تفسیر سوره الزلزله |
... |
سوره الزلزله [99]
اين سوره در «مدينه» نازل شده و داراى 8 آيه است
محتواى سوره:
مطالب اين سوره عمدتا بر سه محور دور مىزند:
نخست از «اشراط الساعة» و نشانههاى وقوع قيامت بحث مىكند، و به دنبال آن سخن از شهادت زمين به تمام اعمال آدمى آمده است.
در بخش ديگر از تقسيم مردم به دو گروه «نيكوكار» و «بدكار» و رسيدن هر كس به اعمال خود سخن مىگويد.
در فضيلت تلاوت اين سوره تعبيرات مهمى در روايات اسلامى آمده، از جمله در حديثى از پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله مىخوانيم: «هر كس آن را تلاوت كند گويى سوره بقره را قرائت كرده، و پاداش او به اندازه كسى است كه يك چهارم قرآن را تلاوت كرده باشد».
و در حديثى از امام صادق عليه السّلام مىخوانيم كه فرمود: «هرگز از تلاوت سوره «اذا زلزلت الارض» خسته نشويد، چرا كه هر كس آن را در نمازهاى نافله بخواند هرگز به زلزله گرفتار نمىشود، و با آن نمىميرد، و به صاعقه و آفتى از آفات دنيا تا هنگام مرگ گرفتار نخواهد شد».
بسم الله الرحمن الرحيم به نام خداوند بخشنده بخشايشگر
(آيه 1)- همان گونه كه گفتيم آغاز اين سوره با بيان بعضى از حوادث برگزيده تفسير نمونه، ج5، ص: 558
هول انگيز و وحشتناك پايان اين جهان و شروع رستاخيز همراه است، نخست مىفرمايد: «هنگامى كه زمين شديدا به لرزه درآيد» (اذا زلزلت الارض زلزالها).
و آن يا زلزله تمام كره زمين است- بر خلاف زلزلههاى معمولى كه موضعى و مقطعى است- و يا اشاره به زلزله معهود يعنى زلزله رستاخيز است.
(آيه 2)- «و زمين (چنان زير و رو شود كه) بارهاى سنگينش را خارج سازد» (و اخرجت الارض اثقالها).
بعضى گفتهاند: منظور از «اثقال» (بارهاى سنگين زمين) انسانها هستند كه با زلزله رستاخيز از درون قبرها به خارج پرتاب مىشوند.
و بعضى ديگر گفتهاند: گنجهاى درون خود را بيرون مىريزد، و مايه حسرت دنيا پرستان بىخبر مىگردد.
اين احتمال نيز وجود دارد كه منظور بيرون فرستادن مواد سنگين و مذاب درون زمين است كه معمولا كمى از آن به هنگام آتشفشانها و زلزلهها بيرون مىريزد، در پايان جهان آنچه در درون زمين است به دنبال آن زلزله عظيم به بيرون پرتاب مىشود.
تفسير اول مناسبتر است هر چند جمع ميان سه تفسير نيز بعيد نيست.
(آيه 3)- به هر حال، در آن روز «انسان (از ديدن اين صحنه بىسابقه، سخت متوحش مىشود، و) مىگويد: زمين را چه مىشود» كه اين گونه مىلرزد؟
(و قال الانسان ما لها).
«انسان» در اينجا معنى گستردهاى دارد كه همگان را شامل مىشود، زيرا تعجب از اوضاع و احوال زمين در آن روز مخصوص به كافران نيست.
اين تعجب، و سؤال ناشى از آن نفخه اولى است كه نفخه پايان جهان است، زيرا زلزله عظيم در پايان جهان رخ مىدهد.
و در اين صورت منظور از اثقال زمين معادن و گنجها و مواد مذاب درون آن است.
(آيه 4)- و از آن مهمتر اين كه: «در آن روز تمام خبرهايش را بازگو مىكند» برگزيده تفسير نمونه، ج5، ص: 559
(يومئذ تحدث اخبارها).
آنچه از خوبيها و بديها، و اعمال خير و شر، بر صفحه زمين واقع شده، همه را برملا مىسازد، و يكى از مهمترين شهود اعمال انسان در آن روز همين زمينى است كه ما اعمال خود را بر آن انجام مىدهيم، و شاهد و ناظر ماست.
در حديثى از پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله مىخوانيم: «منظور از خبر دادن زمين اين است كه اعمال هر مرد و زنى را كه بر روى زمين انجام دادهاند خبر مىدهد، مىگويد: فلان شخص در فلان روز فلان كار را انجام داد، اين است خبر دادن زمين»!
(آيه 5)- در اين آيه مىافزايد: «اين به خاطر آن است كه پروردگارت به او وحى كرده است» (بان ربك اوحى لها). و زمين در اجراى اين فرمان كوتاهى نمىكند.
تعبير «اوحى» در اينجا به خاطر آن است كه چنين سخن گفتن اسرار آميز بر خلاف طبيعت زمين است و اين جز از طريق يك وحى الهى ممكن نيست.
(آيه 6)- سپس مىفرمايد: «در آن روز مردم بصورت گروههاى پراكنده (از قبرها) خارج مىشوند تا اعمالشان به آنها نشان داده شود»! (يومئذ يصدر الناس اشتاتا ليروا اعمالهم).
جمله «ليروا اعمالهم» به معنى «تجسّم اعمال» و مشاهده خود اعمال است، و اين آيه يكى از روشنترين آيات كه بر مسأله تجسّم اعمال دلالت دارد محسوب مىشود يعنى در آن روز اعمال آدمى به صورتهاى مناسبى تجسّم مىيابد و در برابر او حضور پيدا مىكند، و همنشينى با آن مايه نشاط يا رنج و بلاست.
(آيه 7)- سپس به سر انجام كار هر يك از اين دو گروه مؤمن و كافر، نيكوكار و بدكار، اشاره كرده، مىفرمايد: «پس هر كس هم وزن ذرّهاى كار خير انجام دهد آن را مىبيند» (فمن يعمل مثقال ذرة خيرا يره).
(آيه 8)- «و هر كس هم وزن ذرّهاى كار بد كرده آن را مىبيند»! (فمن يعمل مثقال ذرة خيرا يره).
ظاهر اين آيات نيز تأكيد مجددى است بر مسأله «تجسم اعمال» و مشاهده برگزيده تفسير نمونه، ج5، ص: 560
خود عمل، اعم از نيك و بد در روز قيامت، كه حتى اگر سر سوزنى كار نيك يا بد باشد در برابر صاحب آن مجسم مىشود و آن را مشاهده مىكند.
منظور از «ذرّة» در اينجا كوچكترين وزنهاست.
نه تنها از آيات فوق، كه از آيات مختلف قرآن به خوبى استفاده مىشود كه در حسابرسى اعمال در قيامت فوق العاده دقت و موشكافى مىشود، در آيه 16 سوره لقمان مىخوانيم: «پسرم! اگر به اندازه سنگينى دانه خردلى (عمل نيك يا بد) باشد و در دل سنگى يا در گوشهاى از آسمانها يا زمين پنهان گردد، خداوند آن را (در قيامت) براى حسابرسى مىآورد، خداوند دقيق و آگاه است».
اين تعبيرات نشان مىدهد كه در آن حسابرسى بزرگ كوچكترين كارها محاسبه مىشود، ضمنا اين آيات هشدار مىدهد كه: نه گناهان كوچك را كم اهميت بشمرند، و نه اعمال خير را كوچك، چيزى كه مورد محاسبه الهى قرار مىگيرد هر چه باشد كم اهميت نيست.
به راستى ايمان عميق به محتواى اين آيات كافى است كه انسان را در مسير حق وادارد، و از هرگونه شر و فساد باز دارد.
فرم در حال بارگذاری ...
|
[پنجشنبه 1394-11-08] [ 08:28:00 ب.ظ ]
|