روز بزرگداشت شيخ کليني


ابو جعفر محمد بن يعقوب بن اسحق رازي معروف به « ثقه الاسلام »، « شيخ مشايخ شيعه »، « رئيس محدثان علماي اماميه »، از مروجين مذهب شيعه در دوران غيبت امام زمان بود. وي صاحب کتاب «کافي» -يکي از کتب اربعه- است که در عقايد اسلامي مرجع مهمي براي محققين و علما به شمار مي‌آيد.

به تصديق شيخ مفيد، کتاب « کافي » ارزشمندترين کتاب اسلامي و نفيس‌ترين کتاب شيعه است. کتاب « کافي » شامل شانزده هزار و يکصد و نود و نه حديث است که طي سه قسمت « اصول » و « فروع » و « روضه » تدوين شده است.

کليني اولين محدثي بود که به جمع و نظم و ترتيب اخبار ديني پرداخت.

از کتب ديگر او مي‌توان « تعبير الريا »، « رد قرامطه »، « وسائل الائمه »، « کتاب الرجال »، « ما قيل في الائمه من الشعر » را نام برد. از علماي زمان غيبت صغري بود و در ماه شعبان سال 329 هجري يعني 69 سال پس از وفات امام حسن عسگري فوت کرد. مزار او در باب الکوفه بغداد قرار دارد.

ولادت :

برجسته تريـن دانشمند فقيه و محـدث نامدار شيعه در نيمه دوم سده سـوم و نيمه اول سـده چهارم هجـري، ثقه الاسلام شيخ محمـد کلينـي است، او در عهد امامت امام يازدهـم، در دهي به نام کليـن در 38 کيـومتري شهر ري و در خانه اي مملو از عشق و محبت به اهل بيت عليه‌السلام چشـم به جهان گشود. پدرش يعقوب بـن اسحاق که مردي با فضيلت و پاک سرشت بـود از همان اوان کـودکـي تربيت فرزندش را بر عهده گـرفت و بـا زبـان عمل، اخلاق، رفتـار و آداب اسلامـي را به او آموخت .

کلينـي بعد از کسب ادب از محضر پدر بزرگوار خود نزد دائي خـود که از محـدثين بزرگ و از شيفتگان مکتب اهل بيت به شمار مـي رفت، به ادامه تعليم و تعلم پرداخت و با منابع علـم حديث و رجال آشنا گرديد. بعد از طـي تحصيلات ابتدايي براي پيمـودن مدارج کمال انسانـي به شهر ري که در آن عصر از مرتبه علمـي خاصـي برخـوردار بـود مسافرت کرد.

اساتيد :

شيخ کلينـي از محضر اساتيد برجسته اي که هـر يک در عصـر خـود از نـوابغ روز گار بشمار مـي رفتنـد کسب فيض نموده است که بـرخـي از آنها عبـارتند از:

1ـ احمد بن محمد بن عاصم کوفي.

2ـ حسن بن فضل بن زيد يماني.

3ـ محمد بن حسن صفار .

4ـ سهل بن زياد آدمي رازي .

5ـ محمد بن حسن طايي .

6ـ محمد بن اسماعيل نيشابوري .

7ـ احمد بن مهران .

8ـ احمد بن ادريس قمي .

9ـ عبدالله بن جعفر حميري.

شاگردان :

بسياري از فقها و محـدثيـن بنام شيعه که مشاهيـر علماي ما بـوده انـد از جمله شاگـردان کلينـي به شمار مـي رونـد:

1ـ ابـن ابـي رافع صميـري.

2ـ احمد بن احمد کاتب کوفي.

3ـ احمد بن علي بن سعيد کوفي.

4ـ ابو غالب احمد بن زراري .

5ـ جعفر بن محمد بن قولويه قمي.

6ـ علي بن محمد بن موسي دقاق.

7ـ محمـد بن ابـراهيـم نعمانـي معروف به ابـن ابـي زينب.

8ـ محمد بـن احمد صفواني.

9ـ محمـد بـن احمـد سنـانـي زاهـري مقيـم ري.

10ـ محمد بن علي ما جيلويه .

11ـ محمـد بـن محمـد بـن عصـام کليني.

12ـ هارون ابن موسي.

تأليفات :

1ـ کتاب رجال

2ـ کتاب رد بر قرامطه

3ـ کتـاب رسايل ائمه عليهم السلام

4ـ کتاب تعبير الرويا

5ـ مجمـوعه شعر، مشتمل بـر قصـايـدي که شعرا در منـاقب و فضايل اهل بيت عصمت و طهارت عليه‌السلام سـروده اند.

6ـ کتاب کـافي (کتاب با عظمت کافـي که مهمتـريـن اثـر کلينـي و بلکه جـامعـه شيعه است مشتمل بـر سه بخش است:

الف : اصول کافي

ب : فروع کافي

ج : روضه کافي) کتاب اصول کافي داراي 16199 حديث از پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و ائمه اطهار عليه‌السلام بـوده و مشتمل بر سـي کتاب است.

معروف تـريـن تأليفات کلينـي کتاب بـا عظمت و گـرانقـدر و نفيـس (کـافـي) است. جمله اي است منسـوب به امام زمان (عج) که فرمـود: (الکافـي کاف لشيعتنا) کافي شيعيان ما را کفايت مي کند.

کافـي نخستيـن کتاب از کتب اربعه است سه کتاب ديگر عبارتنـداز:

1-مـن لا يحضـره الفقيه از شيخ صـدوق

2-تهذيب از شيخ طوسي.

3-استبصار از شيخ طوسي.

ايـن چهار کتاب از يازده قرن پيـش تا کنون ماخذ کتب فقه و حديث مـا و مـرجع محـدثيـن و مستنـد مجتهديـن بزرگ شيعه اماميه در استنباط احکام شرعي مي باشند.

گفتار بزرگان درباره کليني :

1ـ نجاشي مي گويد: او در زمان خـود، شيخ و پيشـواي شيعه در شهر ري بـود و حديث را از همه بيشتر ضبط کرده و بيشتر از همه مـورد اعتماد است.

2ـ ابـن طاووس مي گـويـد: تـوثيق و امانت شيخ کلينـي مـورد اتفاق همگان است.

3ـ ابـن اثير مي گـويـد: او به فرقه اماميه در قرن سـوم، زنـدگـي تـازه اي بخشيـد و عالـم بزرگ و فاضل مشهور در آن مذهب است.

4ـ ابـن حجر عسقلاني مي گويد: کلينـي از روسا و فضلاي شيعه در ايام مقتدر عباسي است.

5ـ محمد تقـي مجلسـي مي گـويد: حق ايـن است که در ميان علما شيعه مانند کليني نيامده است و هر کـس در اخبار و ترتيب کتاب او دقت کند، در مـي يابـد که از جانب خـداونـد مـورد تاييـد بـوده است.

هجرت :

عصر کليني را بايد (عصر حديث) ناميد. نهضتـي که براي يافتـن، شنيـدن و نـوشتـن احاديث و روايات آغاز شـده بـود، سراسر ممالک اسلامي را فراگرفته بـود. کليني را مـي تـوان يکـي از تشنگان پاک باخته علـم حـديث به شمـار آورد. کلينـي بـا شناخت عصـر خـود و موقعيت زماني و پي بردن به اين مساله که ايـن عصر گذر گاه تشيع است و اگر احاديث و روايات از ايـن بحـران بگذرنـد بـراي هميشه تشيع مي تـواند سالـم و به دور از التقاط و انحراف مسير خـود را ادامه دهـد.

شهر ري را که تازه دوستـداران مکتب علـوي در آن به قدرت رسيده بودند، با همه زيبائيها و جاذبه هايـش رها کرده و به سـوي قـم، شهر محـدثـان و راويـان، هجـرت نمود,گرچه قـم مرکز تشيع بشمار مي رفت و جويندگان کلام اهل بيت عليه‌السلام را سيراب مي کرد اما عطـش سيري ناپذير کليني به زمزم زلال نـور ايـن خانـدان او را بـر آن داشت تا آن ديار مقـدس و حرم منـور را به اميد يافتـن روايات و احاديث ناشنيده ترک کند.

از ايـن رو هجرت را آغاز نمـود و قـم را بـا تمـام ارزشهايـش به قصـد شهرها و روستاهاي ديگر ترک کرد کلينـي روستاها و شهرهاي بيشماري را پشت سـر نهاد و هر جا محدث يا راوي حديثي را مـي يافت که حـديثـي از اهل بيت را در نزد خويـش داشت در مقابلـش زانوي ادب مي زد و پـس از مدتـي باز کـوله بار عشق و صفايـش را بر دوش مـي گرفت و راهي دياري ديگر مي شد. کوفه يکي از شهرهايي بـود که کليني به آن قدم نهاد، در آن زمان کـوفه يکـي از مـراکز بزرگ علمي بشمار مـي رفت کوفه شهري بـود که (ابـن عقده) در آن حضور داشت او در حفظ کردن احـاديث شهره آفاق بـود. و بسياري از شيفتگان علـم حـديث را به ايـن شهر بزرگ مـي کشاند.

او يکصد هزار حـديث را با سند در خاطر داشت و کتـابهاي بسيـاري را به رشته تحـريـر در آورده يکي از ارزنده ترين آثارش، (رجال ابن عقـده) است. در ايـن کتاب ابـن عقده شاگردان امام صادق عليه‌السلام را که حـدود 4000 نفر بـوده اند نام بـرده و روايات بسياري را نيز از حضـرت امام صادق عليه‌السلام نقل کرده است. ايـن کتاب تا زمان شيخ طوسي وجود داشته و متاسفانه پـس از آن ايـن کتاب ارزشمند به سرنوشت برخي ديگر از ميراث فرهنگي اهل بيت عليه‌السلام گرفتار شده است.

ثقه الاسلام کلينـي پـس از کسب فيض از دهها استـاد و محـدث در روستـاها و شهرهاي آن زمان سرانجام به بغداد رسيـد. مـدت مسافرت کلينـي به درستـي معلـوم نيست. اما در ايـن شکي نيست که در طـول مسافرتها چنان علم و فضل خـود را به نمايـش گذاشت و تصـويري از يک عالـم شيعه حقيقي در اذهان مردم هر ديار مجسـم ساخت که وقتي به بغداد پاي نهاد فردي گمنام نبود.

مقام علمي :

به جرات مـي تـوان گفت که کليني نام آورترين و بلند آوازه تريـن انديشمند عصر خود بود. عصري که اوج تلاش محدثيـن و علماي بزرگ و حتي نـواب خاص امام قائم عليه‌السلام مي باشد. ثقه الاسلام شيخ محمد کليني بـا چهار سفيـر و نماينـده خاص حضـرت امام زمان عليه‌السلام که در طـول غيبت صغري 69 سال رابط بيـن آن حضرت و شيعيان بـودنـد، هـم عصر بود. با اينکه آن چهار تـن از فقها و محدثين بزرگ شيعه بودند و شيعيـان آنها را به جلالت قـدر مـي شنـاختنـد مع الـوصف کلينـي مشهورتريـن شخصيت عالـي مقامـي بـود که در آن زمان ميان شيعه و سني با احترام مـي زيست و به طـور آشکار به ترويج مذهب حق و نشر فضايل اهل بيت عصمت و طهارت عليه‌السلام همت مي گماشت عمـوم طبقات او را به راستـي و درستـي گفتـار و کـردار و احاطه کامل بـر احاديث و اخبار مي ستودند.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////

منبع :واحد مشاهیرو بزرگان تبیان زنجان-

موضوعات:  روز بزرگداشت شيخ کليني  لینک ثابت