم تا اين كه مردمان را ( در پرتو تعليمات آن ) با توفيق و تفضّل پروردگارشان ، از تاريكيها ( و گمراهيهاي كفر و ناداني ) به سوي نور ( و روشنائي ايمان و دانائي ) بيرون بياوري ، ( يعني كه ) به راه خداي چيره ستوده ( درآوري ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الر » : ( نگا : بقره‌ / 1 ) . « إِذْنِ » : توفيق و تفضّل . فرمان و دستور . اجازه . « إِلَيا صِرَاطِ . . . » : بَدَل از ( إِلَي النُّورِ ) است . يعني كه راه خدا ، مكان نور و روشنائي است ، و در پرتو نور و روشنائي ، حقائق يافته مي‌شود و هدايت ميسّر مي‌گردد .‏

آيه 2
‏متن آيه : ‏
‏ اللّهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ وَوَيْلٌ لِّلْكَافِرِينَ مِنْ عَذَابٍ شَدِيدٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدائي كه آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است از آن او است . واي بر كافران ! كه عذاب سختي ( و مجازات شديدي ) دارند ، ( چرا كه در چنگ خداي غالب بر هر چيز و مالك همه چيز گرفتارند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَللهِ » : عطف بيان ( الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ ) يا موصوف مؤخّر آن است . « وَيْلٌ » : واي . هلاك و نابودي .‏

آيه 3
‏متن آيه : ‏
‏ الَّذِينَ يَسْتَحِبُّونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا عَلَى الآخِرَةِ وَيَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجاً أُوْلَئِكَ فِي ضَلاَلٍ بَعِيدٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كساني كه زندگي دنيا را بر زندگي آخرت ترجيح مي‌دهند ، و مردمان را از راه خدا باز مي‌دارند ، و راه خدا را نادرست نشان داده و كج و معوجّ مي‌نمايانند ، آنان در گمراهي سخت و ژرفي گرفتارند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَسْتَحِبُّونَ » : آن را سخت دوست مي‌دارند و تفضيل و ترجيحش مي‌دهند . استحباب به معني تلاش در محبّت و دوست داشت چيزي است و هرگاه با ( عَلي ) متعدّي شود ، معني مقدّم داشتن را مي‌بخشد ( نگا : توبه‌ / 23 ، نحل‌ / 107 ، فصّلت‌ / 17 ) . « يَبْغُونَهَا عِوَجاً » : ( نگا : آل‌عمران‌ / 99 ) . « ضَلالٍ بَعِيدٍ » : ( نگا : نساء / 60 ) .‏

آيه 4
‏متن آيه : ‏
‏ وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُمْ فَيُضِلُّ اللّهُ مَن يَشَاءُ وَيَهْدِي مَن يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي محمّد ! ) ما هيچ پيغمبري را نفرستاده‌ايم مگر اين كه به زبان قوم خودش ( متكلّم بوده است ) تا براي آنان ( احكام الهي را ) روشن سازد ( و حقائق را تبيين و تفهيم كند ) . سپس خداوند هركس را كه ( به فرمان آسماني گوش نكرده است ) گمراه ساخته است و هركس را كه ( برابر دستور آسماني حركت نموده است ) رهنمود ساخته است . و او چيره ( بر هر كاري است كه بخواهد ، و كارهايش ) داراي حكمت است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بِلِسَانِ قَوْمِهِ » : به زبان قوم خود . « لِيُبَيِّنَ لَهُمْ . . . » : مراد اين است كه تبليغ كار پيغمبران ، و هدايت كار خدا است .‏

آيه 5
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآيَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللّهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَاتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏موسي را همراه با آيات ( و مؤيّد به معجزات ) خود فرستاديم ( و بدو دستور داديم ) كه قوم خويش را از تاريكيهاي ( كفر و جهل ) بيرون بياور ( و ) به سوي نور ( ايمان و دانش رهنمود گردان ) و روزهاي خوشي و ناخوشي و نعمت و نقمتي را به ياد ايشان بياور كه خدا بر سرِ گذشتگان آورده است . بي‌گمان در اين كار ( كه بيان سرگذشت نيكان و بدان پيشين است ) براي هر شكيباي ( بر مصائب و بلاياي آسماني و ) سپاسگزار ( بر انعام و عطاياي الهي ) ، دلائل بزرگي ( و نشانه‌هاي سترگي بر وحدانيّت خدا ) است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بِئَايَاتِنَا » : همراه با معجزه‌هاي دالّ بر صدق موسي ( نگا : اعراف‌ / 107 و 108 ، إسراء / 101 ) . « أَنْ » : اين كه . حرف ناصبه است و پيش از آن حرف جر ( ب ) حذف شده و يا مفسّره است و به معني ( أَيْ ) مي‌باشد . « ذَكِّرْهُمْ » : بدانان گوشزد كن . به يادشان آور . « ايَّامِ اللهِ » : روزهاي خدا . ذكر ظرف و مراد مظروف است . يعني : حوادث خوش و ناخوشي كه در آنها رخ داده و مصائب و بلايائي كه آنها را گريبانگير دسته‌اي و نعمتها و لطفهائي كه بهره گروهي نموده است ( نگا : يونس‌ / 102 ، جاثيه‌ / 14 ) . « صَبَّارٍ » : بسيار شكيبا . « شَكُورٍ » : بسيار سپاسگزار .‏

آيه 6
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ اذْكُرُواْ نِعْمَةَ اللّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ أَنجَاكُم مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ وَيُذَبِّحُونَ أَبْنَاءكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءكُمْ وَفِي ذَلِكُم بَلاء مِّن رَّبِّكُمْ عَظِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي پيغمبر ! براي عبرت قوم خود بيان كن ) وقتي را كه موسي به قوم خود گفت : نعمت دادن خدا به خويشتن را به ياد آريد ، آن زمان كه شما را از فرمان فرعونيان كه بدترين شكنجه‌ها را به شما مي‌رساندند و پسرانتان را سر مي‌بريدند و زنانتان را زنده نگاه مي‌داشتند نجاتتان داد ، و در آن ( عذاب و نجات ) آزمايش بزرگ شما نهفته بود .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَنجَاكُمْ » : نجاتتان داد . ( براي معني دقيق آيه و لغات آن ، به بقره‌ / 49 و اعراف‌ / 141 مراجعه شود ) .‏

آيه 7
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( اي بني‌اسرائيل ! به ياد آوريد ) آن زمان را كه پروردگارتان مؤكّدانه اعلام كرد كه اگر ( از نعمتهاي خدادادي ، به وسيله ثبات بر ايمان و تلاش در عبادت ) سپاسگزاري كرديد ، هر آينه ( نعمتهاي خود را ) برايتان افزايش مي‌دهم ، و اگر كافر ( و ناسپاس ) شديد ( شما را به عذاب دردناكي گرفتار مي‌سازم و بدانيد كه ) بي‌گمان عذاب من بسيار سخت است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« تَأَذَّنَ » : مؤكّدانه اعلام كرد . روشن و آشكار خبر داد ( نگا : اعراف‌ / 167 ) .‏

آيه 8
‏متن آيه : ‏
‏ وَقَالَ مُوسَى إِن تَكْفُرُواْ أَنتُمْ وَمَن فِي الأَرْضِ جَمِيعاً فَإِنَّ اللّهَ لَغَنِيٌّ حَمِيدٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و موسي گفت : اگر شما و همه كساني كه در زمين هستيد كافر شويد و ناسپاس گرديد ، به خدا زياني نمي‌رسد ، چرا كه خداوند بي‌نياز ( از ايمان ايمانداران و سپاس سپاسگزاران است ، و اگر كسي هم بدو ايمان نياورد و شكر انعامش را نگزارد ، او ذاتاً ) ستوده است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِن تَكْفُرُوا » : اگر كافر شويد . اگر كفران نعمت كنيد و ناسپاس گرديد .‏

آيه 9
‏متن آيه : ‏
‏ أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَالَّذِينَ مِن بَعْدِهِمْ لاَ يَعْلَمُهُمْ إِلاَّ اللّهُ جَاءتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَرَدُّواْ أَيْدِيَهُمْ فِي أَفْوَاهِهِمْ وَقَالُواْ إِنَّا كَفَرْنَا بِمَا أُرْسِلْتُم بِهِ وَإِنَّا لَفِي شَكٍّ مِّمَّا تَدْعُونَنَا إِلَيْهِ مُرِيبٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آيا به شما نرسيده است خبر كساني كه پيش از شما بوده‌اند ؟ ( از قبيل ) قوم نوح و عاد و ثمود و كسان ديگري كه پس از ايشان آمده‌اند و جز خدا كسي ( تعداد بيشمار ) آنان را ( نمي‌داند و ايشان را چنان كه بايد ) نمي‌شناسد . پيغمبرانشان دلائل روشن و معجزات آشكاري برايشان آوردند ( و بديشان نمودند ) ، ولي آنان دستهايشان را بر دهانهاي پيغمبران گذاشتند ( و از تبليغ آنان جلوگيري نمودند و سدّ راه رسالت آسماني و دشمن دعوت الهي شدند و ) گفتند : ما ايمان نداريم به چيزي كه به همراه آن فرستاده شده‌ايد ( و دلائل و معجزات شما را قبول نمي‌كنيم و رسالتتان را تصديق نمي‌نمائيم ) و درباره چيزي كه ما را بدان مي‌خوانيد سخت در شكّ و گمانيم ( و به يكتاپرستي و قانون آسماني يقين و باور نداريم ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« نَبَأ » : خبر . « قَوْمِ » : بدل يا عطف بيان ( أَلَّذِينَ ) است . « فَرَدُّوا أَيْدِيَهُمْ فِي أَفْوَاهِهِمْ » : اگر معني ( أَيْدي ) و ( أَفْواه ) همان اندامهاي مشهور بدن باشد كه دستها و زبانها است ، معاني جمله عبارت است از : دستهايشان را در دهانهايشان نهادند و از شدّت خشم و بيزاري از دعوت پيغمبران ، آنها را گاز گرفتند . دستهايشان را به سبب غلبه خنده و قهقهه تمسخرآميز بر دهانهايشان نهادند و پيغمبران را استهزاء كردند . دستهايشان را بر دهانهايشان نهادند يعني كه اي داعيان بس كنيد و ساكت باشيد . دستهايشان را بر دهانهاي انبياء نهادند و جلو سخنانشان را گرفتند . و . . . اگر هم واژه‌هاي ( أَيْدي ) و ( أَفْواه ) مَجاز باشد ، معاني جمله عبارت خواهد بود از : مراد از ( أَيْدي ) دلائل و حجّتهاي انبياء و نصائح و راهنمائيهاي ايشان است ، و برگرداندن سخنها به دهانها ، عدم پذيرش آنها است . يعني سخنان خودتان براي خودتان خوب است ، ما آنها را نمي‌شنويم و بدانها عمل نمي‌كنيم . « بِمَا » : مراد از ( ما ) حجّتها و معجزه‌ها است و نپذيرفتن آنها هم نشانه بي‌باوري نسبت به نبوّت و رسالت آسماني است . « مِمَّا » : مراد از ( ما ) اعتقاد به خدا ، وحدانيّت او ، پيغمبري ، اديان و شرائع الهي است . « مُرِيبٍ » : شكّ‌انداز . به گمان افكننده . صفت واژه ( شَكٍّ ) و براي تأكيد معني آن است .‏

آيه 10
‏متن آيه : ‏
‏ قَالَتْ رُسُلُهُمْ أَفِي اللّهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ يَدْعُوكُمْ لِيَغْفِرَ لَكُم مِّن ذُنُوبِكُمْ وَيُؤَخِّرَكُمْ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى قَالُواْ إِنْ أَنتُمْ إِلاَّ بَشَرٌ مِّثْلُنَا تُرِيدُونَ أَن تَصُدُّونَا عَمَّا كَانَ يَعْبُدُ آبَآؤُنَا فَأْتُونَا بِسُلْطَانٍ مُّبِينٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پيغمبرانشان بديشان گفتند : مگر درباره وجود خدا ، آفريننده آسمانها و زمين ، بدون مُدِل و نمونه پيشين ، شكّ و ترديدي در ميان است‌ ؟ ( مگر عقل شما كتاب باز هستي را نمي‌نگرد و به مؤلف آن راه نمي‌برد ؟ ) . او شما را فرا مي‌خواند تا گناهانتان را ببخشايد و ( از گذشته ناپاكتان صرف‌نظر نمايد ، و بدين زوديها هلاكتان نسازد و بلكه ) تا مدّت مشخّصي ( كه در آن مرگتان فرا مي‌رسد ) شما را بر جاي و محفوظ دارد . آنان ( مسخره‌كنان در پاسخ پيغمبران ) گفتند : شما جز انسانهائي همچون ما نيستيد ( و فضيلتي بر ما نداريد تا از ميان ما شما را برگزينند و پيام‌آوران آسماني براي مردمان زميني كنند ) و شما مي‌خواهيد ما را از چيزهائي منصرف و به دور داريد كه پدرانمان آنها را مي‌پرستيده‌اند . ( ذكر خلقت آسمانها و زمين فائده‌اي ندارد . اگر راست مي‌گوئيد ) براي ما دليل روشني بياوريد ( و معجزه‌هائي بنمائيد كه ما پيشنهاد مي‌كنيم ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« فَاطِرِ » : آفريننده بدون الگو و مدل ( نگا : انعام‌ / 14 ، يوسف‌ / 101 ) . بدل يا صفت ( الله ) است . « أَجَلٍ مُسَمّيً » : وقت تعيين شده . مراد هنگام مرگ طبيعي است ( نگا : هود / 3 ، نحل‌ / 61 ، عنكبوت‌ / 53 - 55 ، فاطر / 45 ، احقاف‌ / 3 ) . « عَمّا » : از چيزهائي كه . مراد بتها است . « سُلْطَانٍ » : حجّت و برهان . مراد معجزه‌هاي پيشنهادي است .‏

آيه 11
‏متن آيه : ‏
‏ قَالَتْ لَهُمْ رُسُلُهُمْ إِن نَّحْنُ إِلاَّ بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ وَلَكِنَّ اللّهَ يَمُنُّ عَلَى مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَمَا كَانَ لَنَا أَن نَّأْتِيَكُم بِسُلْطَانٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللّهِ وَعلَى اللّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پيغمبرانشان بديشان گفتند : ( همان گونه كه گفتيد ) ما جز انسانهايي همچون شما نيستيم ، و ليكن خداوند بر هركس از بندگانش كه بخواهد منت مي‌نهد ( و او را با لطف خود مي‌نوازد و پيغمبرش مي‌سازد ) و ما را نسزد كه دليلي برايتان بياوريم ( و معجزه‌اي به شما بنمائيم ) مگر با اجازه خدا ( و توفيق او ) . و مؤمنان بايد به خدا توكّل كنند و بس ( و ما هم در برابر دشمنانگي شما بدو توكّل مي‌كنيم ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَمُنُّ » : منت مي‌نهد . لطف و بزرگواري مي‌كند . « مَا كَانَ لَنَا » : ما را نرسد . ما نمي‌توانيم .‏

آيه 12
‏متن آيه : ‏
‏ وَمَا لَنَا أَلاَّ نَتَوَكَّلَ عَلَى اللّهِ وَقَدْ هَدَانَا سُبُلَنَا وَلَنَصْبِرَنَّ عَلَى مَا آذَيْتُمُونَا وَعَلَى اللّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آخر چرا نبايد به خدا توكّل كنيم ، و حال آن كه او ما را به راهمان رهنمود كرده است‌ ؟ ( راهي كه خودش آن را پديد آورده است و همگان را به پيمودن آن دعوت فرموده است و آئين الهيش نام داده است . ما بر توكّل خود مي‌افزائيم ) و حتماً بر اذيّت و آزارتان شكيبائي مي‌نمائيم ، و متوكّلان بايد بر خدا توكّل كنند و بس .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَا لَنَا » : ما را چه شده است‌ ؟ ما را چه رسيده است‌ ؟ « هَدَانَا سُبُلَنَا » : ما را به راههاي خود داشته است و رهنمودمان كرده است و طريق نجات از دوزخ و وصول به بهشت را به ما نموده است .‏

آيه 13
‏متن آيه : ‏
‏ وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُواْ لِرُسُلِهِمْ لَنُخْرِجَنَّكُم مِّنْ أَرْضِنَا أَوْ لَتَعُودُنَّ فِي مِلَّتِنَا فَأَوْحَى إِلَيْهِمْ رَبُّهُمْ لَنُهْلِكَنَّ الظَّالِمِينَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كافران ( و سردستگان زندقه و ضلال ، هنگامي كه از راه دليل با انبياء برنيامدند ، به زور متوسّل شدند و ) به پيغمبران خود گفتند : يا به آئين ما باز مي‌گرديد يا اين كه شما را از سرزمين خود بيرون مي‌كنيم . پس پروردگارشان به آنان ( كه حاملان رسالات آسماني و راهنمايان بشري بودند ) پيام فرستاد كه حتماً ستمكاران ( كفرپيشه چون ايشان ) را ( به خاطر ظلم و ستمي كه روا مي‌دارند ) نابود مي‌كنيم .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لَتَعُودُنَّ » : برمي‌گرديد . مراد پيغمبران و پيروان ايشان است ( نگا : اعراف‌ / 88 ) . اين تعبير از باب تغليب است و پيغمبران به همراه پيروان خود - كه سابقاً مشرك بوده‌اند - دعوت شده‌اند كه به بت‌پرستي برگردند . يا اين كه سكوت پيش از رسالت و مأموريّت تبليغ پيغمبران ، مشركان را بر آن داشته است كه پندارند پيغمبران قبلاً هم‌كيش ايشان بوده‌اند . « مِلَّة » : دين . آئين .‏

آيه 14
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَنُسْكِنَنَّكُمُ الأَرْضَ مِن بَعْدِهِمْ ذَلِكَ لِمَنْ خَافَ مَقَامِي وَخَافَ وَعِيدِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ما شما را پس از ايشان در سرزمين ( آنان ) سكونت مي‌بخشيم . اين ( پيروزي ) از آن كساني است كه از جاه و جلال من بترسند و از تهديد من بهراسند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ذلِكَ » : آن . در اينجا مراد ( اين ) است كه پيروزي پيغمبران و خداپرستان بر كافران و مشركان است ( نگا : صافّات‌ / 171 - 173 ) . « مَقَام‌ » : جايگاه و پايگاه . مصدر ميمي و به معني قِيام ، يعني نظارت و مراقبت . روز قيامت كه همگان در حضور اقدس او گرد مي‌آيند و مورد بازرسي و بازپرسي قرار مي‌گيرند . مي‌تواند كنايه از ذات پروردگار هم باشد ( نگا : رحمن‌ / 46 ) .‏

آيه 15
‏متن آيه : ‏
‏ وَاسْتَفْتَحُواْ وَخَابَ كُلُّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و ( پيغمبران از پروردگارشان ) طلب پيروزي ( و غلبه بر قوم خود ) كردند ( هنگامي كه از ايمان آوردنشان مأيوس گشتند ، و خداوند آنان را فتح و ظفر بخشيد و سود بردند ) و هر قلدر و گردنكش منحرف و باطلگرائي ، زيانمند و نامراد گرديد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِسْتَفْتَحُوا » : درخواست فتح و پيروزي كردند ( نگا : بقره / 89 ، انفال‌ / 19 ) . « خَابَ » : پيروز نشد و به هدف نرسيد . نامراد و زيانمند گرديد . « جَبَّارٍ » : متكبّر . قلدر . گردنكش . « عَنِيدٍ » : باطلگرا . منحرف . دشمن حق و حقيقت . فعيل به معني مُفاعِل ، يعني مُعانِد است .‏

آيه 16
‏متن آيه : ‏
‏ مِّن وَرَآئِهِ جَهَنَّمُ وَيُسْقَى مِن مَّاء صَدِيدٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏جلو او دوزخ قرار دارد و ( در آن ) از خونابه نوشانده مي‌شود .‏

‏توضيحات : ‏
‏« وَرَآءِ » : جلو . مقابل . اين واژه از اضدّاد است و به معني پشت سر و پيش روي آمده است و در اينجا به هر دو معني ، نتيجه يكي است . يعني مراد از پشت سر و روبرو ، سرانجام و عاقبت كار است . « صَديدٍ » : خونابه . « مآءٍ صَديدٍ » : آبي كه خونابه است . ( صَدِيدٍ ) عطف بيان يا بَدَل است .‏

آيه 17
‏متن آيه : ‏
‏ يَتَجَرَّعُهُ وَلاَ يَكَادُ يُسِيغُهُ وَيَأْتِيهِ الْمَوْتُ مِن كُلِّ مَكَانٍ وَمَا هُوَ بِمَيِّتٍ وَمِن وَرَآئِهِ عَذَابٌ غَلِيظٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن را ( به ناچار و با رنج بسيار ) جرعه جرعه مي‌نوشد ، و به هيچ وجه گوارايش نمي‌يابد ، و ( موجبات ) مرگ از هر سو بدو روي مي‌آورد و حال اين كه نمي‌ميرد ، ( تا از آنچه بدان مبتلا است نجات يابد ) و بر سر راه او ( هر زمان و آن ) عذاب بسيار سختي است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَتَجَرَّعُهُ » : با زحمت و رنج آن را جرعه‌جرعه مي‌نوشد . « لا يَكادُ يُسِيغُهُ » : اصلاً گوارايش نمي‌يابد . « يَأْتِيهِ الْمَوْتُ » : مراد اسباب و موجبات مرگ است . « مِن وَرَآئِهِ » : گذشته از عذاب قبلي . در برابر او و بر سر راه وي .‏

آيه 18
‏متن آيه : ‏
‏ مَّثَلُ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِرَبِّهِمْ أَعْمَالُهُمْ كَرَمَادٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّيحُ فِي يَوْمٍ عَاصِفٍ لاَّ يَقْدِرُونَ مِمَّا كَسَبُواْ عَلَى شَيْءٍ ذَلِكَ هُوَ الضَّلاَلُ الْبَعِيدُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏حال و وضع اعمال كساني كه به پروردگار خود ايمان ندارند ، همچون حال و وضع خاكستري است كه در يك روز طوفاني ، باد به تندي بر آن وزد ( و آن را در هوا پخش و پراكنده كند و چيزي از آن برجاي نگذارد . چنين كافراني هم در روز قيامت ) به چيزي از آنچه در دنيا ( از اعمال نيك ) انجام داده‌اند دست نمي‌يابند . ( چرا كه گِردباد كفر بر خاكستر اعمالشان وزيده است و آن را به غارت برده است ) اين ( تلاش و كوشش بيراهه و بي‌بهره ) گمراهي سختي ، ( و حاصل سرگرداني و سرگشتگي شگفتي ) است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَثَلُ » : صفت . حال و وضع . « رَمَادٍ » : خاكستر . « عَاصِفٍ » : طوفاني . « ذلِكَ » : اين كار و كوشش همراه با كفر و زندقه . اين سرانجام بد و تباه . « الضَّلالُ » : گمراهي . سرگشتگي .‏

آيه 19
‏متن آيه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللّهَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ بِالْحقِّ إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي مخاطب ! ) آيا نمي‌بيني كه خداوند ، آسمانها و زمين را چنان كه بايد آفريده است ( و آنها را هماهنگ و منظّم و مرتّب پديدار كرده و سر و سامان و نظم و نظام بخشيده است ) . اگر بخواهد شما ( مردمان نافرمان و ناسپاس ) را از ميان مي‌برد و انسانهاي ( فرمانبردار و سپاسگزار ) تازه‌اي را پديد مي‌آورد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بِالْحَقِّ » : به حق . چنان كه بايد . يعني هماهنگ و منظّم و داراي حكمت و هدف .‏

آيه 20
‏متن آيه : ‏
‏ وَمَا ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ بِعَزِيزٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و اين كارِ ( ميراندن شما و به جهان گسيل داشتن ديگران ) براي خدا مشكل نيست .‏

‏توضيحات : ‏
‏« عَزِيز » : سخت و مشكل .‏

آيه 21
‏متن آيه : ‏
‏ وَبَرَزُواْ لِلّهِ جَمِيعاً فَقَالَ الضُّعَفَاء لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُواْ إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعاً فَهَلْ أَنتُم مُّغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذَابِ اللّهِ مِن شَيْءٍ قَالُواْ لَوْ هَدَانَا اللّهُ لَهَدَيْنَاكُمْ سَوَاء عَلَيْنَا أَجَزِعْنَا أَمْ صَبَرْنَا مَا لَنَا مِن مَّحِيصٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( روزي كه قيامت نام دارد ) همه در برابر خدا ظاهر و آشكار مي‌گردند . ( در اين هنگام ) ضعيفان ( كه پيروان نادان نيرومندانند ، از راه تمسخر ) به كساني مي‌گويند كه خويشتن را ( در دنيا ) بزرگ مي‌پنداشتند : ما پيروان شما بوديم ، آيا مي‌توانيد چيزي از عذاب خدا را از سر ما برداريد ؟ ! ( در پاسخ ) مي‌گويند : اگر خداوند ما را ( به راه رستگاري ) رهنمود مي‌كرد ، ما هم شما را ( به راه نجات ) رهنمود مي‌كرديم ، ( ولي ما خودمان گمراه بوديم و شما را نيز گمراه كرديم . هم اينك ) چه بي‌تابي كنيم و چه شكيبائي نمائيم يكسان است ( و سودي به حال خراب ما ندارد ، و از عذاب خدا ) راه نجات و گريزي براي ما نيست .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بَرَزُوا » : آشكار شدند . به دشت فراخي آمدند . « تَبَعاً » : پيروان . مصدر است و به صورت وصف جمع ، يعني تابعان آمده است . « مُغْنُونَ » : بي‌نياز كنندگان . كفايت‌كنندگان . دفع كنندگان . « مَحِيصٍ » : راه نجات . گريزگاه .‏

آيه 22
‏متن آيه : ‏
‏ وَقَالَ الشَّيْطَانُ لَمَّا قُضِيَ الأَمْرُ إِنَّ اللّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدتُّكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَمَا كَانَ لِيَ عَلَيْكُم مِّن سُلْطَانٍ إِلاَّ أَن دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلاَ تَلُومُونِي وَلُومُواْ أَنفُسَكُم مَّا أَنَاْ بِمُصْرِخِكُمْ وَمَا أَنتُمْ بِمُصْرِخِيَّ إِنِّي كَفَرْتُ بِمَا أَشْرَكْتُمُونِ مِن قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و اهريمن ( سر دسته كفر و ضلال ) هنگامي كه كار ( حساب و كتاب ) به پايان رسيد ( و بهشتيان آماده بهشت و دوزخيان آماده دوزخ شدند ، خطاب به پيروان بدبخت خود ) مي‌گويد : خداوند ( بر زبان پيغمبران ) به شما وعده راستيني داد ( كه فرمانبرداران را پاداش و نافرمانبرداران را پادافره خواهم داد ، و بدان وفا كرد ) و من به شما وعده دادم ( كه ثواب و عقاب و بهشت و دوزخي در ميان نيست ) و با شما خلاف وعده كردم ( و دروغ گفتم ) و من بر شما تسلّطي نداشتم ( و كاري نكردم ) جز اين كه شما را دعوت ( به گناه و گمراهي ) نمودم و شما هم ( گول وسوسه مرا خورديد و ) دعوتم را پذيرفتيد . پس مرا سرزنش مكنيد و بلكه خويشتن را سرزنش بكنيد . ( امروز ) نه من به فرياد شما مي‌رسم و نه شما به فرياد من مي‌رسيد . من ( امروز ) از اين كه مرا قبلاً ( در دنيا براي خدا ) انباز كرده‌ايد ، تبرّي مي‌جويم ( و آن را انكار مي‌كنم ) . بي‌گمان كافران عذاب دردناكي دارند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« قُضِيَ الأمْرُ » : كار پايان داده شد . « سُلْطانٍ » : تسلّط و قدرت . قهر و اجبار . « مُصْرِخ‌ » : فريادرس . « إِنّي كَفَرْتُ » : من انكار مي‌كنم من تبرّي و بيزاري مي‌جويم . « بِما » : به انباز كردن . واژه ( ما ) مصدري و متعلّق به ( أَشْرَكْتُمُوني ) است و در اصل چنين است : إِنّي كَفَرْتُ بِإِشْراكِكُمْ إِيّايَ لِلّهِ في الطاّعَةِ . « الظَّالِمِينَ » : كافران .‏

آيه 23
‏متن آيه : ‏
‏ وَأُدْخِلَ الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلاَمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اين گوشه‌اي از احوال اشقياء بود ، و امّا اشاره‌اي به احوال سعداء شود ) : كساني كه ايمان آورده‌اند و كارهاي پسنديده و شايسته كرده‌اند ، به باغهائي برده مي‌شوند كه در زير ( كاخها و درختان ) آنها جويبارها روان است و با اجازه و توفيق پروردگارشان جاودانه در آنجاها مي‌مانند ( و از سوي خدا و فرشتگان ) درودشان ( مي‌فرستند كه ) عبارت است از : سلامتان باد !‏

‏توضيحات : ‏
‏« بِإِذْنِ رَبِّهِمْ » : با اجازه خدا و توفيق او . جار و مجرور متعلّق به ( خالِدينَ ) است . « تَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلامٌ » : در آنجا از سوي خدا ( نگا : يس‌ / 58 ) و از سوي فرشتگان ( نگا : رعد / 24 ) درود فرستاده مي‌شوند ( نگا : يونس‌ / 10 ) .‏

آيه 24
‏متن آيه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاء ‏

‏ترجمه : ‏
‏بنگر كه خدا چگونه مثل مي‌زند : سخن خوب به درخت خوبي مي‌ماند كه تنه آن ( در زمين ) استوار و شاخه‌هايش در فضا ( پراكنده ) باشد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَلَمْ تَرَ » : مگر ننگريسته‌اي‌ ؟ مگر نمي‌داني‌ ؟ در اينجا مراد امر است . يعني : اي انسان ! بنگر و بدان . « كَلِمَة » : سخن . پديده . مراد ايمان ، كلمه توحيد ، هر سخن نيك ديگري ، و يا خود شخص مؤمن است . بدل اشتمال يا بدل كلّ از كلّ واژه ( مَثَلاً ) است . « أَصْلُ » : مراد از اصل ، پائين تنه و ريشه‌هاي درخت است . « فَرْعُ » : شاخه . « السَّمَآءِ » : فضا . بالاي سر .‏

آيه 25
‏متن آيه : ‏
‏ تُؤْتِي أُكُلَهَا كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا وَيَضْرِبُ اللّهُ الأَمْثَالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بنا به اراده و خواست خدا هر زماني ميوه خود را بدهد ( و دائماً به بارنشسته و سرسبز و خرم باشد ) . خداوند براي مردم مثلها مي‌زند تا متذكّر گردند ( و پند گيرند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أُكُلَ » : ميوه . ثمر . « كُلَّ حِينٍ » : در هر زمان . هر چند در كره زمين درختاني وجود دارد كه در تمام مدّت سال ميوه از شاخه‌هاي آنها قطع نمي‌شود و با وجود داشتن ميوه‌هاي قبلي ، به بار مي‌نشينند و گل مي‌دهند ، ولي تشبيهات زيادي در زبانهاي مختلف داريم كه اصلاً وجود خارجي ندارند . از جمله مي‌گوئيم : قرآن همچون آفتابي است كه غروب ندارد . هجران من همچون شبي است كه پايان ندارد .‏

آيه 26
‏متن آيه : ‏
‏ وَمَثلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِن فَوْقِ الأَرْضِ مَا لَهَا مِن قَرَارٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و سخن بد به درخت بدي مي‌ماند كه از سطح زمين كنده شده باشد ( و در برابر وزش طوفانها هر روز به گوشه‌اي پرتاب گردد و ثبات و ) قراري نداشته باشد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ » : مراد انسانهاي كافر و آلوده ، سخن كفر و شرك ، گفتار زشت و نادرست ، دعوت به بي‌ديني ، فتنه‌انگيزي ، و غيره است . « أُجْتُثَّتْ » : كنده شده باشد . جثّه و تنه آن از زمين درآورده شده باشد .‏

آيه 27
‏متن آيه : ‏
‏ يُثَبِّتُ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الآخِرَةِ وَيُضِلُّ اللّهُ الظَّالِمِينَ وَيَفْعَلُ اللّهُ مَا يَشَاءُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند مؤمنان را به خاطر گفتار استوار ( و عقيده پايدارشان ) هم در اين جهان ( در برابر زرق و برق ماديات و بيم و هراس مشكلات محفوظ و مصون مي‌نمايد ) و هم در آن جهان ( ايشان را در نعمتهاي فراوان و عطاياي بي‌پايان ، جاويدان و ) ماندگار مي‌دارد ، و كافران را ( در دنيا و آخرت ) گمراه و سرگشته مي‌سازد ، و خداوند هرچه بخواهد انجام مي‌دهد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يُثَبِّتُ » : ثابت قدم مي‌دارد . جاويد و ماندگار مي‌دارد . « بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ » : به سبب سخن راست و ايمان تزلزل‌ناپذير . بر سخن درست كه كلمه توحيد است . با توجّه به نكته اخير ، معني آيه چنين مي‌شود : خداوند مؤمنان را در دنيا و آخرت ( كه گور نخستين منزل آن است ) بر كلمه توحيد ثابت نگاه مي‌دارد ، و . . . يعني در پرتو حفاظت و مراقبت خدا ، مؤمنان در دنيا در برابر تهديدات كافران و وسوسه‌هاي شيطان ، تسليم نمي‌شوند و بر دين و ايمان ماندگار مي‌مانند ، و در گور كه بخشي از جهان ديگر است در پاسخ به فرشتگان خدا در نمي‌مانند و كلمه توحيد را بر زبان مي‌رانند ، و در رستاخيز به هنگام رويارويي با خدا سرگردان و پريشان نمي‌گردند . « الظَّالِمِينَ » : كافران .‏

آيه 28
‏متن آيه : ‏
‏ أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُواْ نِعْمَةَ اللّهِ كُفْراً وَأَحَلُّواْ قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بنگر به كساني كه نعمت خدا را ( نشناختند و آن را ) به كفر تبديل كردند ( و به جاي اين كه نعمت بعثت محمّد و آئين اسلام را غنيمت شمارند و آن را سپاس گويند ، كفر را برگزيدند ) و قوم خود را به سرزمين هلاك و نابودي كشاندند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بَدَّلُوا نِعْمَةَ اللهِ كُفْراً » : به جاي شكر نعمت خدا ، به شريعت آسماني كفر ورزيدند . « أَحَلُّوا » : داخل كردند . « الْبَوَارِ » : هلاك . نيستي و نابودي .‏

آيه 29
‏متن آيه : ‏
‏ جَهَنَّمَ يَصْلَوْنَهَا وَبِئْسَ الْقَرَارُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و آن جهنّم است كه وارد آن مي‌گردند و به آتش مي‌سوزند ، و چه جايگاه بدي است !‏

‏توضيحات : ‏
‏« جَهَنَّمَ » : عطف بيان ( دارَ الْبَوار ) است . « يَصْلَوْنَهَا » : وارد آن مي‌شوند و بدان مي‌سوزند ( نگا : نساء / 10 ) « الْقَرَارُ » : استقرار يافتن . ماندگار شدن . در اينجا مصدر به معني اسم مكان يعني مَقرّ و مستقرّ است . « بِئْسَ الْقَرَارُ » : ماندن آنان در دوزخ چه بد ماندني است . دوزخ چه بد جايگاهي است . مخصوص به ذمّ محذوف است .‏

آيه 30
‏متن آيه : ‏
‏ وَجَعَلُواْ لِلّهِ أَندَاداً لِّيُضِلُّواْ عَن سَبِيلِهِ قُلْ تَمَتَّعُواْ فَإِنَّ مَصِيرَكُمْ إِلَى النَّارِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و براي خدا همگونها و همتاهائي ( از بتان ) قرار داده‌اند تا ( مردمان را ) از راه خدا گمراه كنند . ( اي پيغمبر ! به اين كافران ) بگو : ( از اين چند روزه زندگي ) بهره و لذّت ببريد ، چرا كه بازگشت شما به سوي آتش دوزخ است ( و در آنجا جز كباب شدن و عذاب ديدن نمي‌بينيد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَندَاداً » : جمع نِدّ ، به معني شبيه و نظير و مانند و همتا و همگون است ( نگا : بقره‌ / 22 و 165 ) . « تَمَتَّعُوا » : لذّت ببريد . از زندگي بهره ببريد . « مَصِير » : بازگشت ( نگا : بقره‌ / 285 ، آل‌عمران‌ / 28 ) .‏

آيه 31
‏متن آيه : ‏
‏ قُل لِّعِبَادِيَ الَّذِينَ آمَنُواْ يُقِيمُواْ الصَّلاَةَ وَيُنفِقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرّاً وَعَلانِيَةً مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ يَوْمٌ لاَّ بَيْعٌ فِيهِ وَلاَ خِلاَلٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي محمّد ! ) بگو به بندگان مؤمن من : بايد نماز را به گونه شايسته بخوانند و از آنچه بديشان داده‌ايم مقداري را در پنهان و آشكار ببخشند پيش از آن كه روزي فرا رسد كه در آن معامله و دوستي نيست ( تا كسي بتواند سودي به وسيله خريد و فروش يا اين كه به سبب همنشيني و دوستي فراچنگ آورد و با رشوه يا رابطه از چنگال كيفر خدا رهائي يابد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يُقِيمُوا . . . وَ يُنفِقُوا . . . . » : اين دو فعل مجزومند به لام امري كه محذوف است و در اصل چنين است : لِيُقِيمُوا . . . وَ لِيُنفِقُوا . « بَيْعٌ » : معامله . خريد و فروش . « خِلالٌ » : رفاقت و دوستي ( نگا : بقره‌ / 254 ) .‏

آيه 32
‏متن آيه : ‏
‏ اللّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَأَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقاً لَّكُمْ وَسَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَسَخَّرَ لَكُمُ الأَنْهَارَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا كسي است كه آسمانها و زمين را آفريده است و از ( ابر ) آسمان آب را پائين آورده است ، و با آن ميوه‌ها و دانه‌ها را پديدار كرده است و روزي شما گردانده است ، و كشتيها را مسخّر شما نموده است تا در دريا با اجازه و اراده او حركت كنند ، و رودخانه‌ها را در اختيار شما قرار داده است ( تا در آبياري زمينها و نوشيدن آب آنها مورد استفاده قرار گيرند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« السَّمَآءِ » : فضا . بالاي سر . مراد ابر آسماني است ( نگا : اعراف‌ / 57 ، نور / 43 ) . « رِزْقاً » : مصدر است و به معني مرزوق ، و مراد هر آن چيزي است كه مورد استفاده قرار گيرد چه خوردني باشد و چه نوشيدني . « بِأَمْرِهِ » : با مشيّت و اراده او .‏

آيه 33
‏متن آيه : ‏
‏ وَسَخَّر لَكُمُ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ دَآئِبَينَ وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و خورشيد و ماه را مسخّر شما كرده است كه دائماً به برنامه ( نورافشاني و تربيت موجودات زنده و ايجاد جزر و مدّ در اقيانوسها و درياها و خدمات ديگر ) خود ادامه مي‌دهند . و شب را ( براي آسايش ) و روز را ( براي تلاش ) مسخر شما ساخته است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« سَخَّرَ لَكُمْ » : مراد از تسخير خورشيد و ماه ، در خدمت منافع و مصالح انسان قرار دادن است . « دَآئِبَيْنِ » : مثنّي دائِب ، پيوسته در كار و تلاش . برابر برنامه ثابت و روشن معيّن به كار ادامه دهنده . منصوب است چون حال است .‏

آيه 34
‏متن آيه : ‏
‏ وَآتَاكُم مِّن كُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَتَ اللّهِ لاَ تُحْصُوهَا إِنَّ الإِنسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و به شما داده است هر آنچه كه خواسته باشيد ، و اگر بخواهيد نعمتهاي خدا را بشماريد ( از بس كه زيادند ) نمي‌توانيد آنها را شمارش كنيد . واقعاً انسانْ ستمگرِ ناسپاسي است ( اگر نعمتهاي خدا را ناديده بگيرد و به جاي پرستشِ دهنده نعمتها ، چيز ديگري را پرستش بكند و سر از خطّ فرمان آفريدگار برتابد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَا سَأَلْتمُوُهُ » : آنچه خواسته باشيد . يعني خداوند در جهان به وديعت نهاده است هر آنچه را كه در زندگي بدان نيازمنديد و خواهان آنيد . « لا تُحْصُوهَا » : آنها را نمي‌توانيد سرشماري كنيد و به حساب آوريد . از مصدر إِحصاء به معني سرشماري كردن . « ظَلُومٌ » : بسيار ستمگر . « كَفَّار » : بسيار ناسپاس .‏

آيه 35
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَن نَّعْبُدَ الأَصْنَامَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي پيغمبر ! براي قوم خود بيان كن ) آن گاه را كه ابراهيم ( پس از بناي كعبه ) گفت : پروردگارا ! اين شهر ( مكّه نام ) را محلّ امن و اماني گردان ، و مرا و فرزندانم را از پرستش بتها دور نگاهدار .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ءَامِناً » : در امن و امان . محلّ امن و امان . « أُجْنُبْنِي‌ » : به دورم دار . بركنارم كن .‏

آيه 36
‏متن آيه : ‏
‏ رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ كَثِيراً مِّنَ النَّاسِ فَمَن تَبِعَنِي فَإِنَّهُ مِنِّي وَمَنْ عَصَانِي فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگارا ! اين بتها بسياري از مردم را گمراه ساخته‌اند . ( خداوندا ! من مردمان را به يكتاپرستي دعوت مي‌كنم ) پس هر كه از من پيروي كند ، او از من است ، و هركس از من نافرماني كند ( تو خود داني ، خواهي عذابش فرما و خواهي بر او ببخشا ) تو كه بخشاينده مهرباني .‏

‏توضيحات : ‏
‏« عَصَانِي‌ » : از من نافرماني كرد . به راه من نرفت .‏

آيه 37
‏متن آيه : ‏
‏ رَّبَّنَا إِنِّي أَسْكَنتُ مِن ذُرِّيَّتِي بِوَادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ عِندَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُواْ الصَّلاَةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَارْزُقْهُم مِّنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگارا ! من بعضي از فرزندانم را ( به فرمان تو ) در سرزمين بدون كشت و زرعي ، در كنارِ خانه تو ، كه ( تجاوز و بي‌توجّهي نسبت به ) آن را حرام ساخته‌اي سكونت داده‌ام ، خداوندا تا اين كه نماز را برپاي دارند ، پس چنان كن كه دلهاي گروهي از مردمان ( براي زيارت خانه‌ات ) متوجّه آنان گردد و ايشان را از ميوه‌ها ( و محصولات سائر كشورها ) بهره‌مند فرما ، شايد كه ( از الطاف و عنايات تو با نماز و دعا ) سپاگزاري كنند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« غَيْرِ ذِي زَرْعٍ » : بدون كشت و زرع . بي‌آب و علف . « بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ » : مراد كعبه است كه بسياري از چيزهائي كه در جاهاي ديگر مباح است در آنجا حرام است . از قبيل : شكار كردن پرندگان ، كندن درختان و گياهان ، جنگ و نزاع ( نگا : بقره‌ / 197 ، قصص‌ / 57 ) . « أَفْئِدَةً » : جمع فُؤاد ، دلها . « تَهْوِي‌ » : ميل كند . بگرايد . دوست داشته باشد .‏

آيه 38
‏متن آيه : ‏
‏ رَبَّنَا إِنَّكَ تَعْلَمُ مَا نُخْفِي وَمَا نُعْلِنُ وَمَا يَخْفَى عَلَى اللّهِ مِن شَيْءٍ فَي الأَرْضِ وَلاَ فِي السَّمَاء ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگارا ! تو آگاهي از آنچه پنهان مي‌داريم و از آنچه آشكار مي‌سازيم ( لذا به مصالح ما داناتري و آن كن كه ما را به كار آيد ) و هيچ چيز در زمين و آسمان بر خدا مخفي نمي‌ماند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الأرْضِ . . . السَّمَآءِ » : زمين و آسمان . پائين و بالاي جهان .‏

آيه 39
‏متن آيه : ‏
‏ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِي وَهَبَ لِي عَلَى الْكِبَرِ إِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبِّي لَسَمِيعُ الدُّعَاء ‏

‏ترجمه : ‏
‏سپاس خدائي را كه با وجود پيري و سنّ زياد ، اسماعيل و اسحاق را به من بخشيد . بي‌گمان پروردگار من دعا ( و نيايش همگان ) را مي‌شنود .‏

‏توضيحات : ‏
‏« وَهَبَ » : عطا كرد . « عَلَي الْكِبَرِ » : با وجود پيري و قطع اميد از داشتن فرزند . « سَميع‌ » : شنونده . پذيرنده .‏

آيه 40
‏متن آيه : ‏
‏ رَبِّ اجْعَلْنِي مُقِيمَ الصَّلاَةِ وَمِن ذُرِّيَّتِي رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاء ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگارا ! مرا و كساني از فرزندان مرا نمازگزار كن . پروردگارا ! دعا و نيايش مرا بپذير .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مُقِيمَ الصَّلاةِ » : نمازگزار . به جاي آورنده نماز . « دُعَآءِ » : اصل آن ( دُعائي ) است .‏

آيه 41
‏متن آيه : ‏
‏ رَبَّنَا اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ وَلِلْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ يَقُومُ الْحِسَابُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پروردگارا ! مرا و پدر و مادر مرا و مؤمنان را بيامرز و ببخشاي در آن روزي كه حساب برپا مي‌شود ( و حسابرسي مي‌گردد و به دنبال آن پاداش و پادافره داده مي‌شود ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَقُومُ الْحِسَابُ » : حساب و كتاب به ميان مي‌آيد و از گذشته بازخواست مي‌شود .‏

آيه 42
‏متن آيه : ‏
‏ وَلاَ تَحْسَبَنَّ اللّهَ غَافِلاً عَمَّا يَعْمَلُ الظَّالِمُونَ إِنَّمَا يُؤَخِّرُهُمْ لِيَوْمٍ تَشْخَصُ فِيهِ الأَبْصَارُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي پيغمبر ! ) گمان مبر كه خدا از كارهائي كه ستمگران مي‌كنند بي‌خبر است . ( نه ، بلكه مجازات ) آنان را به روزي حوالت مي‌كند كه چشمها در آن ( از خوف و هراس چيزهائي كه مي‌بيند ) باز مي‌ماند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« تَشْخَصُ » : باز و بي‌حركت مي‌ماند . از هراس پلكها بر هم نهاده نمي‌شود و چشمها خيره و مبهوت مي‌گردد .‏

آيه 43
‏متن آيه : ‏
‏ مُهْطِعِينَ مُقْنِعِي رُءُوسِهِمْ لاَ يَرْتَدُّ إِلَيْهِمْ طَرْفُهُمْ وَأَفْئِدَتُهُمْ هَوَاء ‏

‏ترجمه : ‏
‏( ستمگران همچون اسيران ، از هراس ) سرهاي خود را بالا گرفته و يك راست ( به سوي ندادهنده ) مي‌شتابند و چشمانشان ( از مشاهده اين همه عذاب هراسناك ) فرو بسته نمي‌شود و دلهايشان ( فرو مي‌تپد و از عقل و فهم و انديشه ) تهي مي‌گردد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مُهْطِعِينَ » : شتابندگان بي‌اختيار و خوار . « مُقْنِعي رُؤُوسِهِمْ » : كساني كه سرهاي خود را بالا گرفته باشند و به چيزي جز ندادهنده نگاه نكنند . واژه‌هاي ( مُهْطِعينَ ) و ( مُقْنِعي ) حال اوّل و دوم ضمير ( هُمْ ) در فعل ( يُؤَخِّرُهُمْ ) يا أصحابُ‌اْلابصار مفهوم از سياق كلام است . « لا يَرْتَدُّ » : برنمي‌گردد . « طَرْفُ » : چشم . پلك . « لا يَرْتَدُّ إِلَيْهِمْ طَرْفُهُمْ » : چشمانشان چون باز شد دوباره بر هم نهاده نمي‌شود . پلكهاي چشمانشان وقتي كه بالا انداخته شد دوباره پائين انداخته نمي‌شود . يعني چشمها خيره مي‌گردند و مات و مبهوت مي‌مانند . « هَوآءٌ » : خالي از فهم و شعور و تدبّر و تفكّر . يعني دل از دست مي‌رود و عقل و هوشي بر جاي نمي‌ماند . مرغ دل دچار اضطراب مي‌گردد و در فضاي سينه به پرواز در مي‌آيد و براي رهائي از تخته بندِ تن خويشتن را بدين سو و آن سو مي‌زند .‏

آيه 44
‏متن آيه : ‏
‏ وَأَنذِرِ النَّاسَ يَوْمَ يَأْتِيهِمُ الْعَذَابُ فَيَقُولُ الَّذِينَ ظَلَمُواْ رَبَّنَا أَخِّرْنَا إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ نُّجِبْ دَعْوَتَكَ وَنَتَّبِعِ الرُّسُلَ أَوَلَمْ تَكُونُواْ أَقْسَمْتُم مِّن قَبْلُ مَا لَكُم مِّن زَوَالٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و مردمان را بترسان از روزي كه عذاب به سراغشان مي‌آيد و ستمكاران ( و ظالماني كه با كفر و معصيت ، به خود و ديگران ظلم نموده‌اند ) مي‌گويند : پروردگارا ! ( ما را به جهان برگردان و اندك ) روزگاري به ما مهلت ده تا دعوت ( به يكتاپرستي ) تو را پاسخ گفته و از پيغمبرانت پيروي نمائيم ( و جبران مافات بنمائيم . امّا كار از كار گذشته و ديگر برگشتي به جهان نيست و پاسخ مي‌شنوند كه ) مگر شما قبلاً ( در جهان روشن ) سوگند نخورديد كه ( دنيا را پاياني و ) شما را زوالي نيست‌ ؟ !‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَخِّرْنا إِلَيا أَجَلٍ قَريبٍ » : ما را تا مدّت كوتاهي بازپس بر . اندكي ما را به جهان برگردان . « أَجَلٍ » : مدّت . روزگار . « أَقْسَمْتُم مِّن قَبْلُ » : قبلاً در جهان سوگند مي‌خورديد ( نگا : نحل‌ / 38 ) . « مَا لَكُم مِّن زَوَالٍ » : شما را پاياني و بعد از اين جهان ، جهاني نيست . شما از قدرت و نعمتي كه در دنيا داريد ، به بدبختي و دوزخي كه محمّد مي‌گويد انتقال پيدا نمي‌كنيد .‏

آيه 45
‏متن آيه : ‏
‏ وَسَكَنتُمْ فِي مَسَاكِنِ الَّذِينَ ظَلَمُواْ أَنفُسَهُمْ وَتَبَيَّنَ لَكُمْ كَيْفَ فَعَلْنَا بِهِمْ وَضَرَبْنَا لَكُمُ الأَمْثَالَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و در سرزمين و ديار مردمان ظالمي ( همچون عاد و ثمود ) سكونت گزيديد و ( عبرت نگرفتيد ، هرچند كه ) برايتان روشن بود كه در حق آنان چگونه رفتار كرديم ( و بر سر ايشان چه آورديم ، ) و مثلها برايتان زديم ( مبني بر اين كه گذشتگان چه كردند و در مقابل چه ديدند ، امّا پند نگرفتيد و امروز گرفتار شديد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَسَاكِنِ » : منازل . خانه و كاشانه . سرزمين و ديار . « الأمْثَالَ » : مثَلها . ذكر صفاتي كه پيشينيان داشتند و بيان مكافاتي كه ديدند .‏

آيه 46
‏متن آيه : ‏
‏ وَقَدْ مَكَرُواْ مَكْرَهُمْ وَعِندَ اللّهِ مَكْرُهُمْ وَإِن كَانَ مَكْرُهُمْ لِتَزُولَ مِنْهُ الْجِبَالُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان نيرنگ خود را نمودند ( و براي جلوگيري از دعوت آسماني توطئه‌ها كردند و نقشه‌ها چيدند ) و خدا از نيرنگشان آگاه است ، و شريعت ثابت و استوار ( همچون كوه‌هاي سر به فلك كشيده اسلام ) با نيرنگ آنان از جاي بركنده نمي‌شود .‏

‏توضيحات : ‏
‏« عِندَ اللهِ مَكْرُهُمْ » : خدا از نيرنگشان آگاه است و مي‌تواند آن را خنثي و بي‌اثر سازد . « إِنْ » : مي‌تواند حرف نفي يا حرف شرط باشد . « اِن كَانَ » : نبوده است . اگر بوده باشد . اگر ( إِنْ ) حرف شرط باشد معني آيه چنين مي‌شود : آنان به نيرنگ نشستند و توطئه چيدند و خدا از نيرنگشان باخبر بود و آن را باطل و خنثي كرد ، هرچند كه نيرنگشان آن اندازه بزرگ و سترگ بود كه مي‌توانست كوهها را از جاي بركند .‏

آيه 47
‏متن آيه : ‏
‏ فَلاَ تَحْسَبَنَّ اللّهَ مُخْلِفَ وَعْدِهِ رُسُلَهُ إِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏گمان مبر كه خداوند با پيغمبران خلاف وعده مي‌كند ( و پيروزي را نصيب آنان و شكست را بهره كافران نمي‌سازد ) . بي‌گمان خداوند چيره ( بر هر كاري بوده و از كافران و بزهكاران ) انتقام گيرنده است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مُخْلِفَ » : خلاف‌كننده . عهدشكن . « وَعْدِهِ » : ( نگا : نور / 55 ، غافر / 51 ، مجادله‌ / 21 ) .‏

آيه 48
‏متن آيه : ‏
‏ يَوْمَ تُبَدَّلُ الأَرْضُ غَيْرَ الأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ وَبَرَزُواْ للّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خداوند از كافران و عاصيان انتقام مي‌گيرد ) در آن روزي كه اين زمين به زمين ديگري و آسمانها به آسمانهاي ديگري تبديل مي‌شوند و آنان ( از گورها سر به درآورده و ) در پيشگاه خداوندِ يگانه مسلّط ( بر همه‌چيز و همه كس ) حضور به هم مي‌رسانند ( و نيكيها و بديهاي خود را مي‌نمايانند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بَرَزُوا » : ظاهر و آشكار مي‌گردند و همراه با خوبيها و نيكيهاي خود در پهنه صحراي محشر حاضر و آماده مي‌شوند ( نگا : ابراهيم‌ / 21 ) . « الْقَهَّارِ » : صيغه مبالغه قاهر است . خدائي كه بر همه‌چيز و همه‌كس سيطره و تسلّط دارد ( نگا : يوسف‌ / 39 ، رعد / 16 ) .‏

آيه 49
‏متن آيه : ‏
‏ وَتَرَى الْمُجْرِمِينَ يَوْمَئِذٍ مُّقَرَّنِينَ فِي الأَصْفَادِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در آن روز گناهكاران را به هم بسته و در غُل و زنجير خواهي ديد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مُقَرَّنِينَ » : به هم بسته شده . هر يك بسته شده به اهريمني كه او را گول زده است ( نگا : شعراء / 94 ، ق / 27 ) . حال مجرمين يا مفعول دوم بشمار است . « الأصْفَادِ » : جمع صَفَد ، غُل و زنجير آهنيني كه دست و پاي اسير را با آن مي‌بندند .‏

آيه 50
‏متن آيه : ‏
‏ سَرَابِيلُهُم مِّن قَطِرَانٍ وَتَغْشَى وُجُوهَهُمْ النَّارُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پيراهنهاي ايشان از قطران است و آتش سر و صورت ( و سراپاي وجود ) آنان را فرا مي‌گيرد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« سَرَابِيلُ » : جمع سِرْبال ، پيراهن ( نگا : نحل‌ / 81 ) . « قَطِرَانٍ » : ماده سياه رنگ و قابل اشتعال و بدبوئي كه از نوعي از درختان باديه بيرون مي‌تراود و شبيه قير است . « سَرَابِيلُهُم مِّن قَطِرَانٍ » : پيراهنشان از قطران است . با قطران آغشته شده‌اند . « وُجُوهَ » : سر و رو . مراد همه پيكر است .‏

آيه 51
‏متن آيه : ‏
‏ لِيَجْزِي اللّهُ كُلَّ نَفْسٍ مَّا كَسَبَتْ إِنَّ اللّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اين به خاطر آن است كه خداوند مي‌خواهد هركس را مطابق آنچه انجام داده است سزا و جزا دهد . خداوند حسابرس تند و سريعي است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لِيَجْزِيَ اللهُ . . . » : تا اين كه با اين نوع حضور و اين قسم لباس ، خداوند برابر آنچه كرده‌اند سزايشان دهد . اين اعمال بد ايشان است كه با تغيير چهره به سراغ آنان مي‌آيد .‏

آيه 52
‏متن آيه : ‏
‏ هَذَا بَلاَغٌ لِّلنَّاسِ وَلِيُنذَرُواْ بِهِ وَلِيَعْلَمُواْ أَنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَلِيَذَّكَّرَ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اين ( قرآن ) به عموم مردم ابلاغ مي‌گردد تا ترسانده شوند و بدانند كه خداوند يكي بيش نيست ، و خردمندان ( از خواندن قرآن ) پند و اندرز گيرند ( و خويشتن را در پرتو آن از آتش دوزخ دور كنند و به بهشت برسانند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« هذَا » : اين آيه‌ها ، يعني از 42 تا آخر سوره . اين قرآن . . . « بَلاغٌ » : تبليغ . ابلاغ . كفايت مي‌كند . « هَذَا بَلاغٌ لِّلنَّاسِ » : اين ابلاغ به همه مردم است . اين براي همه مردمان كافي و بسنده است .‏

 

موضوعات: موقعیت فعلی: فهرست قرآن / سوره ابراهيم / تفسیر نور  لینک ثابت
 [ 08:38:00 ب.ظ ]




موقعیت فعلی: فهرست قرآن / سوره رعد / تفسیر نور

 

آيه 1
‏متن آيه : ‏
‏ المر تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ وَالَّذِيَ أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ الْحَقُّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يُؤْمِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏الف . لام . ميم . را . اينها ، آيه‌هائي از كتاب ( قرآن ) است . و چيزي كه از سوي پروردگارت ( در سراسر اين قرآن ) بر تو نازل شده است حق است ، وليكن بسياري از مردم ( با وجود روشني امر ، به سبب دشمني با حق به بيراهه مي‌روند و بدان ) نمي‌گروند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« المر » ( نگا : بقره‌ / 1 ) . « تِلْكَ » : آن . در اينجا به معني اين است ، و اشاره به آيات موجود در سوره است . به كار بردن اسم اشاره بعيد به جاي قريب ، بيانگر عظمت و رفعت مشاراليه است . اين واژه مبتدا و ( آيات ) خبر آن است . « الَّذي‌ » : مبتدا است و خبر آن ( اُنزِلَ إِلَيْكَ . . . ) يا ( الْحَقُّ ) است . « الْحَقُّ » : خبر ( الَّذي ) ، يا خبر مبتداي محذوف است . « لكِنَّ أَكْثَرَ . . . » : ( نگا : يوسف‌ / 103 ) .‏

آيه 2
‏متن آيه : ‏
‏ اللّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لأَجَلٍ مُّسَمًّى يُدَبِّرُ الأَمْرَ يُفَصِّلُ الآيَاتِ لَعَلَّكُم بِلِقَاء رَبِّكُمْ تُوقِنُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا همان كسي است كه آسمانها را چنان كه مي‌بينيد ، بدون ستون برپا داشت ، سپس ( به دنبال آفرينش اين آسمانهاي بي‌ستون ) به فرمانروائي جهان هستي پرداخت ، و خورشيد و ماه ( و همه كرات و ستارگان ديگر ) را فرمانبردار ( خود و خدمتگزار شما ) ساخت . هر كدام تا مدّت مشخّصي ( و به خاطر هدف معيّني ) به حركت خود ادامه مي‌دهند . خداوند كار و بار ( جهان ) را ( زير نظر مي‌دارد و با حساب و كتاب دقيقي ) مي‌گرداند و او ( نشانه‌هاي ديدني را در پهنه كتاب هستي بر مي‌شمرد و ) آيه‌ها ( ي خواندني كتاب قرآن ) را بيان مي‌دارد ، تا اين كه يقين حاصل كنيد كه ( در سراي ديگر ) پروردگارتان را ملاقات خواهيد كرد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« رَفَعَ » : برپا داشت . برافراشت . مراد پديد آوردن و آفريدن است . « عَمَدٍ » : اسم جمع است و واحد آن را ( عَمُود ) و ( عِماد ) ذكر كرده‌اند . برخي هم آن را جمع مي‌دانند و مفرد را ( عَمُود ) و ( عِماد ) مي‌شمارند ( نگا : هُمَزَه‌ / 9 ) . « تَرَوْنَها » : مرجع ضمير ( ها ) واژه ( السَّمَاوَاتِ ) يا ( عَمَدٍ ) است . اين جمله مي‌تواند صفت ( عَمَد ) يا حال ( السَّمَاوَاتِ ) باشد . « بَغَيرٍ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا » : آسمانها را مي‌بينيد كه خداوند آنها را بدون ستون آفريده است . آسمانها را آفريده و با ستونهاي نامرئيِ قوّه جاذبه به هم پيوند داده است . يعني داراي ستون بوده ولي ستونها را نمي‌بينيد . « إِسْتَوي عَلَي الْعَرْشِ » : ( نگا : بقره‌ / 29 ، اعراف‌ / 54 ، يونس‌ / 3 ) / « سَخَّرَ » : مسخر گرداند . فرمانبردار كرد . « أَجَلٍ مُّسَمّيً » : سر رسيد معيّن و مدّت مشخّص . مراد فرا رسيدن هنگامه رستاخيز است . « يُدَبِّرُ » : مي‌گرداند . مي‌چرخاند . « يُفَصِّلُ » : شرح مي‌دهد . بيان مي‌دارد ( نگا : انعام‌ / 55 و 97 ، يونس‌ / 5 ) .‏

آيه 3
‏متن آيه : ‏
‏ وَهُوَ الَّذِي مَدَّ الأَرْضَ وَجَعَلَ فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنْهَاراً وَمِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ جَعَلَ فِيهَا زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و او آن كسي است كه زمين را گسترانيده و در آن كوهها و جويبارها قرار داده است ، و از هرگونه ثمر و ميوه‌اي ، جفت نر و ماده‌اي در آن آفريده است . شب را بر روز مي‌پوشاند ( و برعكس روز را بر پرده شب مي‌گرداند ) . بي‌گمان در اين ( آفرينش شگرف و فرمانروائي سترگ و نمايش شگفت هستي ) نشانه‌هائي ( واضح و آشكار بر قدرت آفريدگار ) است ، براي آنان كه مي‌انديشند ( و سرسري از كنار عجائب و غرائب نمي‌گذرند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَدَّ » : گسترانيده است . « رَوَاسِيَ » : جمع راسي و راسِيَة ، كوههاي ثابت و استوار . « زَوْجَيْنِ » : دو صِنف . دو نوع . « إِثْنَيْنِ » : دو تا . مراد نر و ماده است ( نگا : هود / 40 ، يس‌ / 36 ، رحمن‌ / 52 ، نجم‌ / 45 ) . « يُغْشِي‌ » : ( نگا : اعراف‌ / 54 ) .‏

آيه 4
‏متن آيه : ‏
‏ وَفِي الأَرْضِ قِطَعٌ مُّتَجَاوِرَاتٌ وَجَنَّاتٌ مِّنْ أَعْنَابٍ وَزَرْعٌ وَنَخِيلٌ صِنْوَانٌ وَغَيْرُ صِنْوَانٍ يُسْقَى بِمَاء وَاحِدٍ وَنُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ فِي الأُكُلِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏در روي زمين ، قطعه زمينهائي در كنار هم قرار دارد ( كه خاك هر يك بايسته محصولي و جنس هركدام شايسته منظوري است ) و تاكستانها و كشتزارها و نخلستانهاي يك پايه و دو پايه در آن موجود است كه هر چند با يك نوع آب سيراب مي‌گردند ، امّا برخي را از لحاظ طعم بر برخي ديگر برتري مي‌دهيم . بي‌گمان در اين ( اختلاف استعداد خاكها و جوراجوري درختها و گياهها و دگرگونيهاي ميوه‌ها و طعم آنها ) نشانه‌هائي ( بر قدرت خدا ) براي كساني است كه عقل خويش را به كار مي‌گيرند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« قِطَعٌ » : جمع قِطعة ، بخشها و پاره‌ها . « مُتَجَاوِرَاتٌ » : كنار هم . نزديك به هم . « قِطَعٌ مُتَجَاوِراتٌ » : مراد قطعه‌هاي مختلف و متفاوت زمين است . « زَرْعٌ » : كشت . مصدر است و در اينجا به معني كشتزارها است . « صِنْوانٌ » : جمع صِنْو ، همگون . يك‌پايه . « غَيْرُ صِنْوانٍ » : مختلف . دوپايه . « صِنْوانٌ وَ غَيْرُ صِنْوانٍ » : درختاني كه بيخ جداگانه دارند و مستقلّ از درختان همنوع خود هستند . يا اين كه : درختان همگون و همسان ، و درختان مختلف و متفاوت . اين معاني در صورتي است كه واژه ( صِنْوان ) را تنها صفت ( نَخيل ) بدانيم . امّا اگر ( صِنْوان ) را به سبب عطف ، صفت ( نَخيل ) و ( زَرْع ) و ( جنّات ) بشمار آوريم ، يا اين كه آن را خبر مبتداي محذوف ، مانند ( كلّ ) بدانيم معني ( صِنْوانٌ وَ غَيْرُ صِنْوانٍ ) عبارت خواهد بود از : درختان يك‌پايه و درختان دوپايه مصطلح در گياه‌شناسي . بدين معني كه : برخي از درختان و گياهان ، ماده نرينه در يك درخت يا بوته ، و ماده مادينه در يك درخت يا بوته ديگري است ، و آنها را يك‌پايه مي‌گويند ، مانند درخت خرما . برخي از درختان و گياهان هم ، ماده نرينه و ماده مادينه هر دو بر يك درخت يا بوته است كه بيشتر درختان و گياهان بدين صورت بوده و آنها را دوپايه مي‌نامند . حال ممكن است نرينه و مادينه در يك گل باشند ، مانند بوته پنبه ، و يا اين كه هر يك در گل جداگانه‌اي باشند ، از قبيل بوته كدو . « يُسْقي‌ » : آبياري مي‌گردند . نائب فاعل ضمير ( هُوَ ) است كه به كلّ واحدي از ( قِطَعٌ ، جنّاتٌ ، زَرْعٌ ، نَخيلٌ ) برمي‌گردد . « الأُكُلِ » : آنچه خورده مي‌شود . دانه و ميوه ( انعام‌ / 14 ، سبأ / 16 ) .‏

آيه 5
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِن تَعْجَبْ فَعَجَبٌ قَوْلُهُمْ أَئِذَا كُنَّا تُرَاباً أَئِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِرَبِّهِمْ وَأُوْلَئِكَ الأَغْلاَلُ فِي أَعْنَاقِهِمْ وَأُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدونَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي پيغمبر ! از چيزي ) اگر بايد در شگفت بماني ، شگفت‌انگيز ( ترين چيز ) سخن ايشان است كه مي‌گويند : آيا هنگامي كه خاك شديم ، آيا دوباره ( زنده مي‌گرديم و ) آفرينش تازه‌اي پيدا مي‌كنيم ؟ آنان كسانيند كه به پروردگارشان ايمان ندارند ، و غلّها و زنجيرها به گردنهايشان مي‌افتد و دوزخيانند و در آتش جاودانه مي‌مانند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِن تَعْجَبْ . . . » : اگر بايد از چيزي در شگفت شد ، شگفت‌انگيزترين چيز سخن ايشان است كه . « خَلْقٍ جَديدٍ » : آفرينش تازه . حيات دوباره . آفريده نو . « الأغْلالُ » : جمع غُلّ ، طوق آهنين ( نگا : اعراف‌ / 157 ) . « الأغْلالُ فِي أَعْنَاقِهِمْ » : اشاره به وضع اسفناك آنان در جهنّم است ( نگا : غافر / 71 ، حاقّه‌ / 30 و 32 ) .‏

آيه 6
‏متن آيه : ‏
‏ وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالسَّيِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ وَقَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِمُ الْمَثُلاَتُ وَإِنَّ رَبَّكَ لَذُو مَغْفِرَةٍ لِّلنَّاسِ عَلَى ظُلْمِهِمْ وَإِنَّ رَبَّكَ لَشَدِيدُ الْعِقَابِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي پيغمبر ! گمراهي ، مشركان را بدانجا كشانده است كه آنان تمسخركنان ) از تو بخواهند كه بدي ( و بلائي كه از سوي خدا ايشان را از آن مي‌ترساني ) پيش از خوبي ( و نعمتي كه از سوي خدا بديشان مژده آن را مي‌رساني ) بدانان رسد ! و حال آن كه عذابهاي درهم كوبنده و خواركننده قبل از ايشان بوده است و ( بر سر گذشتگان آمده است و طومار حيات افراد كافر چون ايشان را در هم نورديده است . ) پروردگار تو نسبت به مردم با وجود ستمهائي كه ( با انجام گناه به خود ) مي‌كنند بخشنده است ( و در عذابشان شتاب روا نمي‌دارد ) و پروردگار تو داراي كيفر سخت است ( و عقوبت او در انتظار گناهكاراني است كه در انجام معاصي پافشاري مي‌كنند و از راه اهريمن به راه خدا برنمي‌گردند و از نيكيها اندوخته‌اي برنمي‌بندند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« السَّيِّئَةِ » : بدي . مراد بلا و عذاب است . « الْحَسَنَةِ » : خوبي . مراد نعمت و رحمت است . « الْمَثُلاتُ » : جمع مَثُلَة ، كيفر سخت ، عقوبت رسوا كننده . « عَلَيا ظُلْمِهِمْ » : با وجود ستمگري و بزهكاري ايشان . جار و مجرور در موضع حال است . حرف ( عَلي ) به معني ( مَعَ ) ( نگا : بقره‌ / 177 ، عَلي حُبِّهِ ) .‏

آيه 7
‏متن آيه : ‏
‏ وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَوْلا أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِّن رَّبِّهِ إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرٌ وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كافران مي‌گويند : كاش ! معجزه‌اي ( از معجزات پيشنهادي ما ) از سوي پروردگارش بر او ( كه خويشتن را خاتم‌الانبياء مي‌خواند ) نازل مي‌شد ، ( و پيغمبريِ محمّد را براي ما ثابت مي‌كرد . آخر قرآن و كارهاي ديگري كه از او ديده مي‌شود ، ما را قانع نمي‌كند . تازه اگر ما را قانع هم بكند ، ما تنها چيزهائي را مي‌پسنديم كه خودمان پيشنهاد مي‌كنيم . اي محمّد ! ) تو تنها بيم‌دهنده‌اي ( و پيغمبري ، و بر رسولان پيام باشد و بس ، ) و هر ملّتي راهنمائي ( از ميان سائر پيغمبران ) دارد ( و تو چيز نوظهور و بي‌سابقه‌اي نمي‌باشي ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ءَايَةٌ مِّن رَّبِّهِ » : معجزه‌اي بزرگ از سوي پروردگارش . مراد معجزه يا معجزاتي است كه خودشان از روي عناد مي‌خواستند . مثل كوه صفا را طلا كردن ، برداشتن برخي از كوهها و تبديل آنها به گلزارها و كشتزارها ، و . . . ( نگا : اسراء / 90 - 93 ) . « لِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ » : مراد از ( هادٍ ) پيغمبر هر قوم ، كتاب آسماني هر يك از انبياء ، ذات ذوالجلال ، پيروان مبلِّغ انبياء ، و محمّد مصطفي مي‌تواند باشد .‏

آيه 8
‏متن آيه : ‏
‏ اللّهُ يَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ كُلُّ أُنثَى وَمَا تَغِيضُ الأَرْحَامُ وَمَا تَزْدَادُ وَكُلُّ شَيْءٍ عِندَهُ بِمِقْدَارٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا مي‌داند كه هر زني ( در شكم خود ) چه چيز حمل مي‌كند ( و بار او پسر يا دختر است ، و وضع جسماني و روحاني ، و كيفيّت و كميّت استعدادها و نيروهاي بالقوّه در او چگونه است ) ، و مي‌داند كه رحمها از چه چيز مي‌كاهند و بر چه چيز مي‌افزايند ( و فعل و انفعالات دوران عادي و قاعدگي و آبستني آنها چگونه بوده و زمان حاملگي و زايمان چه وقت و چقدر و بر چه منوال است ) ، و هر چيز در نزد او به مقدار و ميزان است ( و از اندازه معيّن و حساب مشخّص برخوردار است ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« كُلُّ أُنثَيا » : هر ماده‌اي اعم از انسان يا حيوان . « تَغِيضُ » : مي‌كاهد و كم مي‌كند . فرو مي‌برد و مي‌بلعد . اين فعل به صورت لازم و متعدّي استعمال مي‌شود . در اينجا متعدّي است . « تَزْدَادُ » : مي‌افزايد . افزون مي‌نمايد . « كُلُّ شَيْءٍ عِندَهُ بِمِقْدَارٍ » : در نزد خدا همه‌چيز داراي مقدار و اندازه مشخّص و معيّن ، و حساب و كتاب دقيق و روشن است ( نگا : حجر / 21 ، فرقان‌ / 2 ، طلاق / 3 ) . « بِمِقْدَارٍ » : داراي اندازه ثابت و كميّت معيّن است .‏

آيه 9
‏متن آيه : ‏
‏ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْكَبِيرُ الْمُتَعَالِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا آگاه از جهان پنهان ( از ديد و دانش مردمان ) و آگاه از جهان ديدني ( و آشكار در برابر چشم و علم ايشان ) است ، و بزرگوار و والا است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْغَيْبِ وَ الشَّهَادَةِ » : ( نگا : انعام‌ / 73 ، توبه‌ / 94 و 105 ) . « الْمُتَعَالِ » : والا و برتر از جهان و منزّه از مشابهت و مماثلت اين و آن . چيره و مسلّط بر همه چيز . اصل آن ( الْمُتَعالي ) است و حذف ياء محض تخفيف است ( نگا : غافر / 15 و 32 ) .‏

آيه 10
‏متن آيه : ‏
‏ سَوَاء مِّنكُم مَّنْ أَسَرَّ الْقَوْلَ وَمَن جَهَرَ بِهِ وَمَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍ بِاللَّيْلِ وَسَارِبٌ بِالنَّهَارِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كسي كه از شما سخن را پنهان مي‌دارد ، و كسي كه سخن را آشكار مي‌سازد ، و آن كه در روز ( به دنبال كار خود ) روان مي‌گردد ، ( براي خدا بي‌تفاوت و ) يكسان مي‌باشند ( و خداوند از اوضاع و احوال و رفتار و كردارتان ، هرگونه كه بوده و هرجا و هر زمان كه باشد آگاه است ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« سَوَآءٌ » : يكسان و برابر است . مصدر و به معني ( مُسْتَوي ) است و خبر مقدّم ( مَنْ ) مي‌باشد . « أَسَرَّ » : پنهان كرد . آهسته گفت . « جَهَرَ بِهِ » : آشكارش كرد . آن را بلند گفت . « مُسْتَخْفٍ » : بسيار خويشتن را پنهان كننده . « سَارِبٌ » : رونده . در اينجا مراد كسي است كه خود را ظاهر مي‌سازد و به دنبال كار خويش روان مي‌گردد .‏

آيه 11
‏متن آيه : ‏
‏ لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللّهُ بِقَوْمٍ سُوءاً فَلاَ مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏انسان داراي فرشتگاني است كه به ( نوبت عوض مي‌شوند و ) پياپي از روبرو و از پشت سر ( و از همه جوانب ديگر ، او را مي‌پايند و ) به فرمان خدا از او مراقبت مي‌نمايند . خداوند حال و وضع هيچ قوم و ملّتي را تغيير نمي‌دهد ( و ايشان را از بدبختي به خوشبختي ، از ناداني به دانائي ، از ذلّت به عزّت ، از نوكري به سروري ، و . . . و بالعكس نمي‌كشاند ) مگر اين كه آنان احوال خود را تغيير دهند ، و ( اين سنّت جاري در اسباب و مسبّبات ظاهري است ، ولي ) هنگامي كه خدا بخواهد بلائي به قومي برساند هيچ كس و هيچ‌چيزي نمي‌تواند آن را ( از ايشان ) برگرداند ، و هيچ كس غير خدا نمي‌تواند ياور و مددكار آنان شود .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مُعَقِّبَاتٌ » : جمع مُعَقِّبَة ، گروه ملائكه و جماعت فرشتگان . حرف ( ة ) براي مبالغه است . فرشتگاني كه آدمي را مي‌پايند و كردار و گفتار او را ضبط مي‌نمايند و از مصائب و بلايا و اشياء و اشخاصي كه خدا بخواهد وي را حفظ مي‌كنند . از آنجا كه فرشتگان مانند افراد كشيكچي عوض مي‌شوند و به دنبال يكديگر مي‌آيند و اعمال انسان را تعقيب مي‌نمايند و او را نيز مي‌پايند ، آنان را ( مُعَقِّبات ) گفته‌اند ( نگا : يونس‌ / 21 ، زخرف‌ / 80 ، ق / 17 و 18 ، انفطار / 10 و 11 و 12 ) . « مِنْ أَمْرِ اللهِ » : به خاطر فرمان خدا . به فرمان خدا . حرف ( مِنْ ) به معني ( ب ) است ( نگا : غافر / 15 ) . « سُوءًا » : بلا و بدي . هلاك و عذاب . « مَرَدَّ » : برگرداندن . برگرداننده . مصدر ميمي است و مي‌تواند به معني ( رَدّ ) و يا به معني اسم فاعل ( رادّ ) باشد . « فَلا مَرَدَّ لَهُ » : برگرداندن آن ممكن نيست . كسي و چيزي نمي‌تواند آن را برگرداند و دفع كند . « مِن دُونِهِ » : بغير از خدا . « والٍ » : ياور . سرپرست و عهده‌دار امور .‏

آيه 12
‏متن آيه : ‏
‏ هُوَ الَّذِي يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفاً وَطَمَعاً وَيُنْشِئُ السَّحَابَ الثِّقَالَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( قدرت خدا در گستره هستي پديدار ، و آثار آن در همه‌جا آشكار است ) . او است كه آذرخش آسمان را به شما مي‌نمايد كه هم باعث بيم و هم مايه اميد شما مي‌گردد ، و نيز ابرهاي سنگين بار را ( با تبخير آبهاي تلخ و شيرين اقيانوسها و درياها و رودبارها ) پديد مي‌آورد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْبَرْقَ » : آذرخش آسمان كه بر اثر برخورد دو توده ابر ، بارهاي الكتريكي متفاوت مثبت و منفي به وجود مي‌آيد ، همان گونه كه از برخورد سر دو سيم برق ، جرقّه توليد مي‌شود و به اصطلاح تخليه الكتريكي صورت مي‌گيرد . « خَوْفاً وَ طَمَعاً » : بيم و اميد . بيم از آتش‌سوزيها و بارانهاي نابهنگام و جريان سيلابها و جزغاله شدن به سبب صاعقه و ديگر خطرات ، و اميد به فوائد و بركات فراواني كه باعث آن مي‌گردد . از قبيل : آبياري زمينها . سمپاشي با آب اكسيژنه حاصل از آن ، و تغذيه گياهان توسّط كود ناشي از برخورد برق با هواي آسمان و غيره . اين دو واژه مي‌تواند مفعول سوم ( يُري ) ، يا حال از ( كُمْ ) و به معني : خَآئِفينَ وَ طَامِعِين ، و يا حال ( الْبَرَِْ ) باشند . « يُنشِئُ » : پديد مي‌آورد . « السَّحَابَ » : جمع ( سَحابَة ) است ، ابرها . « ثِقَالَ » : جمع ( ثَقيلَة ) ، سنگين‌بار از آبهاي فراواني كه در خود دارند ( نگا : اعراف‌ / 57 ) .‏

آيه 13
‏متن آيه : ‏
‏ وَيُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَالْمَلاَئِكَةُ مِنْ خِيفَتِهِ وَيُرْسِلُ الصَّوَاعِقَ فَيُصِيبُ بِهَا مَن يَشَاءُ وَهُمْ يُجَادِلُونَ فِي اللّهِ وَهُوَ شَدِيدُ الْمِحَالِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و رعد ( مانند همه‌چيز فرمانبردار يزدان است و با صدائي كه از آن مي‌شنويد ، با زبان حال ) ، و فرشتگان از هيبت و عظمت يزدان ، ( به زبان قال ) ، حمد و ثناي خدا را مي‌گويند ، و خدا صاعقه‌ها را روان مي‌سازد و هركس را كه بخواهد بدانها گرفتار مي‌كند . در حالي كه ( كافران اين همه نشانه‌هاي دالّ بر وجود خدا را در گوشه و كنار جهان مشاهده مي‌كنند ، خوب نمي‌انديشند و ) آنان درباره خدا ( و توانائي او در امر زنده‌گرداندن و جزا دادن ) به مجادله مي‌پردازند ، و خدا داراي قدرتي بي‌انتهاء و كيفري سخت و دردناك است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الرَّعْدُ » : رعد . صدائي كه از برخورد دو توده ابر ، با بار الكتريكي متفاوت به وجود مي‌آيد . « يُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ » : ( نگا : إسراء / 44 ، نور / 41 ، حشر / 24 ) . « الصَّوَاعِقَ » : جمع صاعِقَة ، آذرخش . آتشي كه بر اثر رعد و برق شديد پديد مي‌آيد . « الِْمحَالِ » : اگر مصدر باب مفاعله بشمار آيد ، به معني مُكايَدَه ، يعني چاره‌جوئي و چاره‌سازي است ، و اگر اسم باشد ، به معني قوّت و قدرت است . اصل آن ( محلّ ) به معني حيله و نيرنگ است . برخي هم آن را از ( حَوْل ) و هم‌ريشه با ( حيلَة ) مي‌دانند ، و قوّت و نقمت معني مي‌كنند . ( نگا : اعراف‌ / 183 ، طارق / 15 و 16 ) .‏

آيه 14
‏متن آيه : ‏
‏ لَهُ دَعْوَةُ الْحَقِّ وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِهِ لاَ يَسْتَجِيبُونَ لَهُم بِشَيْءٍ إِلاَّ كَبَاسِطِ كَفَّيْهِ إِلَى الْمَاء لِيَبْلُغَ فَاهُ وَمَا هُوَ بِبَالِغِهِ وَمَا دُعَاء الْكَافِرِينَ إِلاَّ فِي ضَلاَلٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا است كه شايسته نيايش و دعا است . كساني كه جز او ديگران را به ياري مي‌خوانند ، به هيچ وجه دعاهايشان را اجابت نمي‌نمايند و كمترين نيازشان را برآورده نمي‌كنند . آنان ( كه غير خدا را به فرياد مي‌خوانند ، و به جاي آفريدگار ، از آفريدگان برآوردن نيازهايشان را درخواست مي‌نمايند ) به كسي مي‌مانند كه ( بركنار آبي دور از دسترس نشسته باشد و ) كف دستهايش را باز و به سوي آب دراز كرده باشد ( و آن آب را به سوي خود بخوانَد ) تا آب به دهان او برسد ، و هرگز آب به دهانش نرسد . دعاي كافران ( و پرستش ايشان ) جز سرگشتگي و بيهوده‌كاري نيست .‏

‏توضيحات : ‏
‏« دَعْوَةُ الْحَقِّ » : نيايش راستين . پرستش حقيقي . اضافه موصوف به صفت است . « لَهُ دَعْوَةُ الْحَقِّ » : شايسته نيايش و بايسته پرستش خدا است . سزاوار تقاضاي نياز ، و درخور طلب اجابتِ دعا خدا است . « أَلَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللهِ » : كساني كه جز خدا را به فرياد مي‌خوانند و جز او را پرستش مي‌كنند . « لا يَسْتَجِيبُونَ لَهُم بِشَيْءٍ » : اصلاً دعاهايشان را نمي‌شنوند و به فريادشان نمي‌رسند . نيازي از نيازهايشان را برآورده نمي‌سازند و كاري برايشان نمي‌كنند . « إِلاّ » : مگر . يعني اجابت دعا و برآوردن نياز توسّط پرستش شوندگان و به ياري خواندگان ، چيزي جز همانند پاسخ و اجابت آب در برابر درخواست چنان فردي نيست . « مَا هُوَ بِبَالِغِهِ » : او به آب دسترسي پيدا نمي‌كند . آب به او يا به دهانش نمي‌رسد . « دُعَآءُ » : دعا . پرستش . « ضَلالٍ » : گمراهي و سرگشتگي . بيهوده‌كاري و پوچگرائي .‏

آيه 15
‏متن آيه : ‏
‏ وَلِلّهِ يَسْجُدُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعاً وَكَرْهاً وَظِلالُهُم بِالْغُدُوِّ وَالآصَالِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنچه در آسمانها و زمين است - خواه ناخواه‌ - خداي را سجده مي‌برد ( و در برابر عظمت او سر تسليم و تكريم فرود مي‌آورد ) ، همچنين سايه‌هاي آنها ( كه همچون خود آنها از نظم و نظام دقيق و فرمانبرداري شگفت برخوردارند ) بامدادان و شامگاهان در مقابلش به سجده مي‌افتند ( و پيوسته در برابر اراده باري كرنش مي‌برند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَسْجُدُ » : سجده مي‌كند . كرنش مي‌برد . در اينجا مراد اطاعت و فرمانبرداري از اراده و خواست حضرت باري است ( نگا : آل‌عمران‌ / 83 ) . « مَنْ » : كساني كه . واژه ( مَنْ ) براي ذوي‌العقول ، يعني انسانها و فرشتگان و پريان به كار مي‌رود ، وليكن در اينجا از راه تغليب شامل غير ذوي‌العقول نيز مي‌باشد و به معني ( آنچه ) است ( نگا : نحل‌ / 49 ) . « طَوْعاً أَوْ كَرْهاً » : خواه ناخواه . يعني همه‌كس و همه‌چيز در برابر فرمان خدا خاضع و فرمانبردار مي‌باشند ، ولي خضوع و فرمانبرداري دسته‌اي تكويني است ، و خضوع و فرمانبرداري دسته‌اي تكويني و تشريعي است . مؤمنان از روي ميل و رغبت در پيشگاه پروردگار به سجده مي‌افتند ، امّا غير مؤمنان هرچند حاضر به چنين سجده‌اي نيستند ، تمام ذرّات وجودشان از نظر قوانين آفرينش خواه ناخواه تسليم فرمان خدا است . اين دو واژه مصدر و حال مي‌باشند ( نگا : آل‌عمران‌ / 83 ) . « ظِلالُهُمْ » : سايه‌هاي آنان . مراد اين است كه سايه‌هاي اشياء نيز از نظم و نظام شگفتي برخوردار است و علاوه از فوائد ظاهري ، مي‌توان از سايه‌ها براي اندازه‌گيري خود اشياء سود جست و نيز همچون ساعت ، زمان را بدانها سنجيد . « الْغُدُوِّ » : جمع غَداة ، بامدادان . « الآصَال‌ » : جمع أَصيل ، شامگاهان ( نگا : اعراف‌ / 205 ) . « بِالْغُدُوِّ وَ الآصَالِ » : مراد هميشه و پيوسته است .‏

آيه 16
‏متن آيه : ‏
‏ قُلْ مَن رَّبُّ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ قُلِ اللّهُ قُلْ أَفَاتَّخَذْتُم مِّن دُونِهِ أَوْلِيَاء لاَ يَمْلِكُونَ لِأَنفُسِهِمْ نَفْعاً وَلاَ ضَرّاً قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الأَعْمَى وَالْبَصِيرُ أَمْ هَلْ تَسْتَوِي الظُّلُمَاتُ وَالنُّورُ أَمْ جَعَلُواْ لِلّهِ شُرَكَاء خَلَقُواْ كَخَلْقِهِ فَتَشَابَهَ الْخَلْقُ عَلَيْهِمْ قُلِ اللّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي محمّد ! به مشركان ) بگو : چه كسي پروردگار آسمانها و زمين است‌ ؟ ( و آنها را مي‌گرداند و مي‌پايد ؟ جواب درست را براي آنان بيان كن و ) بگو : الله . بگو : آيا جز خدا اولياء ( و معبودهائي ) براي خود برگزيده‌ايد ( و بدانها تمسّك جسته‌ايد ) كه براي خودشان ( چه رسد به شما ) سودي و زياني ندارند ؟ بگو : آيا كور ( كه شمائيد ) و بينا ( كه مؤمنانند ) برابرند ؟ يا اين كه تاريكيها ( كه پرستشهاي كوركورانه شما است ) و نور ( كه هدايت خدا و ارمغان مؤمنان است ) يكسان است‌ ؟ يا اين كه ( شدّت گمراهي آنان را بدانجا كشانده است كه ) براي خدا انبازهائي قائل مي‌شوند كه ( به گمان ايشان ) آنها همچون خدا دست به آفرينش يازيده‌اند ( و آفريده‌هائي همچون آفريده‌هاي خدا دارند ) و اين است كه كار آفرينش ( و تشخيص آفريده‌هاي ايشان از آفريده‌هاي خدا ) بر آنان مشتبه و مختلط گشته است‌ ؟ ( كه چنين نيست ) . بگو : خدا آفريننده همه چيز است و او يكتا و توانا ( بر انجام آفرينش و چرخش هستي ) است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أوْلِيَآءَ » : جمع وَليّ ، سرپرستان . مراد معبودهاي دروغين است . « أَمْ » : بلكه آيا ؟ استفهام انكاري است . « أَمْ جَعَلُوا لِلّهِ شُرَكَآءَ خَلَقُوا كَخَلْقِهِ فَتَشَابَهَ الْخَلْقُ عَلَيْهِمْ » : اين عبارت مي‌تواند جنبه تهكّم و ريشخند را داشته باشد . يعني : بلكه آنان براي خدا انبازهائي قرار داده‌اند كه چه بسا همچون خدا دست به آفرينش يازيده‌اند و اين است كه جدائي آنها از خدا برايشان دشوار شده است‌ ؟ ! يا اين كه استفهام انكاري باشد كه ترجمه آن در معني آيه مذكور است . « خَلَقُوا كَخَلْقِهِ » : آيا همچون خدا دست به كار آفرينش زده‌اند و مخلوقاتي را آفريده‌اند ؟ آيا مخلوقاتي همچون مخلوقات خدا را پديدار كرده‌اند ؟ « فَتَشَابَهَ الْخَلْقُ » : به سبب آن ، آفريده‌ها براي آنان يكسان و مشتبه گشته است . لذا آفرينش خدا و آفرينش چنين معبودهائي ، ايشان را دچار مشكل و اشتباه ساخته است . « الْقَهَّارُ » : بسيار چيره و توانا . بسيار غالب و قاهر .‏

آيه 17
‏متن آيه : ‏
‏ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاء فَسَالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِهَا فَاحْتَمَلَ السَّيْلُ زَبَداً رَّابِياً وَمِمَّا يُوقِدُونَ عَلَيْهِ فِي النَّارِ ابْتِغَاء حِلْيَةٍ أَوْ مَتَاعٍ زَبَدٌ مِّثْلُهُ كَذَلِكَ يَضْرِبُ اللّهُ الْحَقَّ وَالْبَاطِلَ فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفَاء وَأَمَّا مَا يَنفَعُ النَّاسَ فَيَمْكُثُ فِي الأَرْضِ كَذَلِكَ يَضْرِبُ اللّهُ الأَمْثَالَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند از ( ابرهاي ) آسمان ، آب فرو مي‌باراند و دره‌ها و رودخانه‌ها هر يك به اندازه گنجايش خويش ( براي رويش گياهان و بهره‌وري درختان ، از آب آن ) در خود مي‌گنجانند ، و روي اين سيلابها ، كفهاي زياد و بيسودي قرار مي‌گيرد ، همچنين است آنچه از طلا و نقره و غيره جهت تهيّه زينت‌آلات روي آتش ذوب مي‌نمايند ، كفهائي همانند كفهاي آب بر مي‌آورد ، - پروردگار براي حق و باطل چنين مثالي مي‌زند - امّا كفها ، ( بيسود و بيهوده بوده و هرچه زودتر ) دور انداخته مي‌شود ، ولي آنچه براي مردم نافع است در زمين ماندگار مي‌گردد . خداوند اين چنين مثالي مي‌زند . ( عقائد باطل ، همسان كف و خس و خاشاك روي آب و بالاي فلزات است كه هرچه زودتر از ميان مي‌رود ، ولي اديان حقيقي آسماني ، چون آب و طلا و نقره سودمند و ماندگار مي‌باشد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« سالَتْ » : جاري شد . « أَوْدِيَةٌ » : جمع وادي ، درّه‌ها . مراد رودخانه و جويبارهاي ميان كوهها است . « بِقَدَرِهَا » : به اندازه گنجايش خود . « زَبَداً » : كف . « رَابِياً » : برآمده . در بالا قرار گرفته . « إِبْتِغَآءَ » : به خاطر . از براي . مفعولٌ‌له است . « حِلْيَةٍ » : زيور . « جُفَآءً » : دور انداختني . مصدر ماده ( جَفْأ ) به معني اسم مفعول ، يعني مَجْفُوء است كه به معني مطرود و پرت شده مي‌باشد .‏

آيه 18
‏متن آيه : ‏
‏ لِلَّذِينَ اسْتَجَابُواْ لِرَبِّهِمُ الْحُسْنَى وَالَّذِينَ لَمْ يَسْتَجِيبُواْ لَهُ لَوْ أَنَّ لَهُم مَّا فِي الأَرْضِ جَمِيعاً وَمِثْلَهُ مَعَهُ لاَفْتَدَوْاْ بِهِ أُوْلَئِكَ لَهُمْ سُوءُ الْحِسَابِ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمِهَادُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( انسانها در مسير زندگي دو گروهند : دسته‌اي به راه يزدان مي‌روند ، و دسته‌اي به راه شيطان ) . كساني كه ( دعوت ) پروردگار خود را پاسخ مي‌گويند ، سرانجامِ نيك دارند ، و كساني كه ( دعوت ) پروردگار خود را پاسخ نمي‌گويند ، ( عاقبتِ بسيار بد و دردناكي دارند و ) اگر همه چيزهائي كه در زمين است و همانند آنها از آن ايشان باشد و همگي را براي رهائي خود ( از عذاب دوزخ ) پرداخت كنند ( از آنان پذيرفته نمي‌گردد و از عذاب آن رهائي ميسّر نمي‌شود ) . آنان حساب بدحال كننده‌اي دارند و جايگاهشان دوزخ است ، و چه بد جايگاهي است !‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْحُسْنَيا » : عاقبت نيك . سرانجام پسنديده . پاداش خوب . مبتداي مؤخّر است ، و صفت به جاي موصوف نشسته است و تقدير چنين است : الْعَاقِبَةُ الْحُسْنَيا . الْمَثُوبَةُ الْحُسْنَيا . « أَلَّذِينَ » : مبتدا و جمله ( لَوْ أَنَّ لَهُمْ . . . تا . . . سُوءُ الْحِسَابِ ) خبر آن است .‏

آيه 19
‏متن آيه : ‏
‏ أَفَمَن يَعْلَمُ أَنَّمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَبِّكَ الْحَقُّ كَمَنْ هُوَ أَعْمَى إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏پس آيا كسي كه مي‌داند كه آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است حق است ( و برابر آن زندگي مي‌كند و هم بر آن مي‌ميرد ، سزا و جزاي او ) همانند ( سزا و جزاي ) كسي خواهد بود كه ( به سبب انحراف از حق و كفر مطلق ، انگار ) نابينا است‌ ؟ ! تنها خردمندان ( حق را و عظمت خدا را ) درك مي‌كنند ( و فرق ميان دو گروه مؤمن و كافر را مي‌فهمند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُوا الألْبَابِ » : حق را و عظمت خدا را تنها خردمندان درك و فهم مي‌كنند . تنها عاقلان مي‌دانند كه بايد مؤمنان و كافران مثل هم بشمار نيايند .‏

آيه 20
‏متن آيه : ‏
‏ الَّذِينَ يُوفُونَ بِعَهْدِ اللّهِ وَلاَ يِنقُضُونَ الْمِيثَاقَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( خردمندان ، يعني ) آن كساني كه به عهد ( تكويني و تشريعي ) خدا وفا مي‌كنند ، و پيمان ( موجود ميان خود و بندگان ) را نمي‌شكنند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« عَهْدِ اللهِ » : پيمان فطري و تكويني خدا با انسان . يعني آن بخش از حقائق هستي كه انسان با نيروي خرد و انديشه بدانها پي مي‌برد ( نگا : انعام‌ / 152 ) . و پيمان تشريعي ، يعني رعايت احكام و قوانيني كه خدا توسّط انبياء براي راهنمائي انسانها فرستاده است . « الْمِيثَاقَ » : پيمانهائي كه انسانها با انسانها مي‌بندند .‏

آيه 21
‏متن آيه : ‏
‏ وَالَّذِينَ يَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَيَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَيَخَافُونَ سُوءَ الحِسَابِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و كساني كه برقرار مي‌دارند پيوندهائي را كه خدا به حفظ آنها دستور داده است ، ( از قبيل : رابطه انسان با آفريننده جهان ، پيوند انسان با جامعه انسانيّت ، و رابطه او با همنوعان به ويژه خويشان و نزديكان ) و از پروردگارشان مي‌ترسند و از محاسبه بدي ( كه در قيامت به سبب گناهان داشته باشند ) هراسناك مي‌باشند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَصِلُونَ » : برقرار مي‌دارند . پيوند مي‌دهند . « سُوءَ الْحِسَابِ » : ( نگا : رعد / 18 ) .‏

آيه 22
‏متن آيه : ‏
‏ وَالَّذِينَ صَبَرُواْ ابْتِغَاء وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُواْ الصَّلاَةَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرّاً وَعَلاَنِيَةً وَيَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُوْلَئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و كساني كه ( در برابر مشكلات زندگي و اذيّت و آزار ديگران ) به خاطر پروردگارشان شكيبائي مي‌ورزند ، و نماز را چنان كه بايد مي‌خوانند ، و از چيزهائي كه بديشان داده‌ايم ، به گونه پنهان و آشكار مي‌بخشند و خرج مي‌كنند ، و با انجام نيكيها بديها را از ميان برمي‌دارند . آنان ( با انجام چنين كارهاي پسنديده‌اي ) عاقبت نيك دنيا ( كه بهشت است ) از آن ايشان است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« إِبْتِغَآءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ » : به خاطر ذات پروردگارشان . « سِرّاً وَ عَلانِيَةً » : در پنهان و آشكارا . يعني در جائي كه پنهان بهتر است پنهاني مي‌بخشند ، و در جائي كه آشكارا بهتر است آشكارا مي‌بخشند . حال ضمير ( و ) در فعل ( أَنفَقُوا ) مي‌باشد ( نگا : بقره‌ / 274 ) . « يَدْرَؤُونَ » : دفع مي‌كنند . از ميان مي‌برند . « عُقْبَيا » : عاقبت نيك . سرانجام خوبي كه به دنبال دنيا مي‌آيد كه بهشت است ( نگا : اعراف‌ / 128 ، هود / 49 ، طه‌ / 132 ) . « عُقْبَي الدَّارِ » : سرانجام خوب دنيا كه بهشت است . ( عُقْبَيا ) مصدر است و به فاعل خود ( الدَّارِ ) افزوده شده است .‏

آيه 23
‏متن آيه : ‏
‏ جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَالمَلاَئِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِم مِّن كُلِّ بَابٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اين عاقبت نيكو ) باغهاي بهشت است كه جاي ماندگاري ( سرمدي و زيستن ابدي ) است ، و آنان همراه كساني از پدران و فرزندان و همسران خود بدانجا وارد مي‌شوند كه صالح ، ( يعني از عقائد و اعمال پسنديده‌اي برخوردار بوده ) باشند ( و جملگي در كنار هم جاودانه و سعادتمندانه در آن بسر مي‌برند ) و فرشتگان از هر سوئي بر آنان وارد ( و به درودشان ) مي‌آيند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« عَدْنٍ » : جاي ماندن و جاودانه بسر بردن ( نگا : توبه‌ / 72 ) . « جَنَّاتُ عَدْنٍ » : بَدَل كلّ از كلّ ( عُقْبَي الدّارِ ) است . « وَ مَن صَلَحَ . . . » : همراه با كسي كه مؤمن صالحي بوده باشد . « مِن كُلِّ بَابٍ » : از هر دري . مراد از هر طرف و از هر سوئي است .‏

آيه 24
‏متن آيه : ‏
‏ سَلاَمٌ عَلَيْكُم بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( فرشتگان بدانان خواهند گفت : ) درودتان باد ! ( هميشه به سلامت و خوشي بسر مي‌بريد ) به سبب شكيبائي ( بر اذيّت و آزار ) و استقامتي كه ( بر عقيده و ايمان ) داشتيد . چه پايان خوبي ( داريد كه بهشت يزدان و نعمت جاويدان است ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« بِمَا صَبَرْتُمْ » : به سبب صبري كه كرديد . و آن شكيبائي بر ناگواريها ، تحمّل اذيّت و آزارها ، مبارزه با هواها و هوسها ، استقامت بر عقيده و ايمان ، و غيره است .‏

آيه 25
‏متن آيه : ‏
‏ وَالَّذِينَ يَنقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِن بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الأَرْضِ أُوْلَئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏و امّا كساني كه ( برعكس افراد فوق الذّكر ) ، پيمان ( فطري و تكويني ) خدا را مي‌شكنند كه ( با اعطاي عقل و شعور ) با ايشان بسته است ، و پيوندي را مي‌گسلانند كه خدا به حفظ و نگاهداشت آن دستور داده است ، و در روي زمين به فساد و تباهي مي‌پردازند ، نفرين بهره ايشان است و پايان بدِ جهان ( كه دوزخ سوزان است ) از آنِ آنان است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« اللَّعْنَةُ » : لعن و نفرين . طرد از رحمت خدا و بي‌بهره‌ماندن از نعمت او . « سُوءُ الدَّارِ » : سرانجام بد . پايان بد جهان كه دوزخ است .‏

آيه 26
‏متن آيه : ‏
‏ اللّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَاءُ وَيَقَدِرُ وَفَرِحُواْ بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا فِي الآخِرَةِ إِلاَّ مَتَاعٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خدا روزي را براي هركس كه بخواهد ( و او را متمسّك به اسباب و علل ظاهري ببيند ) فراوان و فراخ مي‌گرداند ، و آن را براي هركس كه بخواهد ( و او را غير متمسّك به اسباب و علل ظاهري ببيند ) كم و تنگ مي‌نمايد . ( كافران ) به زندگي دنيا شاد و خوشنودند ، و زندگي دنيا هم در برابرِ آخرت ، كالاي ناچيزي بيش نيست .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَبْسُطُ » : توسعه مي‌دهد . فراخ و فراوان مي‌گرداند . « يَقْدِرُ » : محدود و تنگ مي‌گرداند . « فِي الآخِرَةِ » : در برابر آخرت . با مقايسه و توجّه به آخرت كه نامحدود و داراي نعمتهاي فراوان است . « مَتَاعٌ » : كالاي ناچيز و اندك . تنوين آن دالّ بر ناچيزي و بي‌ارزشي است .‏

آيه 27
‏متن آيه : ‏
‏ وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَوْلاَ أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِّن رَّبِّهِ قُلْ إِنَّ اللّهَ يُضِلُّ مَن يَشَاءُ وَيَهْدِي إِلَيْهِ مَنْ أَنَابَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كافران مي‌گويند : كاش ! معجزه‌اي ( از معجزات پيشنهادي ما ) از سوي پروردگارش بر او ( كه خويشتن را خاتم‌الانبياء مي‌خواند ) نازل مي‌شد ، ( و پيغمبري محمّد را براي ما ثابت مي‌كرد . آخر قرآن و كارهاي ديگري كه از او ديده مي‌شود ما را قانع نمي‌سازد . تازه اگر ما را هم قانع سازد ، ما تنها چيزهائي را مي‌پسنديم كه خودمان پيشنهاد مي‌كنيم ! اي پيغمبر ، بديشان ) بگو : ( ايمان نياوردن آنان تنها به خاطر كمبود معجزه نيست . بلكه آنان به سبب دلبستگي به دنيا و انجام گناه و مال دوستي و آرزوپرستي ، گمراه گشته‌اند و ) خداوند هركه را بخواهد گمراه مي‌كند و هركه را كه ( به سوي او ) برگردد ، به جانب خود رهبري مي‌كند ( و او را در مسير هدايت توفيق مي‌دهد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« لَوْ لآ أُنزِلَ عَلَيْهِ ءَايَةٌ . . . » : ( نگا : يونس‌ / 20 ، رعد / 7 ) . « أَنَابَ » : توبه كرد . برگشت .‏

آيه 28
‏متن آيه : ‏
‏ الَّذِينَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن كساني كه ايمان مي‌آورند و دلهايشان با ياد خدا سكون و آرامش پيدا مي‌كند . هان ! دلها با ياد خدا آرام مي‌گيرند ( و از تذكّر عظمت و قدرت خدا و انجام عبادت و كسب رضاي يزدان اطمينان پيدا مي‌كنند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَلَّذِينَ » : خبر مبتداي محذوف ، يا بدل كلّ از كلّ ( مَنْ أَنابَ ) ، و يا منصوب به مدح است .‏

آيه 29
‏متن آيه : ‏
‏ الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ طُوبَى لَهُمْ وَحُسْنُ مَآبٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آن كساني كه ايمان مي‌آورند و كارهاي شايسته مي‌كنند ، خوشا به حال ايشان ، و چه جايگاه زيبائي دارند !‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَلَّذِينَ » : بدل از ( أَلَّذِينَ ) در آيه قبلي است و يا مبتدا و خبر آن جمله دعائي ( طُوبَيا لَهُمْ ) است . « طُوبَيا » : اسم خاصّ بهشت است . يا اين كه مصدر است و به معني نيك و زيبا است ، و يا اسم تفضيل و مؤنّث ( أَطْيَبُ ) است و به معني پاكيزه‌ترين و زيباترين . « طُوبَيا لَهُمْ » : بهشت يا زيباترين سرانجام از آن ايشان است . خوشا به حال ايشان ! « مَئَابٍ » : محلّ بازگشت . بازگشت ( نگا : آل‌عمران‌ / 14 ) .‏

آيه 30
‏متن آيه : ‏
‏ كَذَلِكَ أَرْسَلْنَاكَ فِي أُمَّةٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهَا أُمَمٌ لِّتَتْلُوَ عَلَيْهِمُ الَّذِيَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَهُمْ يَكْفُرُونَ بِالرَّحْمَنِ قُلْ هُوَ رَبِّي لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَإِلَيْهِ مَتَابِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏بدين گونه شگرف تو را به ميان ملّتي فرستاده‌ايم كه ملّتهاي فراواني پيش از آنان آمده‌اند و رفته‌اند ، تا آنچه را كه به تو وحي كرده‌ايم بر آنان - هر چند كه منكر خداوند مهربانند - بخواني . بگو او پروردگار من است . جز او خدائي نيست . بر او توكّل كرده‌ام ، و بازگشت من به سوي او است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« كَذلِكَ أَرْسَلْنَاكَ » : اين گونه شگرف و بدين صورت سترگ كه در شأن تو است ، تو را روانه كرده‌ايم . مگر نه اين است كه خاتم پيغمبراني و پيغمبر همه جهانياني‌ ؟ ! « كَذَالِكَ » : اين گونه و بدين ويژگي خاصّي كه در ارسال تو منظور بوده است . همان گونه كه پيغمبران پيشين به ميان اقوام خود فرستاده شده‌اند ، تو نيز به ميان اين مردمان فرستاده شده‌اي . « وَ هُمْ يَكْفُرُونَ بِالرَّحْمنِ » : در حالي كه آنان به خداي مهربان اعتقاد ندارند . اين جمله حال ضمير ( هُمْ ) در ( عَلَيْهِمْ ) است . يعني تو قرآن را براي آنان مي‌خواني و آنان بر كفر خود مي‌افزايند . « مَتَابِ » : اصل آن ( مَتابي ) است . يعني بازگشت من .‏

آيه 31
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَوْ أَنَّ قُرْآناً سُيِّرَتْ بِهِ الْجِبَالُ أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ الأَرْضُ أَوْ كُلِّمَ بِهِ الْمَوْتَى بَل لِّلّهِ الأَمْرُ جَمِيعاً أَفَلَمْ يَيْأَسِ الَّذِينَ آمَنُواْ أَن لَّوْ يَشَاءُ اللّهُ لَهَدَى النَّاسَ جَمِيعاً وَلاَ يَزَالُ الَّذِينَ كَفَرُواْ تُصِيبُهُم بِمَا صَنَعُواْ قَارِعَةٌ أَوْ تَحُلُّ قَرِيباً مِّن دَارِهِمْ حَتَّى يَأْتِيَ وَعْدُ اللّهِ إِنَّ اللّهَ لاَ يُخْلِفُ الْمِيعَادَ ‏

‏ترجمه : ‏
‏اگر ( به فرض به جاي اين قرآن ) ، قرآني باشد كه كوهها بدان به حركت درآيد ، يا زمين به وسيله آن شكافته گردد ، و يا بدان مردگان ( زنده و ) به سخن درآورده شوند ، ( باز هم بعضيها به سبب عناد با حق ، بدان نمي‌گروند و بر راه خدا نمي‌روند . وظيفه تو تبليغ است و ايمان آوردن يا ايمان نياوردن آنان در دست تو نيست ) بلكه همه كارها در دست خدا است . آيا مسلمانان ( هنوز منتظرند كه پدران و پسران و برادران و همسران و دوستان مشرك ايشان ايمان بياورند ؟ ) مگر نمي‌دانند كه اگر خدا مي‌خواست همه مردمان را هدايت مي‌داد ؟ ! پيوسته كافران ( در زندگي اين جهان ) به سبب كاري كه مي‌كنند دچار بلا و مصيبت كوبنده مي‌گردند ، و يا اين كه بلا و مصيبت كوبنده بر دور و برق آنان فرود مي‌آيد ( و ايشان را تهديد مي‌نمايد ) تا وعده خدا فرا رسد ( كه قيامت است و پروردگار سزا و جزاي قطعي ايشان را بديشان نمايد ) . بي‌گمان خداوند خلاف وعده نمي‌كند .‏

‏توضيحات : ‏
‏« وَ لَوْ . . . » : جواب ( لَوْ ) محذوف است كه ( مَا ءَامَنُوا بِهِ ) است ( نگا : انعام‌ / 27 ) . « قُرْءَاناً » : قرآني . كتابي خواندني . « أَفَلَمْ يَيْأَسْ » : آيا ندانسته‌اند ؟ استعمال ( يَئِسَ ) به معني ( عَلِمَ ) را برخي حقيقي دانسته‌اند ، و بعضي آن را مجازي بشمار آورده‌اند و گفته‌اند : مأيوس شدن ، متضمّن علم و آگاهي است . « قَارِعَة » : بلاي كوبنده و مصيبت ويرانگر . « تَحُلُّ » : وارد مي‌شود . فرا مي‌رسد . « تَحُلُّ قَرِيباً مِّن دَارِهِمْ » : نزديك به خانه و كاشانه و سرزمين ايشان رخ مي‌دهد و وارد مي‌گردد . « حَتَّيا يَأْتِيَ وَعْدُ اللهِ » : اگر آيه تنها راجع به صدر اسلام باشد ، مراد وعده غلبه مسلمانان بر قريشيان مشرك و فتح شهر مكّه است ، ولي اگر عام باشد ، مراد فرا رسيدن قيامت و كيفر دادن مشركان در آن است .‏

آيه 32
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِّن قَبْلِكَ فَأَمْلَيْتُ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كَانَ عِقَابِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي پيغمبر ! اگر كافران ، تو و آئين اسلام را استهزاء مي‌كنند ، غمگين مباش كه ) بي‌گمان پيغمبراني پيش از تو استهزاء شده‌اند و من كافران ( استهزاء كننده ) را مدّتي مهلت داده‌ام و ( آزاد گذاشته‌ام ) سپس ايشان را گرفتار ( قهر و عذاب شديد خود ) ساخته‌ام . آيا بايد عذاب من ( در حق ايشان ) چگونه بوده باشد ؟ ! ( تاريخ گذشتگان را بخوانيد و شهر و ديار و آثار جبّاران را بنگريد تا بدانيد ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَمْلَيْتُ » : مهلت داده‌ام و آزاد گذارده‌ام . ناقص واوي و از مصدر ( مَلاوَة ) به معني آزاد گذاشتن و به حال خود رها كردن است ( نگا : آل‌عمران‌ / 178 ) . « عِقَابِ » : اصل آن ( عِقابي ) است . يعني عذاب و عقاب من . « فَكَيْفَ كَانَ عِقَابِ » : جمله پرسشي و براي تعجّب از حال ايشان است و بيانگر مكافات شديد و عذاب سخت خدا مي‌باشد ( نگا : بقره‌ / 66 ، نساء / 84 ) .‏

آيه 33
‏متن آيه : ‏
‏ أَفَمَنْ هُوَ قَآئِمٌ عَلَى كُلِّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ وَجَعَلُواْ لِلّهِ شُرَكَاء قُلْ سَمُّوهُمْ أَمْ تُنَبِّئُونَهُ بِمَا لاَ يَعْلَمُ فِي الأَرْضِ أَم بِظَاهِرٍ مِّنَ الْقَوْلِ بَلْ زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ مَكْرُهُمْ وَصُدُّواْ عَنِ السَّبِيلِ وَمَن يُضْلِلِ اللّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آيا خدائي كه ( همه مردمان را آفريده است و ) حافظ و مراقب همه‌كس است و اعمال ايشان را مي‌پايد ( همسان بتهائي است كه همچون او نمي‌باشند ؟ مگر خدا و معبودهاي دروغين مانند يكديگرند ؟ ) . براي خدا انبازهائي قرار داده‌اند . بگو : آنها را ( خدا ) بناميد ( ولي بدانيد كه حقير و ناقابلند و سود و زياني ندارند و شايان پرستش نمي‌باشند ) . يا اين كه خدا را از چيزهائي ( به نام شريكها و انبازها ) خبر مي‌دهيد كه او از بودن آنها در زمين بي‌خبر است‌ ؟ ! ( مگر مي‌شود كه شريكها و انبازهائي خدا داشته باشد و او آنها را نشناسد ؟ ! ) يا اين كه با سخنان ظاهري ( و بي‌اساس ، آنها را شريك و انباز خدا مي‌سازيد ؟ ! ) بلكه ( حقيقت اين است كه ) نيرنگ كافران ( كه رخنه‌گرفتن از پيغمبران و ايجاد موانع در سر راه دعوت آنان و القاء شبهه‌ها در دلائلشان است ) در نظرشان زيبا جلوه‌گر شده است و ( بدين سبب ) از راه خدا بازداشته شده‌اند . و خدا هركس را ( به سبب اعمال ناشايست ) گمراه سازد ، راهنمائي نخواهد داشت ( كه او را به سوي رستگاري رهبري كند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« قَآئِمٌ » : ايستاده . مراقب و مواظب . « مَنْ . . . » : مبتدا است و خبر آن محذوف است كه ( كَمَنْ لَيْسَ كَذلِكَ ) مي‌باشد ( نگا : رعد / 19 ، نحل‌ / 17 ) . « سَمُّوهُمْ » : آنها را نامگذاري كنيد . آنها را خدا نام بدهيد . مراد اين است كه بتها چيزي نيستند و خود كافران آنها را نامگذاري كرده و به خيال فاسد خويش مؤثّر و متصرّف در امور جهان مي‌دانند ( نگا : اعراف‌ / 71 ، غافر / 74 ) أ « تُنَبِّؤُونَهُ » : او را باخبر و مطّلع مي‌سازيد . « بِظَاهِرٍ مِّنَ الْقَوْلِ » : با سخني كه فقط ظاهر دارد و حقيقت ندارد مانند خيال . با سخني كه داراي مفهوم صحيح و واقعيّت درست نمي‌باشد . « صُدُّوا » : بازداشته شده‌اند .‏

آيه 34
‏متن آيه : ‏
‏ لَّهُمْ عَذَابٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَلَعَذَابُ الآخِرَةِ أَشَقُّ وَمَا لَهُم مِّنَ اللّهِ مِن وَاقٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏آنان در زندگي دنيا عذابي دارند ( كه مكافات عمل ايشان در اين جهان است ) و عذاب آخرت ( آنان در آن جهان ، از عذاب اين جهان ايشان ) سخت‌تر مي‌باشد ، و هيچ كسي و هيچ چيزي نمي‌تواند حافظ ايشان در برابر ( عذاب ) خدا باشد ( و آن را از ايشان دفع كند ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَشَقُّ » : سخت‌تر و داراي مشقّت و رنج بيشتر ( نگا : سجده‌ / 21 ، زمر / 26 ، غاشيه‌ / 24 ) . « وَاقٍ » : حفظ كننده . نگاه‌دارنده .‏

آيه 35
‏متن آيه : ‏
‏ مَّثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ أُكُلُهَا دَآئِمٌ وِظِلُّهَا تِلْكَ عُقْبَى الَّذِينَ اتَّقَواْ وَّعُقْبَى الْكَافِرِينَ النَّارُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏صفت بهشتي كه به پرهيزگاران وعده داده شده است ( اين است كه ) رودخانه‌ها و جويبارها در زير ( درختان ) آن جاري است . ميوه و نعمتش هميشگي و سايه‌اش دائمي است . اين سرانجام كساني است كه پرهيزگارند ، و سرانجام كافران آتش ( دوزخ ) است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَثَلُ » : مانند و شبيه . مجازاً به معني صفت عجيب و شگفت . اين واژه مبتدا و خبر آن محذوف است . « أُكُل‌ » : ( نگا : بقره‌ / 265 ، رعد / 4 ) . « ظِلّ » : سايه . كنايه از رفاهيّت و عزّت و نعمت و راحت دائم است . « تِلْكَ » : آن . مراد ( اين ) و مرجع جنّت است . « عُقْبَيا‌ » : ( نگا : رعد / 22 ) .‏

آيه 36
‏متن آيه : ‏
‏ وَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَفْرَحُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمِنَ الأَحْزَابِ مَن يُنكِرُ بَعْضَهُ قُلْ إِنَّمَا أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللّهَ وَلا أُشْرِكَ بِهِ إِلَيْهِ أَدْعُو وَإِلَيْهِ مَآبِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كساني كه كتاب ( آسماني ) بديشان داده‌ايم ( و منصف هستند ) از آنچه بر تو نازل شده است خوشحالند ، و از ميان دسته‌ها ( و گروههاي اهل كتاب و ساير مشركان ) كساني هستند ( كه به سبب تعصّبهاي مذهبي و قومي ) قسمتي از آن را نمي‌پذيرند . ( اي پيغمبر ! به مخالفت و لجاجت اين و آن اعتناء مكن و بلكه خطّ اصيل و صراط مستقيم خود را پيش بگير و برو ، و ) بگو : من تنها و تنها مأمورم كه خدا را بپرستم و انبازي براي او نسازم . من ( مردمان را ) به سوي او مي‌خوانم و بازگشت من ( و همگان ) به جانب او است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أَلَّذِينَ ءَاتَيْناهُمُ الْكِتَابَ . . . » : مراد گروهي از يهوديان و مسيحياني است كه ايمان آورده‌اند . « الأحْزَابِ » : گروهها و دسته‌ها . « مِنَ الأحْزَابِ مَنْ . . . » : مراد يهوديان و مسيحيان و همچنين مشركاني است كه گرد هم آمدند و بر ضدّ پيغمبر و آئين اسلام به مبارزه برخاستند . « أَدْعُو » : دعوت مي‌كنم . مردم را فرا مي‌خوانم . در رسم‌الخطّ قرآني الف زائدي در آخر دارد . « مَئَابِ » : رجوع و بازگشت من . اصل آن ( مَئَابي ) و از ماده ( أَوْب ) مي‌باشد .‏

آيه 37
‏متن آيه : ‏
‏ وَكَذَلِكَ أَنزَلْنَاهُ حُكْماً عَرَبِيّاً وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءهُم بَعْدَ مَا جَاءكَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَكَ مِنَ اللّهِ مِن وَلِيٍّ وَلاَ وَاقٍ ‏

‏ترجمه : ‏
‏همان گونه ( كه كتابهاي آسماني را براي پيغمبران پيشين فرستاديم ) قرآن را هم به عنوان داور ( در ميان مردم و داور كتابهاي گذشته ، به زبان ) عربي ( بر تو ) فرستاديم . ( پس برابر آن با همگان اعم از اهل كتاب و ساير مشركان رفتار كن و برابر آرزوها و خواستهاي مردم راه مرو ) و اگر از آرزوها و خواستهايشان ، بعد از آن كه دانش ( وحي ) به تو رسيده است ، پيروي كني ، كسي نمي‌تواند در برابر خدا تو را ياري دهد و تو را ( از دست عذاب او ) محفوظ دارد .‏

‏توضيحات : ‏
‏« حُكْماً » : داوري . مصدر است و مي‌تواند به معني اسم فاعل ، يعني حاكم و داور باشد . مراد اين است كه قرآن فاصل حق از باطل و بيانگر احكام راستين الهي است . « عَرَبِيّاً » : به زبان عربي كه زبان قوم پيغمبر است ( نگا : ابراهيم‌ / 4 ) . « اَلْعِلْمِ » : دانش و آگاهي . مراد وحي و دستور آسماني است . « مَا لَكَ مِنَ اللهِ . . . » : مخاطب پيغمبر و مراد امّت او است .‏

آيه 38
‏متن آيه : ‏
‏ وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلاً مِّن قَبْلِكَ وَجَعَلْنَا لَهُمْ أَزْوَاجاً وَذُرِّيَّةً وَمَا كَانَ لِرَسُولٍ أَن يَأْتِيَ بِآيَةٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللّهِ لِكُلِّ أَجَلٍ كِتَابٌ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( برخيها داشتن زنان و فرزندان را بر تو عيب مي‌گيرند ) و ما پيش از تو پيغمبراني را روانه كرده‌ايم و زنان و فرزنداني بديشان داده‌ايم . ( پيغمبران جملگي انسان بوده‌اند و بنا به سرشت انساني خورده‌اند و خفته‌اند و با مردم رفت و آمد داشته و معامله كرده و ازدواج نموده‌اند ) و هيچ پيغمبري را نرسيده است كه معجزه‌اي جز با اجازه خدا بياورد ( و به مردم ارائه دهد ) . هر زماني داراي نوعي معجزه است ( كه شايسته آن و حكمت و مصلحت در آن است ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« ءَايَةٍ » : معجزه . مراد معجزاتي است كه مشركان و يهوديان پيشنهاد مي‌كردند و انجام آنها را درخواست مي‌نمودند ( نگا : إِسراء / 90 - 93 ، فرقان‌ / 7 و 8 ) أ « أَجَلٍ » : مدّت . زمان . « كِتَابٌ » : كار حتمي و امر معيّن . مصدر است و به معني اسم مفعول ، يعني ( مكتوب ) به معني محتوم است . در اينجا مراد حكم معيّن و معجزه مشخّص و كار مقدّر است . « لِكُلِّ أَجَلٍ كِتَابٌ » : هر زماني معجزه مربوط به خود دارد . هر زماني داراي حكم معيّن و كار مقدّري است كه جز آن در آن انجام نمي‌گيرد ( نگا : انعام‌ / 67 ) .‏

آيه 39
‏متن آيه : ‏
‏ يَمْحُو اللّهُ مَا يَشَاءُ وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏خداوند هرچه را كه بخواهد ( و مصلحت بداند ، از نشانه‌هاي كتاب ديدني جهاني و از آيه‌هاي كتاب خواندني آسماني ) از ميان برمي‌دارد ، و هرچه را ( از قوانين هستي و از شرائع الهي كه حكمتش اقتضاء كند و مناسب با زمان باشد ) برجاي مي‌دارد و ( جايگزين مي‌سازد . و همه اينها ) در علم خدا ثابت و مقرّر است .‏

‏توضيحات : ‏
‏« يَمْحُو » : از ميان برمي‌دارد . زائل مي‌گرداند . در رسم‌الخطّ قرآني الف زائدي در آخر دارد . « يُثْبِتُ » : بر جاي مي‌دارد . ثابت و استوار مي‌سازد . مراد از محو و اثبات در اينجا ، عبارت است از : 1 - تصرّفات خداوندي در نظام هستي ، از قبيل : زنده‌گرداندن و ميراندن ، پديد آوردن و نابود كردن ، كاستن و افزودن ، روياندن و پژمراندن ، نيرو دادن و نيرو زدودن ، و . . . 2 - تصرّفات خداوندي در آيات و احكام كتابهاي آسماني ، از قبيل : اقامه ديني و ازاله آئيني ، منسوخ‌كردن آيات و احكامي و لازم گرداندن مقرّرات و قوانيني ، و . . . « أُمُّ » : اصل . مركز . « الْكِتَابِ » : علم خدا . لوح محفوظ . يعني حوادث كَوْني و انساني ، و آيات و احكام آئين آسماني ، خاضع علم ثابت خدا و مشيّت تغييرناپذير او بوده كه در لوح محفوظ ضبط و منعكس است . آيه فوق را مي‌توان چنين هم معني كرد : خداوند هر قانون و شريعتي را كه بخواهد از ميان برمي‌دارد ، و هر قانون و شريعتي را كه بخواهد برجاي مي‌دارد ؛ و يا آئين پسين را جايگزين آئين پيشين مي‌گرداند ، و قوانين و شرائع اصولي همچون توحيد و نبوّت و معاد و تحريم رذائل و تحسين فضائل ، ثابت و تغييرناپذير مي‌مانند .‏

آيه 40
‏متن آيه : ‏
‏ وَإِن مَّا نُرِيَنَّكَ بَعْضَ الَّذِي نَعِدُهُمْ أَوْ نَتَوَفَّيَنَّكَ فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلاَغُ وَعَلَيْنَا الْحِسَابُ ‏

‏ترجمه : ‏
‏( اي پيغمبر ! ) اگر ( تو را زنده بداريم و ) برخي از چيزهائي را به تو بنمائيم كه به آنان وعده مي‌دهيم ، و يا اين كه تو را بميرانيم ( و شكست و مصيبت كافران و پيروزي و نعمت مؤمنان را نشانت ندهيم مسأله‌اي نيست . چرا كه ) بر تو تنها ابلاغ ( رسالت ) است ، و بر ما حساب و كتاب .‏

‏توضيحات : ‏
‏« الْبَلاغُ » : تبليغ . ابلاغ رسالت ( نگا : آل‌عمران‌ / 20 ، مائده‌ / 92 و 99 ) . « الْحِسَابُ » : محاسبه . بازپرسي . « وَ إِن مَّا نُرِيَنَّكَ . . . » : ( نگا : زخرف‌ / 41 و 42 ) .‏

آيه 41
‏متن آيه : ‏
‏ أَوَلَمْ يَرَوْاْ أَنَّا نَأْتِي الأَرْضَ نَنقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا وَاللّهُ يَحْكُمُ لاَ مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ وَهُوَ سَرِيعُ الْحِسَابِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏مگر ( اين كافران مغرور و لجوج ) نمي‌دانند كه ما به زمين مي‌آئيم ( و ) از اطراف آن مي‌كاهيم‌ ؟ ( از سرزمين اينان مي‌كاهيم و بر سرزمين آنان مي‌افزائيم ، و اقوام و تمدنها و حكومتهائي را نابود مي‌كنيم و اقوام و تمدنها و حكومتهاي ديگري را جايگزين آنها مي‌سازيم . آيا اين قانون هميشگي و ساري و جاري در همه سرزمينها و جامعه‌هاي بشري ، براي بيدار شدن مردمان كافي نيست‌ ؟ ) . خداوند فرمان مي‌راند و فرمانش هيچ گونه رادع و مانعي ندارد . ( اصلاً چه كسي يا چه چيزي ياراي جلوگيري از اجرا فرمان او را دارد ؟ ! ) و ( از آنجا كه خدا آگاه از هر چيزي و گواهان آماده و دلائل مهيّا است ) او سريع‌الحساب است ( و در روز قيامت نيازي به طول زمان جهت رسيدگي به حساب مردمان نيست ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« أوَلمْ يَرَوْا » : آيا نمي‌دانند . مراد از ديدن ، دانستن است . « الأرْضَ » : مراد سرزمين ظالمان و كافران است ( نگا : انعام‌ / 6 ) . يا اين كه مضاف محذوف است و مراد اهل آن است . مراد خود كره زمين نيز مي‌تواند باشد . « أَطْرَافِ » : دَور و بَر . نواحي . « نَنقُصُ مِنْ أطْرَافِهَا » : از اطراف آن مي‌كاهيم . اين كاهش ممكن است اشاره به فتوحات اسلامي يا اين كه تخريب ممالك ستمگران و هلاك كردن ملحدان و مشركان باشد . و شايد اشاره به اين كشف علمي‌باشد كه مي‌گويد : سرعت گردش زمين به دور محور خود ، و نيروي گريز از مركز ، سبب شده‌اند كه در دو قطب از برآمدگي كره زمين كاسته شود . يا اشاره به اين نكته دانش جديد باشد كه مي‌گويد : هرگاه سرعت انطلاق بخشي از گازهائي كه همچون غلافي كره زمين را احاطه كرده‌اند ، از قوّه جاذبه‌اي كه زمين نسبت بدانها دارد افزونتر باشد ، مقداري از آن گازها از جو زمين خارج و راهي پهنه هستي مي‌گردند . اين انطلاق كه نوعي كاهش از اطراف كره زمين بشمار است ، هر روزه به طور مستمرّ انجام مي‌پذيرد ( نگا : تفسير المنتخب ) . « مُعَقِّبَ » : تعقيب كننده و بازپرس . به تعقيب اندازنده و بازدارنده . « لاَ مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ » : كسي نمي‌تواند فرمان او را بازپرسي و پي‌گردي كند ، يا از اجرا فرمانش جلوگيري به عمل آورد .‏

آيه 42
‏متن آيه : ‏
‏ وَقَدْ مَكَرَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَلِلّهِ الْمَكْرُ جَمِيعاً يَعْلَمُ مَا تَكْسِبُ كُلُّ نَفْسٍ وَسَيَعْلَمُ الْكُفَّارُ لِمَنْ عُقْبَى الدَّارِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كساني پيش از آنان ( درباره پيغمبران ) توطئه‌ها كرده‌اند و نقشه‌ها كشيده‌اند ( و توطئه‌هايشان خنثي و نقشه‌هايشان نقش بر آب شده است ) و طرحها و نقشه‌ها همگي از آن خدا است ( و مسلّماً توطئه‌ها و نقشه‌هائي كه هم‌اينك نيز كافران براي مبارزه با تو مي‌كنند و مي‌كشند ، خنثي و بي‌نتيجه مي‌گردد ) . خدا از كار و بار هر كسي آگاه است ( و لذا از حيله حيله‌گران چون ايشان هم بي‌خبر نمي‌باشد ) و كافران خواهند دانست كه پايان نيكوي اين جهان ( و سعادت مينوي آن جهان ) از آن كيست .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مَكَرَ » : حيله‌گري و چاره‌جوئي كرد . توطئه كرد و نقشه كشيد . « الْمَكْرُ » : مراد مشاكله است ( نگا : آل‌عمران‌ / 54 ، انفال‌ / 30 ، اعراف‌ / 123 ) .‏

آيه 43
‏متن آيه : ‏
‏ وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ كَفَى بِاللّهِ شَهِيداً بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ ‏

‏ترجمه : ‏
‏كافران مي‌گويند : تو فرستاده ( خدا ) نمي‌باشي . بگو : كافي است ميان من و شما خدا و كسي كه از كتاب ( قرآن ) آگاه باشد گواه شوند . ( همين بس كه خدا مي‌داند كه من فرستاده او هستم ، و كساني هم كه از محتواي قرآن مجيد آگاه باشند ، از اعجاز قرآن مي‌فهمند كه كتابي را كه با خود آورده‌ام ساخته و پرداخته مغز بشري نيست و از سوي آفريننده مغزها به دستشان رسيده است ) .‏

‏توضيحات : ‏
‏« مُرْسَلاً » : فرستاده . پيغمبر . « شَهِيداً » : گواه . « مَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ » : مراد آگاهان از قرآن ، يا علماء يهودي و مسيحي است كه از روي تورات و انجيل ، آسماني بودن قرآن و صدق پيغمبر اسلام را درك مي‌كنند .‏

 

موضوعات:  موقعیت فعلی: فهرست قرآن / سوره رعد / تفسیر نور  لینک ثابت
 [ 08:36:00 ب.ظ ]