يكي از صفاتي كه آرامش و سازگاري را در زندگي اجتماعي تضمین می‌کند و فقدان آن آرامش را از زندگي مي‌ربايد، قناعت است. قناعت از عوامل مهم براي همزيستي مسالمت‌آميز و آرامش در زندگي، به حساب مي‌آيد. یعنی تا آن‌جا كه فرد می‌تواند زندگي خود را با امكاناتي كه در دست دارد، منطبق سازد.
از مصاديق آن، رضايت دادن به چيزي است كه به او ميرسد، ضمن اینکه باید بدانیم«قناعت» با «خسيس بودن» کاملاً متفاوت است.
در اين زمينه، كتاب‌هاي اخلاقي از جمله «محجه البيضاي» اثر فيض كاشاني، «جامع السعادات» اثر ملامهدي نراقي و «معراج السعاده» اثر ملااحمد نراقي و ساير كتاب‌هاي اخلاقي همچون «كيمياي سعادت» به بحث قناعت اشاره كرده‌اند.
دستیابی به قناعت پیامدهای خوبی دارد که در ذیل به چند نمونه ازآن‌ها اشاره خواهیم کرد:
1-جالب است بدانیم صفت ناپسندیده‌ی «حرص» با قناعت درمان می‌شود.
از امام صادق(ع) نقل شده است که فرموده‌اند: «به افرادي كه از نظر امكانات مادي از تو برترند، نظر نيفكن؛ چرا كه اين امر تو را به آنچه از سوي خدا برايت مقدر شده است، قانعتر خواهد ساخت».
راهکارهای مقابله با حرص:
الف) فردی که در محیط خانواده و جامعه مورد احترام باشد، روح آرامی دارد و در خود احساس حقارت و کمبود نمی‌کند، این عزت با مناعت طبع و قناعت به دست می‌آید و‌گرنه هر چه به خواسته‌ها و امیال نفسانی بیشتر تن دهیم، انتظارات و مطالبات او را بالا و رضایت‌مندی او را پایین آورده‌ایم.
ب) به یاد داشتن این سخن زیبا از حضرت امیرالمؤمنین (ع): «ای انسان‌ها،اگر از دنیا به اندازه‌ی کفایت بخواهید کمترین اندازه شما را کفایت خواهد کرد و اگر بیش از آن بخواهید، همه‌ی آن چه در دنیا است نیز شما را کفایت نخواهد کرد».
ایشان از این شیوه برای درمان حرص و دعوت به قناعت استفاده می‌کردند.
ج) همیشه به خاطر داشته باشیم هر چقدر حرص مال دنیا را بزنیم روزی کوچ کرده و بدون هیچ دارایی مادی دنیارا ترک می‌کنیم.
2- آینده نگری
به این معنا‌که به انسان امید می‌دهد و یکی از عواملی است که موجب می‌شود‌تا فرد بتواند با دشواريهاي اقتصادي حاكم بر زندگي كنار آيد و بر آنها غلبه كند، همچنین زمانی که انسان به فکر آینده باشد، دیگر مخارج اضافی را از زندگی خود حذف می‌کند و احتمال این را می‌دهد که شاید روزی به این مقدار ناچیز که اکنون بیهوده مصرف می‌شود نیاز داشته باشد.
3- عزت نفس
حرمت نفس یکی از بهترین نشانه‌های سعادت و خوشبختی است، قناعت باعث می‌شود همیشه عزت‌نفس داشته باشیم و هیچ‌گاه دست نیاز سوی کسی نبریم، و این امر باعث بزرگی انسان و در نهایت رضایت‌مندی او می‌شود.
حضرت علی(ع) می‌فرماید: «کسی که نزد خود عزت و کرامت داشته باشد، با معصیت، نفس خود را پست نمی‌کند».
درنتیجه عزت و نفوذ‌ناپذیری اثر ارزشمند قناعت است و رهایی از اسارت نفس به قناعت وابسته است.
