تفسیر سوره ال عمران(آیات 51تا100) |
... |
تفسیر سوره ال عمران(آیات 51تا100)
*****************************************
آيه 51
متن آيه :
إِنَّ اللّهَ رَبِّي وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ
ترجمه :
بيگمان خداوند پروردگار من و پروردگار شما است ، پس او را بپرستيد ؛ اين راه راست است ( و انسان را به سعادت هر دو جهان مي‌رساند ) .
توضيحات :
« صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ » : ( نگا : فاتحه / 6 ، بقره / 142 و 213 ) .
آيه 52
متن آيه :
فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسَى مِنْهُمُ الْكُفْرَ قَالَ مَنْ أَنصَارِي إِلَى اللّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنصَارُ اللّهِ آمَنَّا بِاللّهِ وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ
ترجمه :
ولي هنگامي كه عيسي از ايشان احساس كفر ( و سركشي و نافرماني ) كرد ، گفت : كيست كه ياور من به سوي خدا ( و براي تبليغ آئين او ) گردد ؟ حواريّون گفتند : ما ياوران ( دين ) خدائيم ؛ ( زيرا ما ) به او ايمان آورده‌ايم ؛ و ( تو نيز ) گواه باش كه ما مخلص و منقاد ( اوامر او ) هستيم .
توضيحات :
« مَنْ أَنصَارِي إِلَي اللهِ » : چه كساني در دعوت به سوي خدا مرا ياري خواهند كرد ؟ ( إِلي ) به معني ( لِ ) يا ( في ) است . « حَوَارِيُّونَ » : جمع حَواريّ ، خاصّگان . ياران گزيده . اين واژه بيشتر براي ياران يكرنگ انبياء به كار مي‌رود . « مُسْلِمُونَ » : مطيعان اوامر خدا .
آيه 53
متن آيه :
رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنزَلَتْ وَاتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ
ترجمه :
پرودرگارا ! ما بدانچه نازل فرموده‌اي ايمان آورده‌ايم و از پيغمبر پيروي نموده‌ايم ، پس ما را از زمره گواهان ( بر تبليغ پيغمبر و انكار بني‌اسرائيل ) بنويس .
توضيحات :
« شَاهِدِينَ » : گواهان . اقراركنندگان به يگانگي خدا .
آيه 54
متن آيه :
وَمَكَرُواْ وَمَكَرَ اللّهُ وَاللّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ
ترجمه :
و ( يهوديان و دشمنان مسيح براي نابودي او و آئين آسماني ) نقشه كشيدند ، و خداوند ( هم براي حفظ او و آئين آسماني ) چاره‌جوئي كرد ؛ و خداوند بهترينِ چاره‌جويان است .
توضيحات :
« مَكَرُوا » : نقشه كشيدند و چاره‌جوئي نمودند . حيله‌گري كردند . « مَكَرَ اللهُ » : خداوند براي ابطال حيله و نقشه ايشان چاره‌جوئي كرد . ميان ( مَكَرُوا ) و ( مَكَرَ ) مُشاكله است ؛ يعني اتّفاق در لفظ و اختلاف در معني .
آيه 55
متن آيه :
إِذْ قَالَ اللّهُ يَا عِيسَى إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ وَمُطَهِّرُكَ مِنَ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَجَاعِلُ الَّذِينَ اتَّبَعُوكَ فَوْقَ الَّذِينَ كَفَرُواْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأَحْكُمُ بَيْنَكُمْ فِيمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ
ترجمه :
( به ياد آوريد ) هنگامي را كه خدا به عيسي فرمود : من تو را ( با مرگ طبيعي در وقت معيّن ) مي‌ميرانم و ( مقام تو را بالا مي‌برم و بعد از مرگ طبيعي ) به سوي خويش فرا مي‌برم ، و تو را از ( دست ) كافران مي‌رهانم و كساني را كه از تو پيروي مي‌كنند تا روز رستاخيز برتر از كساني خواهم ساخت كه كفر مي‌ورزند ، سپس برگشت ( همه ) شما به سوي من خواهد بود و در ميان شما درباره آنچه كه اختلاف داريد داوري خواهم كرد .
توضيحات :
« مُتَوَفِّيكَ » : تو را در وقت خود مي‌ميرانم ( نگا : مائده / 117 ) . « رَافِعُكَ إِلَيَّ » : تو را منزلت و رفعت مي‌بخشم و با كساني چون ادريس همدم مي‌گردانم ( نگا : مريم / 57 ) . « مُطَهِّر » : رهاننده . « فَوْقَ الَّذِينَ » : مراد فوقيّت و برتري معنوي ، يعني فضائل و قوّت حجّت است . « مَرْجِع » : برگشت .
آيه 56
متن آيه :
فَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُواْ فَأُعَذِّبُهُمْ عَذَاباً شَدِيداً فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ
ترجمه :
امّا كافران را در دنيا ( با مسلّط كردن ملّتها بر آنان ) و در آخرت ( با جاودانگي در آتش دوزخ ) به عذاب سختي گرفتار و مجازات خواهم كرد ، و هيچ گونه ياوراني نخواهند داشت ( كه ايشان را از عذاب خدا برهانند ) .
توضيحات :
آيه 57
متن آيه :
وَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ فَيُوَفِّيهِمْ أُجُورَهُمْ وَاللّهُ لاَ يُحِبُّ الظَّالِمِينَ
ترجمه :
و امّا كساني كه ايمان مي‌آورند و كارهاي شايسته انجام مي‌دهند ، خداوند پاداش آنان را به طور كامل خواهد داد ، و خداوند ستمكاران را دوست نمي‌دارد .
توضيحات :
آيه 58
متن آيه :
ذَلِكَ نَتْلُوهُ عَلَيْكَ مِنَ الآيَاتِ وَالذِّكْرِ الْحَكِيمِ
ترجمه :
اين ( اخباري كه اي محمّد ) بر تو مي‌خوانيم از آيات ( خدا در قرآن است ) و از قرآن مشتمل بر علم نافع است .
توضيحات :
« ذلِكَ » : آنچه راجع به كار و بار عيسي گذشت . « ذِكْر » : قرآن ( نگا : حجر / 6 و 9 ) . « حَكِيم » : داراي حكمت . محكم و متقن .
آيه 59
متن آيه :
إِنَّ مَثَلَ عِيسَى عِندَ اللّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثِمَّ قَالَ لَهُ كُن فَيَكُونُ
ترجمه :
مسأله ( آفرينش ) عيسي براي خدا ، همچون مسأله ( آفرينش ) آدم است كه او را از خاك بيافريد ، سپس بدو گفت : پديد آي ! و ( بي‌درنگ ) پديد آمد .
توضيحات :
« مَثَلَ عِيسَيا . . . الخ » : مراد آن است كه اگر آفرينش عيسي بدون پدر در نظرتان بعيد مي‌نمايد ، بدانيد كه آفرينش آدم بدون پدر و مادر شگفت‌تر از آن است .
آيه 60
متن آيه :
الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَلاَ تَكُن مِّن الْمُمْتَرِينَ
ترجمه :
( اين بيان درباره آفرينش عيسي ) حقيقتي است از جانب پروردگارت ؛ پس از ترديدكنندگان مباش .
توضيحات :
« أَلْحَقُّ » : خبر مبتداي محذوف است كه تقدير آن چنين است : هُوَ الْحَقُّ . « مُمْتَرِينَ » : شكّ كنندگان . از ماده ( مِرْيَة ) به معني : شكّ .
آيه 61
متن آيه :
فَمَنْ حَآجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءنَا وَأَبْنَاءكُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءكُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ
ترجمه :
هرگاه بعد از علم و دانشي كه ( درباره مسيح ) به تو رسيده است ( باز ) با تو به ستيز پرداختند ، بديشان بگو : بيائيد ما فرزندان خود را دعوت مي‌كنيم و شما هم فرزندان خود را فرا خوانيد ، و ما زنان خود را دعوت مي‌كنيم و شما هم زنان خود را فرا خوانيد ، و ما خود را آماده مي‌سازيم و شما هم خود را آماده سازيد ، سپس دست دعا به سوي خدا برمي‌داريم و نفرين خدا را براي دروغگويان تمنّا مي‌نمائيم .
توضيحات :
« فَمَنْ حَآجَّكَ فِيهِ » : پس اگر كسي درباره مسأله عيسي با تو بدون دليل مجادله كرد . « تَعَالَوْا » : بيائيد . « نَبْتَهِلْ » : فروتنانه دست دعا به درگاه خدا برداريم و به زاري از او بخواهيم كه . مباهله كنيم .
آيه 62
متن آيه :
إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْقَصَصُ الْحَقُّ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلاَّ اللّهُ وَإِنَّ اللّهَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
ترجمه :
بيگمان اين ( چيزي كه درباره عيسي بر تو مي‌خوانيم ) سرگذشت واقعي ( مسيح ) است ( و ادّعاهائي همچون الوهيّت عيسي و فرزند خدا بودن او ، بي‌اساس است ) و هيچ معبودي جز خداوند يگانه نيست و خداوند داراي عزّت و حكمت است .
توضيحات :
« هُوَ الْقَصَصُ » : ( هُوَ ) ضمير فصل است و ( قَصَص ) خبر ( إِنَّ ) .
آيه 63
متن آيه :
فَإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّ اللّهَ عَلِيمٌ بِالْمُفْسِدِينَ
ترجمه :
اگر ( با اين همه شواهد روشن ، باز هم از پذيرش حق ) روي بگردانند ( بدان كه خواهان حقيقت نيستند و ) خداوند از تبهكاران آگاه است .
توضيحات :
« تَوَلَّوْا » : اعراض نمودند .
آيه 64
متن آيه :
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْاْ إِلَى كَلَمَةٍ سَوَاء بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّهَ وَلاَ نُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً وَلاَ يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً أَرْبَاباً مِّن دُونِ اللّهِ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَقُولُواْ اشْهَدُواْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ
ترجمه :
بگو : اي اهل كتاب ! بيائيد به سوي سخن دادگرانه‌اي كه ميان ما و شما مشترك است ( و همه آن را بر زبان مي‌رانيم ، بيائيد بدان عمل كنيم ، و آن اين ) كه جز خداوند يگانه را نپرستيم ، و چيزي را شريك او نكنيم ، و برخي از ما برخي ديگر را ، به جاي خداوند يگانه ، به خدائي نپذيرد . پس هرگاه ( از اين دعوت ) سر بر تابند ، بگوئيد : گواه باشيد كه ما منقاد ( اوامر و نواهي خدا ) هستيم .
توضيحات :
« كَلِمَةٍ » : كلام . سخن . « سَوَآءٍ » : دادگرانه . يكسان . صفت ( كَلِمَةٍ ) است . « سَوَآءٍ بَيْنَنَا وَ بَيْنَكُمْ » : مراد اين است كه همه كتابهاي آسماني صحيح از جمله تورات و انجيل و قرآن در آن اختلاف ندارند . « مِن دُونِ اللهِ » : به جاي خدا . غير از خدا .
آيه 65
متن آيه :
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَآجُّونَ فِي إِبْرَاهِيمَ وَمَا أُنزِلَتِ التَّورَاةُ وَالإنجِيلُ إِلاَّ مِن بَعْدِهِ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ
ترجمه :
اي اهل كتاب ! چرا درباره ( دين ) ابراهيم با يكديگر به مجادله و ستيز مي‌پردازيد ( و هر يك از شما او را بر آئين خويش مي‌پنداريد ) و حال آن كه تورات و انجيل نازل نشده‌اند مگر بعد از او ؟ آيا نمي‌فهميد ( كه پيشين نمي‌شود پيرو پَسين باشد ) ؟
توضيحات :
« لِمَ » : چرا . « تُحَآجُّونَ » : مجادله و ستيز مي‌كنيد .
آيه 66
متن آيه :
هَاأَنتُمْ هَؤُلاء حَاجَجْتُمْ فِيمَا لَكُم بِهِ عِلمٌ فَلِمَ تُحَآجُّونَ فِيمَا لَيْسَ لَكُم بِهِ عِلْمٌ وَاللّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
هان ! شما ( اي يهوديان و مسيحيان ) اي گروهي كه درباره چيزي كه ( به گمان خود ) نسبت بدان آگاهي و اطّلاعي داريد ، مجادله و مناظره كرديد ، ولي چرا درباره چيزي كه آگاهي و اطّلاعي از آن نداريد مجادله و مناظره مي‌نمائيد ؟ و خدا ( چگونگي دين ابراهيم را ) مي‌داند و شما نمي‌دانيد .
توضيحات :
« هَآ أَنتُمْ هَ‍ؤُلآءِ » : هان ! شما كه . ( ها ) حرف تنبيه است و به اوّل اسماء اشاره ، و ضمير مرفوعي كه با اسم اشاره از آن خبر دهند ، اضافه مي‌گردد . مانند : هذا . هاأَنَاذا .
آيه 67
متن آيه :
مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيّاً وَلاَ نَصْرَانِيّاً وَلَكِن كَانَ حَنِيفاً مُّسْلِماً وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
ترجمه :
ابراهيم نه يهودي بود و نه مسيحي ، وليكن ( از اديان باطله بيزار و منصرف و ) بر ( دين ) حق و منقاد ( فرمان ) خدا بود ، و از زمره مشركان ( و كافراني چون قريش و همگنان ايشان ) نبود .
توضيحات :
« حَنِيفاً » : دور از باطل و گراينده به حق . مخلصي كه خويشتن را تسليم فرمان خدا كرده و در هيچ چيز سر از فرمان دين او نپيچد .
آيه 68
متن آيه :
إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَهَذَا النَّبِيُّ وَالَّذِينَ آمَنُواْ وَاللّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ
ترجمه :
سزاوارترين مردم ( براي انتساب ) به ابراهيم ( و دين او ) كساني هستند كه ( در زمان ابراهيم دعوت او را اجابت كردند و ) از او پيروي نمودند و نيز اين پيغمبر ( محمّد ) و كساني‌اند كه ( با او ) ايمان آورده‌اند ( زيرا محمّد و يارانش اهل توحيد خالصند كه دين ابراهيم است ) و خداوند سرپرست و ياور مؤمنان است .
توضيحات :
« أَوْلَيا » : سزاوارترين . « هذَا النَّبِيُّ » : مراد محمّد است .
آيه 69
متن آيه :
وَدَّت طَّآئِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يُضِلُّونَكُمْ وَمَا يُضِلُّونَ إِلاَّ أَنفُسَهُمْ وَمَا يَشْعُرُونَ
ترجمه :
گروهي از اهل كتاب آرزو داشتند كاش مي‌شد شما را گمراه كنند ! و ( با القاء شبهه‌هائي در دينتان ، شما را از اسلام برگردانند ، ولي با اين كارها ) جز خويشتن را گمراه نمي‌سازند و نمي‌فهمند .
توضيحات :
آيه 70
متن آيه :
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللّهِ وَأَنتُمْ تَشْهَدُونَ
ترجمه :
اي اهل كتاب ! چرا آيه‌هاي ( دالّ بر صدق نبوّت محمّد ، فرستاده ) خداوند را ناديده مي‌گيريد و تكذيب مي‌داريد ، و حال آن كه ( صحّت آنها و نشانه‌هاي نبوّت محمّد را در كتابهاي خود ) مي‌بينيد ؟
توضيحات :
« تَشْهَدُونَ » : مي‌بينيد . بيگمان مي‌دانيد ( نگا : بقره / 146 ) .
آيه 71
متن آيه :
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَلْبِسُونَ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
ترجمه :
اي اهل كتاب ! چرا حق را با باطل مي‌آميزيد و كتمانش مي‌كنيد ، و حال آن كه شما مي‌دانيد ( كه عقاب و عذاب خدا در برابر چنين كاري چيست ) ؟
توضيحات :
« تَلْبِسُونَ » : آميزه هم مي‌داريد .
آيه 72
متن آيه :
وَقَالَت طَّآئِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ آمِنُواْ بِالَّذِيَ أُنزِلَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُواْ وَجْهَ النَّهَارِ وَاكْفُرُواْ آخِرَهُ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ
ترجمه :
جمعي از اهل كتاب ( به همكيشان خود ) گفتند : بدانچه بر مسلمانان نازل شده است ، در آغاز روز ايمان بياوريد ، و در پايان روز بدان كافر شويد ، تا شايد ( از قرآن پيروي نكنند و از آن ) برگردند .
توضيحات :
« أَلَّذِي » : آنچه . « وَجْهَ الْنَّهَارِ » : آغاز روز . مراد از اوّل و آخر روز ، مدّتي از زمان است ؛ نه آغاز و انجام اصطلاحيِ يك روز ( نگا : واژه « غَداً » در كهف / 23 و لقمان / 34 ) .
آيه 73
متن آيه :
وَلاَ تُؤْمِنُواْ إِلاَّ لِمَن تَبِعَ دِينَكُمْ قُلْ إِنَّ الْهُدَى هُدَى اللّهِ أَن يُؤْتَى أَحَدٌ مِّثْلَ مَا أُوتِيتُمْ أَوْ يُحَآجُّوكُمْ عِندَ رَبِّكُمْ قُلْ إِنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ اللّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ
ترجمه :
و باور مكنيد مگر به كسي كه پيروي از آئين شما كرده باشد - بگو : بيگمان هدايت ، هدايت خدا است - اين كه ( ديگران آن افتخارات و كتابهاي آسماني را كه نصيب شما شده است به دست آورند . يعني ) به كسي همان چيزي داده شود كه به شما داده شده است ، و اين كه ديگران بتوانند در پيشگاه پروردگارتان با شما به داوري بنشينند و اقامه حجّت كنند . بگو : فضل و بزرگي در دست خدا است و آن را به هركس كه بخواهد مي‌دهد . و خداوند ( عطاء و نعمتش ) فراخ ، و آگاه ( از اهليّت و شايستگي مستحقّ وحي و رسالتِ خويش ) است .
توضيحات :
« لا تُؤْمِنُوا » : نپذيريد . تصديق نكنيد . « لا تُؤْمِنُوا إِلاّ لِمَنْ . . . . » : نابكاران يهودي به پيروان خود مي‌گفتند : نبوّت منحصر به قوم يهود است و لذا امور دين را از ديگران نشنويد ، پيغمبري محمّد را نپذيريد ، و قبول نداشته باشيد در روز قيامت كسي بتواند عليه شما اقامه حجّت كند . « وَاسِع » : داراي رحمت و قدرت فراوان .
آيه 74
متن آيه :
يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَن يَشَاءُ وَاللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ
ترجمه :
هر كس را كه بخواهد به رحمت خود مخصوص مي‌گرداند . خداوند داراي فضل عظيم و لطف عميم است .
توضيحات :
آيه 75
متن آيه :
وَمِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ إِن تَأْمَنْهُ بِقِنطَارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ وَمِنْهُم مَّنْ إِن تَأْمَنْهُ بِدِينَارٍ لاَّ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ إِلاَّ مَا دُمْتَ عَلَيْهِ قَآئِماً ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ لَيْسَ عَلَيْنَا فِي الأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ وَيَقُولُونَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ
ترجمه :
و در ميان اهل كتاب كساني هستند كه اگر دارائي فراواني به رسم امانت بديشان بسپاري ، آن را به تو بازپس مي‌دهند . و در ميان آنان كساني هستند كه اگر ديناري به رسم امانت بديشان بسپاري ، آن را به تو بازپس نمي‌دهند ، مگر آن كه پيوسته بالاي سرشان ايستاده باشي . اين بدان خاطر است كه ايشان مي‌گويند : ما در برابر امّيها ( يعني غير يهود ) مسؤول نبوده و بازخواستي نداريم ! و بر خدا دروغ مي‌بندند ( و چنين چيزي حكم خدا نيست ) و حال آن كه ايشان ( اين را ) مي‌دانند .
توضيحات :
« إِن تَأْمَنْهُ » : اگر او را امين بداني . « قِنطَارٍ » : مراد دارائي هنگفت است ( نگا : آل‌عمران / 14 و نساء / 20 ) . « دِينَارٍ » : مراد دارائي اندك است . « إِلاّ مَا دُمْتَ عَلَيْهِ قَآئِماً » : مگر آن كه بالاي سر او بايستي و پيوسته مطالبه كني . « أُمِّيِّينَ » : عربها . ملّتهاي غير يهود . منسوب است به ( أُمّ ) يا ( أُمَم ) كه مفردش ( أُمَّة ) است و ياء نسبت بعد از حذف حرف تاء به آخر آن افزوده مي‌شود . « سَبِيل » : راه . مراد عتاب و عِقاب است .
آيه 76
متن آيه :
بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَاتَّقَى فَإِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ
ترجمه :
آري ! كسي كه به عهد و پيمان خود وفا كند و پرهيزگاري پيشه نمايد ( محبّت و رضايت خدا را فراچنگ آورده است ) زيرا خداوند پرهيزگاران را دوست مي‌دارد .
توضيحات :
« بَلَيا » : ( نگا : بقره / 81 ) . « أَوْفَيا » : وفا كرد . « إِتَّقَيا » : پرهيزگاري كرد .
آيه 77
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَناً قَلِيلاً أُوْلَئِكَ لاَ خَلاَقَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللّهُ وَلاَ يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ
ترجمه :
كساني كه پيمان خدا و سوگندهاي خود را به بهاي كمي ( از ماديات و مقامات دنيوي هر اندازه هم در نظرشان بزرگ و سترگ جلوه‌گر شود ) بفروشند ، بهره‌اي در آخرت نخواهند داشت و خداوند با ايشان در آخرت ( با مرحمت ) سخن نمي‌گويد ، و به آنان در قيامت ( با محبّت ) نمي‌نگرد ، و ايشان را ( از كثافات گناه ) پاك نمي‌سازد ، و عذاب دردناكي دارند .
توضيحات :
« يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللهِ وَ أَيْمَانِهِمْ » : عهد خدا و سوگندهاي خود را مي‌فروشند . « خَلاّق » : بهره و نصيب از خير و نعمت . « لا يُكَلِّمُهُمُ اللهُ وَ لا يَنظُرُ إِلَيْهِمْ » : مراد آن است كه خداوند از آنان ناراضي است و بديشان نظر لطف ندارد . « لا يُزَكِّيهِمْ » : با مغفرت خود آنان را از گناهان پاكيزه نمي‌دارد .
آيه 78
متن آيه :
وَإِنَّ مِنْهُمْ لَفَرِيقاً يَلْوُونَ أَلْسِنَتَهُم بِالْكِتَابِ لِتَحْسَبُوهُ مِنَ الْكِتَابِ وَمَا هُوَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَقُولُونَ هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ وَمَا هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ وَيَقُولُونَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ
ترجمه :
و در ميان آنان كساني هستند كه به هنگام خواندن كتاب ( خدا ) زبان خود را مي‌پيچند و آن را دگرگون مي‌كنند تا شما گمان بريد ( آنچه را كه مي‌خوانند ) از كتاب ( خدا ) است ! در حالي كه از كتاب ( خدا ) نيست . و مي‌گويند كه : آن از نزد خدا ( نازل شده ) است و با اين كه از سوي خدا نيامده است و به خدا دروغ مي‌بندند و حال آن كه مي‌دانند ( كه دروغ مي‌گويند ) .
توضيحات :
« فَرِيق » : دسته . گروه . « يَلْوُونَ » : پيچ مي‌دهند . به گونه صحيح اداء نمي‌كنند . « يَلْوُون أَلْسِنَتَهُم بِالْكِتابِ » : آنچه مي‌خوانند تحريفش مي‌كنند و درست بيان نمي‌دارند . مراد تحريف تورات و توجيه و تفسير آن برابر خواست خودشان است ( نگا : نساء / 46 ) .
آيه 79
متن آيه :
مَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُؤْتِيَهُ اللّهُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ ثُمَّ يَقُولَ لِلنَّاسِ كُونُواْ عِبَاداً لِّي مِن دُونِ اللّهِ وَلَكِن كُونُواْ رَبَّانِيِّينَ بِمَا كُنتُمْ تُعَلِّمُونَ الْكِتَابَ وَبِمَا كُنتُمْ تَدْرُسُونَ
ترجمه :
هيچ كسي ( از پيغمبران ) را نسزد كه خدا بدو كتاب و حكمت و نبوّت بخشد ، آن گاه او به مردمان بگويد : به جاي خدا ، بندگان ( و پرستش‌كنندگان ) من باشيد . بلكه ( به مردمان اين چنين مي‌گويد كه : ) با كتابي كه آموخته‌ايد و ياد داده‌ايد و درسي كه خوانده‌ايد ، مردماني خدائي باشيد ( و جز او را بندگي نكنيد و نپرستيد ) .
توضيحات :
« مِن دُونِ اللهِ » : به جاي خدا . « رَبَّانِيِّينَ » : خداجويان و خداپرستان .
آيه 80
متن آيه :
وَلاَ يَأْمُرَكُمْ أَن تَتَّخِذُواْ الْمَلاَئِكَةَ وَالنِّبِيِّيْنَ أَرْبَاباً أَيَأْمُرُكُم بِالْكُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ
ترجمه :
و ( هيچ كسي از پيغمبران ) به شما فرمان نمي‌دهد كه فرشتگان و پيغمبران را به پروردگاري خود گيريد . مگر ( معقول است كه ) شما را به كفر فرمان دهد ، بعد از آن كه ( مخلصانه رو به خدا كرده‌ايد و ) مسلمان شده‌ايد ؟ !
توضيحات :
« أَرْبَاب » : جمع رَبّ ، پروردگاران .
آيه 81
متن آيه :
وَإِذْ أَخَذَ اللّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّيْنَ لَمَا آتَيْتُكُم مِّن كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءكُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُواْ أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُواْ وَأَنَاْ مَعَكُم مِّنَ الشَّاهِدِينَ
ترجمه :
( به خاطر بياوريد ) هنگامي را كه خداوند پيمان مؤكّد از ( يكايك ) پيغمبران ( و پيروان آنان ) گرفت كه چون كتاب و فرزانگي به شما دهم و پس از آن پيغمبري آيد و ( دعوت او موافق با دعوت شما بوده و ) آنچه را كه با خود داريد تصديق نمايد ، بايد بدو ايمان بياوريد و وي را ياري دهيد . ( و بديشان ) گفت : آيا ( بدين موضوع ) اقرار داريد و پيمان مرا بر اين كارتان پذيرفتيد ؟ گفتند : اقرار داريم ( و فرمان را پذيرائيم . خداوند بديشان ) گفت : پس ( برخي بر برخي از خود ) گواه باشيد و من هم با شما از زمره گواهانم .
توضيحات :
« مِيثَاق » : پيمان استوار . « لَمَآ ءَاتَيْتُكُم مِّن كِتَابٍ » : اگر كتاب براي شما فرستادم . ( لَ ) حرف تأكيد است و ( مَا ) شرطيّه و فعل ( ءَاتَيْتُكُمْ ) شرط و فعل ( لَتُؤْمِنُنَّ ) جواب شرط مي‌باشد . « مَا » : اگر . آنچه . واژه ( مَا ) مي‌تواند شرطيّه يا موصول باشد . « إِصْر » : عهد . « أَخَذْتُمْ عَلَيا ذلِكُمْ إِصْرِي » : آيا پيمان مرا بر اين كارتان پذيرفتيد ؟ آيا از پيروان خود بر اين كار پيمان گرفتيد ؟ « إشْهَدُوا » : گواه باشيد بر خود و پيروان خود .
آيه 82
متن آيه :
فَمَن تَوَلَّى بَعْدَ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ
ترجمه :
پس هر كه بعد از اين ( پيمان محكم ، از ايمان به پيغمبر اسلام ) روي بگرداند ، از زمره فاسقان ( و بيرون‌روندگان از شرع خدا و كافران به انبياء از اوّل تا آخر ) است .
توضيحات :
« تَوَلَّيا » : پشت كرد و عهدشكني نمود .
آيه 83
متن آيه :
أَفَغَيْرَ دِينِ اللّهِ يَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعاً وَكَرْهاً وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ
ترجمه :
آيا جز دين خدا را مي‌جويند ( كه اسلام است ) ؟ ولي آنان كه در آسمانها و زمينند از روي اختيار يا از روي اجبار در برابر او تسليمند و به سوي او بازگردانده مي‌شوند .
توضيحات :
« يَبْغُونَ » : طلب مي‌كنند . مي‌جويند . « طَوْعاً وَ كَرْهاً » : خواه و ناخواه . مطيعانه با اراده و اختيار ، و مجبورانه در آفرينش و پيدايش . اين دو مصدر در معني اسم فاعل ، يعني طَآئِعينَ و كَارِهِينَ به كار رفته و حالند .
آيه 84
متن آيه :
قُلْ آمَنَّا بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ عَلَيْنَا وَمَا أُنزِلَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَى وَعِيسَى وَالنَّبِيُّونَ مِن رَّبِّهِمْ لاَ نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ
ترجمه :
بگو : ايمان داريم به خدا و بدانچه بر ما و بر ابراهيم و اسماعيل و اسحاق و يعقوب و اسباط ( يعني فرزندان و نوادگان دوازده‌گانه يعقوب ) نازل شده است ، و بدانچه به موسي و عيسي و سائر پيغمبران از سوي پروردگارشان داده شده است . ميان هيچ يك از پيغمبرانش ( در ايمان بديشان ) تفاوت نمي‌گذاريم و ما ( بدين وسيله ) خالصانه و خاشعانه تسليم اوئيم .
توضيحات :
« أَسْبَاط » : نوادگان . قبائل . مراد از قبائل ، قبائل دوازده‌گانه بني‌اسرائيل است ( نگا : بقره / 136 و 60 ، و اعراف / 160 ) .
آيه 85
متن آيه :
وَمَن يَبْتَغِ غَيْرَ الإِسْلاَمِ دِيناً فَلَن يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ
ترجمه :
و كسي كه غير از ( آئين و شريعت ) اسلام ، آئيني برگزيند ، از او پذيرفته نمي‌شود ، و او در آخرت از زمره زيانكاران خواهد بود .
توضيحات :
« يَبْتَغِ » : بخواهد . طلب كند . « إِسْلام » : توحيد و انقياد . آئين اسلام .
آيه 86
متن آيه :
كَيْفَ يَهْدِي اللّهُ قَوْماً كَفَرُواْ بَعْدَ إِيمَانِهِمْ وَشَهِدُواْ أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَاللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ
ترجمه :
چگونه خداوند گروهي را رهنموني مي‌كند كه بعد از ايمانشان و بعد از آن كه گواهي دادند به اين كه پيغمبر بر حق است و معجزات و دلائل روشني براي آنان ( بر حقّانيّت محمّد ) بيامد ، كافر شدند ؟ و خدا گروه ستمكاران را هدايت نخواهد كرد .
توضيحات :
« بَيِّنَات » : دلائل روشن . معجزات .
آيه 87
متن آيه :
أُوْلَئِكَ جَزَآؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللّهِ وَالْمَلآئِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ
ترجمه :
اين چنين كساني ، كيفرشان اين است كه لعنت خدا و فرشتگان و مردمان همه ، بر آنان باشد .
توضيحات :
« جَزَآؤُهُمْ » : مبتداي دوم است .
آيه 88
متن آيه :
خَالِدِينَ فِيهَا لاَ يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلاَ هُمْ يُنظَرُونَ
ترجمه :
در اين لعن و نفرين ، جاودانه مي‌مانند و عذابشان تخفيف نمي‌گردد و مهلتي بديشان داده نخواهد شد .
توضيحات :
« وَلاهُمْ يُنظَرُونَ » : مهلتي بديشان داده نمي‌شود و دخول آنان به دوزخ به تأخير نمي‌افتد و عذاب ايشان بلاانقطاع خواهد بود .
آيه 89
متن آيه :
إِلاَّ الَّذِينَ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُواْ فَإِنَّ الله غَفُورٌ رَّحِيمٌ
ترجمه :
مگر كساني كه بعد از آن ، توبه كنند و به اصلاح بپردازند ( يعني به سوي خدا برگردند و در مقام جبران گذشته برآيند ، كه توبه آنان پذيرفتني است ) زيرا خداوند آمرزنده و مهربان است .
آيه 90
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ بَعْدَ إِيمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُواْ كُفْراً لَّن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الضَّآلُّونَ
ترجمه :
كساني كه بعد از ايمانشان كافر مي‌شوند و آن گاه بر كفر مي‌افزايند ( و در اين راه اصرار مي‌ورزند ) هيچ گاه توبه آنان ( بعد از گذشت فرصت كه از روي ناچاري يا در آستانه مرگ صورت مي‌گيرد ) قبول نمي‌شود و ايشان به حقيقت گمراهند .
توضيحات :
« ضَآلُّونَ » : گمراهان .
آيه 91
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَمَاتُواْ وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَن يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِم مِّلْءُ الأرْضِ ذَهَباً وَلَوِ افْتَدَى بِهِ أُوْلَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ
ترجمه :
كساني كه كفر مي‌ورزند و با كفر از دنيا رخت برمي‌بندند ، اگر زمين پر از طلا باشد و ( بتوانند براي بازخريد خود ) آن را به عنوان فديه بپردازند ، هرگز از هيچ كدام از آنان پذيرفته نخواهد شد . براي ايشان عذاب دردناكي است و ياوري ندارند .
توضيحات :
« مِلْءُ الأرْضِ » : پرِ زمين . « ذَهَباً » : طلا . « لَوِ افْتَدَيا بِهِ » : اگر آن را براي رهائي خود و نجات از عذاب بدهد .
آيه 92
متن آيه :
لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَيْءٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ
ترجمه :
به نيكي ( كاملي كه جوياي آنيد و مورد پسند خدا است ) دست نمي‌يابيد ، مگر آن كه از آنچه دوست مي‌داريد ( در راه خدا ) ببخشيد . و هر چه را ببخشيد ( كم يا زياد ، بي‌ارزش يا باارزش ) خدا بر آن آگاه است .
توضيحات :
« لَن تَنَالُوا » : نائل نمي‌گرديد . دست نمي‌يابيد . « بِرَّ » : خوبي . خير كثير . « مَا تُنفِقُوا » : آنچه را كه مي‌بخشيد .
آيه 93
متن آيه :
كُلُّ الطَّعَامِ كَانَ حِلاًّ لِّبَنِي إِسْرَائِيلَ إِلاَّ مَا حَرَّمَ إِسْرَائِيلُ عَلَى نَفْسِهِ مِن قَبْلِ أَن تُنَزَّلَ التَّوْرَاةُ قُلْ فَأْتُواْ بِالتَّوْرَاةِ فَاتْلُوهَا إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
ترجمه :
همه غذاها بر بني‌اسرائيل حلال بود ، جز آنچه اسرائيل ( يعني يعقوب به عللي ، يا قوم اسرائيل به سبب ارتكاب گناهان ) پيش از نزول تورات بر خود حرام كرده بود . بگو : اگر راست مي‌گوئيد ( كه شريعت ابراهيم چنين چيزهائي را حرام نموده است ، براي اثبات ادّعاي خويش ) تورات را بياوريد و آن را بخوانيد .
توضيحات :
« حِلّ » : حلال . ( نگا : مائده / 5 ) . « إِسْرَآئِيلُ » : يعقوب . قوم اسرائيل .
آيه 94
متن آيه :
فَمَنِ افْتَرَىَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ مِن بَعْدِ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ترجمه :
بنابراين كساني كه بعد از اين به خدا دروغ بندند ( و به ابراهيم و ساير پيغمبران پيشين ، نسبتهاي ناروا دهند ) اينان ستمگرند .
توضيحات :
« إِفْتَرَيا » : بهم بافت . دروغ بست . نسبت ناروا داد .
آيه 95
متن آيه :
قُلْ صَدَقَ اللّهُ فَاتَّبِعُواْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفاً وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
ترجمه :
بگو : خدا راست گفته است ( و همه خوراكيها بر بني‌اسرائيل حلال بوده است ) بنابراين از آئين ابراهيم پيروي كنيد كه ( بي‌آلايش بود و ) به حق گرايش داشت و جزو مشركان نبود .
توضيحات :
« مِلَّةَ » : دين و آئين . « حَنِيفاً » : حقگرا ( نگا : بقره / 135 ) .
آيه 96
متن آيه :
إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكاً وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ
ترجمه :
نخستين خانه‌اي ( از حيث قدمت و حرمت كه با دست انبياء جهت پرستش و نيايش صحيح خداوند يگانه ) براي مردم بنيانگذاري گشته است ، خانه‌اي است كه در مكّه قرار دارد ( و كعبه نام و از لحاظ ظاهر و باطن ) پربركت و نعمت است و ( از آنجا كه قبله‌گاه نماز مسلمانان و مكان حجّ آنان يعني كنگره بزرگ سالانه ايشان است ، مايه ) هدايت جهانيان است .
توضيحات :
« أوَّلَ بَيْتٍ » : نخستين خانه . مراد اين است نخستين خانه‌اي كه براي عبادت با دست پيغمبران ساخته شده است كعبه است كه ابراهيم و اسماعيل آن را ساخته‌اند و بعد از آن قرنها بعد مسجدالاقصي در سال 1005 پيش از ميلاد توسّط سليمان ساخته شد . « بَكَّةَ » : اسمي از اسامي مكّه است . « مُبَارَكاً » : پرخير و بركت است براي حاجيان و ساكنان آنجا ( نگا : بقره / 126 ) . حال ضمير مستتر در ( وُضِعَ ) است .
آيه 97
متن آيه :
فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَن دَخَلَهُ كَانَ آمِناً وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ الله غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ
ترجمه :
در آن نشانه‌هاي روشني است ، مقام ابراهيم ( يعني مكان نماز و عبادت او از جمله آنها است ) . و هركس داخل آن ( حرم ) شود در امان است . و حجّ اين خانه واجب الهي است بر كساني كه توانائي ( مالي و بدني ) براي رفتن بدانجا را دارند . و هركس ( حجّ خانه خدا را به جاي نياورد ، يا اصلاً حجّ را نپذيرد ، و بدين وسيله ) كفر ورزد ( به خود زيان رسانده نه به خدا ) چه خداوند از همه جهانيان بي‌نياز است .
توضيحات :
« مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ » : ( نگا : بقره / 125 ) . ( مَقَامُ ) خبر است براي مبتداي محذوف ، و يا بدل از ( ءَايَاتٌ ) است . « حِجُّ » : رهسپار بيت‌الله شدن و براي انجام مناسك در آنجا ماندن . « مَنِ اسْتَطَاعَ » : ( مَنْ ) بدل است .
آيه 98
متن آيه :
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللّهِ وَاللّهُ شَهِيدٌ عَلَى مَا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
بگو : اي اهل كتاب ! چرا نسبت به آيات خدا ( كه دالّ بر صدق نبوّت محمّد است ) كفر مي‌ورزيد و ( آنها را تكذيب مي‌كنيد ) با آن كه خدا گواه بر اعمالِ شما است ؟
توضيحات :
« شَهِيدٌ » : دانا و آگاه .
آيه 99
متن آيه :
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللّهِ مَنْ آمَنَ تَبْغُونَهَا عِوَجاً وَأَنتُمْ شُهَدَاء وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
بگو : اي اهل كتاب ! چرا كسي را كه ايمان آورده است ، از راه خدا باز مي‌داريد و مي‌خواهيد اين راه را كج نشان دهيد ، و حال آن كه شما ( از راستي و درستي اين راه ) آگاهيد ؟ و خدا از آنچه مي‌كنيد بي‌خبر نيست ( و پاداش شما را مي‌دهد ) .
توضيحات :
« تَصُدُّونَ » : باز مي‌داريد . « تَبْغُونَهَا عِوَجاً » : آن راه را كج مي‌خواهيد . مراد اين است كه راه خدا را در نظر مردم كج نشان مي‌دهيد . « عِوَجاً » : كج . « وَ أَنتُمْ شُهَدَآءُ » : همان گونه كه گواهان از حقيقت قضيّه آگاهند ، شما نيز از روي كتابهاي خود از راه خدا قاطعانه آگاهيد .
آيه 100
متن آيه :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوَاْ إِن تُطِيعُواْ فَرِيقاً مِّنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ يَرُدُّوكُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ كَافِرِينَ
ترجمه :
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ، اگر از گروهي از كساني كه كتاب بديشان داده شده است پيروي كنيد ، شما را پس از ايمان آوردنتان به كفر باز مي‌گردانند .
توضيحات :
« يَرُدُّوكُمْ . . . كَافِرِينَ » : شما را كافر سازند . شما را به كفر برگردانند . « كَافِرِينَ » : مفعول دوم ، يا حال است .
باسلام
چقدر شیرین است این بازدیدهای اسمانی
حضور هرچه بیشتر شما ما را در راهمان ثابت قدم می دارد
روزیتون شهادت
فرم در حال بارگذاری ...
|
[دوشنبه 1395-02-13] [ 09:26:00 ب.ظ ]
|
