به مناسبت 26 ديماه، سالروز فرار شاه معدوم
ساعت دو بعد از ظهر بود که خبر فرار شاه از راديو پخش شد، فرياد شادماني جمعيت به هوا رفت، چراغ اتومبيل ها روشن شد، برف پاکن ها به رقص درآمدند، بوق ها به راه افتاد، غلغله شهر را برداشت.
جمعيت به شور آمده، و هر کدام به طريقي نفرت خود را از شاه نشان دادند؛ برخي اشک شوق مي ريختند، برخي عکس شاه را در اسکناس درشت پانصد توماني و هزار توماني سوراخ کرده بودند و بر دست گرفته بودند. گروهي هم نقل و نبات پخش مي کردند. جمعي نيز عکس هاي حضرت امام خميني (ره) را بين سرنشينان اتومبيل ها پخش مي کردند.
ساعت حدود چهار بعد از ظهر روزنامه هاي اطلاعات و کيهان با تيتر “شاه رفت» منتشر شدند. تيتر روزنامه ها از هميشه درشت تر بود. مردم روزنامه ها را بر سر، دست گرفته بودند و به يکديگر نشان مي دادند. برخي بين کلمه “شاه» و “رفت» ابرو باز کرده، با دست کلمه “در» را اضافه کرده بودند. در نتيجه تيتر روزنامه ها به صورت “شاه در رفت» خوانده مي شد.
مردم به مجسمه شاه حمله کردند و آن را پايين کشيدند و پرچم هاى الله اكبر را به جاى مجسمه هاى خرد شده ى شاه، نصب کردند و به آرزوي خود که از 28 مرداد 32 در دل داشتند، رسيدند.
مردم توانستند طاغوت پرنخوت زمانه را که 37 سال غاصبانه و به زور بر آنها حکومت کرده بود مجبور به فرار کنند، شادي و شعف مردم پس از شنيدن خبر در رفتن شاه ديدني بود و خاطر آن روز هرگز از ذهن ملت فراموش نمي شود.
بايد توجه داشت که فرار شاه از ايران، از حوادث مهم تاريخ انقلاب اسلامي است، لذا در اين نوشتار سعي شده است به برخي از حوادث و وقايع ديماه سال 1357که به فرار شاه از کشور منجر شد، از نگاه رسانه هاي ديداري، شنيداري، نوشتاري و… پرداخته شود. همچنين ذکر اين نکته نيز ضروري است که در اين نوشتار، به پيام هاي حضرت امام خميني (ره) که راهگشا و راهنماي مبارزات ملت ايران بود و توطئه هاي شوم شاه و عمال آن را خنثي مي ساخت، اشاره شده است.
ديماه سال 1357 و فرار شاه از نگاه رسانه ها
دي ماه سال 1357، اوج مبارزات مردم عليه رژيم طاغوت بود. بنابراين پيگيري اين حوادث و وقايع در رسانه ها تا فرار شاه از کشور مي تواند بسياري از واقعيت ها را براي ما روشن سازد. در اين نوشتار، تنها به برخي از اين حوادث و وقايع ديماه سال 1357 که مربوط به فرار شاه از کشور مي شود، پرداخته ايم:
3 ديماه
راديو مسكو خبر از تظاهرات ضد دولتي در شهرهاي مختلف ايران مي‌دهد:
“در تبريز، مشهد، اصفهان و كرمان تظاهرات ضد دولتي صورت گرفت.”
5 ديماه
خبرگزاري پارس از تظاهرات در شهر مشهد خبر مي دهد:
“شهر مقدس مشهد عليه شاه برخاسته است. امروز، به دعوت آيت الله خميني، در مشهد روز عزاداري است و تظاهراتي انجام مي شود. روز شنبه، در اين شهر بيست و يك نفر به وسيله ارتش كشته شدند و يكصد نفر زخم برداشتند. …»
در همين روز ، راديو كويت از اعتصاب كاركنان صنعت نفت خبر مي‌دهد:
“امروز، ميزان نفت ايران به پايين‌ترين حد نصاب توليد، از هنگام بروز اغتشاشهاي داخلي تاكنون رسيد. ديروز، ميزان توليد نفت ايران نزديك به هفتصد هزار بشكه يا پانزده درصد ميزان توليد روزانه بود.
سپهبد بقراط جعفريان، استاندار خوزستان، گفته است كه اعتصاب كاركنان صنعت نفت علت كاهش ميزان توليد نفت است. چنانچه اعتصاب و كم كاري دو روز ديگر ادامه يابد. توليد كاملاَ متوقف خواهد شد و مشكلاتي در داخل كشور به وجود خواهد آمد.”
خبرگزاري فرانسه و آسوشيتدپرس نيز از شهادت استاد كامران نجات الهي گزارش مي‌دهند:
“مقامات بيمارستاني اظهار داشتند كه امروز، در جريان تظاهرات ضد شاه در ايران، سه تن از جمله يك استاد دانشگاه به وسيله گلوله كشته شدند. منابع سياسي مخالف گفتند: اين استاد كه كامران نجات الهي نام داشت در يك اعتصاب نشسته در وزارت علوم و آموزش عالي شركت داشت و هنگامي كه بر روي يكي از بالكنهاي وزارتخانه ظاهر شد، به وسيله يك سرباز به قتل رسيد. او همراه با ديگران استادان اعتصابي به بسته شدن دانشگاه به وسيله دولت نظامي اعتراض داشت.
6 ديماه
خبرگزاري پارس گزارش ويژه در مورد حمايت آمريكا از شاه ارايه مي کند:
“آمريكا حمايت دگربار خود را از شاه ايران اعلام كرد و سخنگوي وزارت امور خارجه آن كشور گفته كه دولت آمريكا با رهبران مخالف در ايران در تماس است.
آمريكا اعلام كرد كه موقعيت استراتژيك ايران براي آمريكا و امنيت اقتصاد جهاني اهميت حياتي دارد.”
در همين روز “پونايتدپرس» هم از وضعيت مجلش شوراي ملي، گزارشي ارايه مي کند:
“در جلسه امروز مجلس شوراي ملي، احمد بني احمد گفت كه مجلس قادر به ارايه پيشنهاد و راه حلي براي اوضاع جاري ايران نيست.
بني احمد گفت كه راه حل اوضاع در دست شاه است. او استعفاي شاه را مطرح كرد. با سخنان بني احمد مجلس متشنج شد.”
راديو كلن نيز با پخش قسمتي از مصاحبه حضرت امام خميني (ره) با راديو تلويزيون آلمان، مواضع ايشان را در قبال دولت احتمالي بختيار و خروج شاه از كشور مشخص مي کند:
“سئوال: اگر دولتي به رياست بختيار به روي كار بيايد، شما اين دولت را حمايت مي كنيد، حتي اگر شاه بپذيرد كه به طور موقت از ايران خارج بشود؟
جواب: هيچ دولتي را با بودن رژيم سلطنتي قبول نخواهم كرد. هدف، تشكيل جمهوري است و براي من از روز روشن تر است كه با وضع فعلي در آينده اي نزديك به آن خواهيم رسيد.
سئوال: ناظران خارجي يك نوع مشي در سياست حضرت عالي، طي هفته گذشته، مشاهده كرده‌اند. آيا به نظر شما به هم خوردن اوضاع اقتصادي ايران كافي براي سقوط رژيم شاه هست يا اينكه تصور مي فرماييد كه روشهاي قهرآميز ديگري بايد تعقيب شود؟
جواب: به نظر مي رسد كه همين نحو مبارزات براي سرنگون كردن شاه از تختش كافي خواهد بود."(1)
7 ديماه
خبرگزاري پارس از پيام حضرت امام خميني (ره) به ملت شريف ايران خبر داد:
“آيت الله خميني در پيامي به ملت ايران، به مناسبت كشتار بي رحمانه قم، چهلم كشتار مردم در صحن مطهر مشهد مقدس، هفته كشتار در مشهد و كشتار در شهرستانهاي ديگر، روز نهم دي را روز عزاي عمومي اعلام كرد.
آيت الله خميني از شاه خواست تا به ديكتاتوري خود پايان دهد.”
9 ديماه
راديو كلن از تظاهراتي در تهران به درخواست حضرت امام (ره) خبر مي‌دهد:
“آيت الله خميني از هواداران خود خواست تا امروز، به مناسبت اولين سالگرد آغاز تظاهرات مردم عليه رژيم ايران، تظاهراتي در تهران بر پا كنند.
امروز، در بازار تهران تظاهراتي عليه شاه صورت گرفت.”
در همين روز خبرگزاري پارس و راديو كلن از نخست وزيري بختيار خبر دادند:
“بامداد امروز، دربار شاهنشاهي ايران اعلام كرد كه شاه ايران قصد كناره‌گيري از سلطنت و تشكيل شوراي سلطنت را ندارد و به دكتر بختيار ماموريت داده است تا دولت جديد را تشكيل دهد. دكتر سنجاي نيز موافقت خود را با دولت آينده بختيار اعلام كرده است. قرار است فردا مجلسين ايران براي اتخاذ تصميم درباره دولت جديد تشكيل جلسه بدهند. …»
10 ديماه
خبرگزاري پارس در گزارش ويژه خود در اين روز از احتمال خروج شاه از ايران خبر مي‌دهد:
“ديشب، دكتر شاپور بختيار اعلام كرد كه سرگرم مطالعه تشكيل يك دولت غيرنظامي است. دكتر بختيار گفت كه در شرفيابي به پيشگاه شاهنشاه، ايشان پيشنهادهاي من را براي تشكيل دولت مورد موافقت قرار دادند. نخست وزير احتمالي آينده گفت كه در اين شرفيابي، شاهنشاه طي سخنان خودشان درباره مسايل مملكتي، اظهار علاقه فرمودند كه براي معالجه و استراحت، در موقع مناسب، مدتي رهسپار خارج شوند.”
11 ديماه
خبرگزاري پارس و راديو لندن از استعفاي ازهاري خبر مي دهند:
“شب گذشته، ارتشبد ازهاري استعفاي دولت خود را به پيشگاه شاهنشاه آريامهر تقديم كرد. گفته شد كه به علت كسالت ارتشبد ازهاري يكي از معاونان ايشان، تا تشكيل دولت آينده، امور كشور را اداره خواهد كرد.
به گفته راديو تهران، شاه اسعفاي ارتشبد ازهاري را پذيرفته است.”
در همين روز آسوشيتدپرس گزارش مي دهد:
“ديروز، آيت الله خميني در بيانيه روزانه خود شاپور بختيار را نكوهش كرد و گفت كه شاه شخصي فاسد است و هر كس كه بخواهد با او همكاري كند فاسد است.”
12 ديماه
خبرگزاري پارس در گزارش ويژه خود، خبر خروج شاه از كشور را قوت مي‌بخشد:
“شاه براي اولين بار گفت كه براي گذراندن تعطيلات و استراحت به خارج خواهد رفت.”
13 ديماه
حضرت امام خميني (ره) در مصاحبه خودشان با خبرنگار روزنامه اكسپرس، عزم و اراده آهنين ملت ايران در برابر شاه را تشريح مي‌كنند:
“سئوال: آيا به طرفدارانتان دستور به ملايمت و مدارا داده‌ايد؟
جواب: ما تاكنون هنوز دستور خشونت نداده‌ايم و هميشه ملت ما در برابر تانك و توپ و مسلسل با دست خالي و تنها با مشت گره كرده ايستاده است. ولي اگر قدرتهاي جهنمي استعماري دست از حمايت خود از آدمشكان ايران كه شاه در راس آنهاست برندارند، ما هم با شيوه هاي ديگر در برابر آنها رفتار خواهيم كرد."(2)
14 ديماه
آسوشيتدپرس در گزارش خود از تغيير سياست آمريكا در قبال شاه و ايران خبر مي دهد:
“ديروز، دولت پرزيدنت جيمي كارتر اين گزارش را تكذيب كرد كه دولت آمريكا تصميم گرفته است تا به شاه توصيه كند كه از ايران برود، هودينگ كارتر، سخنگوي وزارت امور خارجه آمريكا، اظهار داشت كه هيچ گونهه تغييري در حمايت دولت آمريكا از شاه پديد نيامده است. ليكن، اگر شاه تصميم به ترك كشور بگيرد، ايالات متحده مقدمش را گرامي خواهد داشت.
به گفته مقامات دولتي، در وزارت امور خارجه آمريكا، گرايش روز افزوني به تغيير سياست اين كشور در رابطه با شاه و تشويق او به استعفا وجود دارد.”
در اين روز حضرت امام خميني (ره) در مصاحبه با خبرنگار شبكه راديو تلويزيون سي. بي. اس. آمريكا، مواضع خودشان و ملت ايران را در خصوص خروج شاه از كشور اعلام مي‌كنند:
“سئوال: گفته مي‌شود كه شاه برنامه دارد تا براي تعطيلات كوتاهي از مملكت خارج شود. آيا اين امر حضرت عالي را قانع مي‌كند و موجباتي را براي پايان دادن به اعتصابات و تظاهرات خواهد بود؟
جواب: خير، رفتن شاه كفايت نمي‌كند، بايد رژيم به هم بخورد و تمام چيزهايي كه مربوط به سلطنت است، بايد از بين برود تا ما راضي شويم. يعني ملت راضي شود."(3)
16 ديماه
حضرت امام خميني (ره) در بيانات خود به ملت ايران از توطئه خطرناك عمال شاه خبر مي‌دهند و مردم را به ادامه مبارزات عليه شاه دعوت مي كنند:
“به عموم ملت شجاع و بيدار ايران ايدهم الله تعالي هشدار مي‌دهم كه بار ديگر توطئه خطرناك از طرف عمال شاه خائن و طرفداران غارتگران بين المللي در دست اجرا است تا رژيم منحط شاهنشاهي را حفظ و شاه را به قدرت شيطاني رسانده، به غارتگري نفتخواران و سلطه اجانب ادامه دهند…
ملت آگاه ايران! شجاعانه مبارزات خود را ادامه دهيد… من به عموم ملت دلير اعلام مي‌كنم كه رژيم سلطنتي غيرقانوني و مجلسين غيرملي و غيرقانوني و حكومت غاصب غيرقانوني و ياغي است… اينك چند مطلب را لازم مي‌دانم تذكر دهم: 1- كارمندان وزارتخانه‌ها وزراي فاسد غيرقانوني را نپذيرند و از آنان اطاعت نكنند و در صورت قدرت، به وزارتخانه‌ها راه ندهند… 2- ملت از دادن ماليات، مطلقاَ و از دادن پول آب و برق و تلفن خودداري كنند و از آنچه اعانت به دولت است، احتراز نكنند… 3- علماي اعلام بلاد و خطباي محترم و طلاب غيور، قضات و وكلاي محترم دادگستري، اساتيد محترم دانشگاه و دانشگاهيان، بازاريان، اصناف، كارگزاران، كشاورزان، سياسيون محترم و ساير اقشار ملت مخلوع بودن شاه و غيرقانوني بودن مجلسين و دولت را اعلام فرمايند كه اگر سستي كنند ممكن است توطنه بر ضد كشور و ملت به نتيجه برسد كه همگي مسئول آن خواهيم بود… 4- فروشندگان مواد غذايي از گرانفروشي خودداري كنند… 5- از كمك به كارگران و كسبه صنفي كه بر اثر اعتصابات ضرر كرده‌اند، غفلت نشود و از وجوه شرعيه مجازند به آنان كمك نمايند.
اين جانب روز دوشنبه نهم صفر 99 را براي شهداي مشهد و قزوين و كرمانشاه و ساير بلاد، روز عزاي عمومي اعلام مي‌كنم."(4)
17 ديماه
خبرگزاري پارس، در گزارش ويژه خود از آمادگي شاه براي خروج از ايران خبر مي‌دهد:
“شاه آمادگي خود را براي خروج از كشور و تشكيل شوراي سلطنت اعلام كرد.”
رويتر نيز به احتمال خروج شاه از كشور قوت مي‌بخشد:
“مقامات آمريكايي عقيده دارند كه شاه ايران در زير فشار مخالفين و براي آنكه دولت غيرنظامي فرصت بازگردانيدن نظام را بيابد، به زودي از ايران خارج مي‌شود.”
خبرگزاري فرانسه نيز موضع آمريكا را در قبال خروج شاه از كشور تشريح مي‌كند:
“روزنامه نيويورك تايمز در شماره امروز خود نوشت: آمريكا بايد هر چه زودتر با كساني كه در آينده بر مسند قدرت خواهند بود روابط حسنه‌اي برقرار سازد. اين شاه است كه در ايران شكست خورده است و نه آمريكا.”
يونايتدپرس، آسوشيتدپرس، تاس و خبرگزاري فرانسه نيز از مسافرت ژنرال هايزر به ايران خبر مي‌دهد:
“منابع رسمي مي‌گويند مهم‌ترين هدف مسافرت ژنرال هايزر به ايران، گفتگو با نظاميان ايران و ارزيابي ميزان گرايش آنان به همكاري با دولت بختيار است.”
همچنين آسوشيتدپرس، يونايتدپرس و راديو لندن از تظاهرات مردمي خبر مي‌دهند:
“امروز، تظاهركنندگان به خيابانها آمدند و خواستار سرنگوني حكومت محمدرضاشاه پهلوي شدند. سربازان با شليك مسلسلهاي خود به آنان پاسخ دادند.
امروز، افراد نيروي هوايي ايران نيز به سربازان پيوستند تا گروههاي مردم را پراكنده كنند. …»
18 ديماه
رويتر از احتمال خروج شاه از ايران خبر مي‌دهد:
“يك هواپيماي سلطنتي در فرودگاه بين المللي مهرآباد ايستاده است تا شاه را از ايران خارج كند. اما، از طرف كاخ سلطنتي عزيمت شاه مخفي نگه داشته شده است. بسياري معتقدند كه هر آن عزيمت شاه ممكن است صورت گيرد.
شايع بود كه اگر وي امروز كشور را ترك نكند، روز سه شنبه اين كار را خواهد كرد. چه انتظار مي‌رود كه دولت غيرنظامي شاپور بختيار در روز سه شنبه، راي اعتماد مجلس را به دست آورد.”
روزنامه اطلاعات نيز ترك ازهاري را خبر مي‌دهد:
“ارتشبد ازهاري، نخست وزير پيشين، تهران را ترك كرد.”
همچنين حضرت امام خميني (ره) در مصاحبه با هفته نامه ژون آفريك مواضع خودشان و ملت ايران را در قبال دولت بختيار مشخص مي‌كنند:
“سئوال: آيا بيمي از اين نداريد كه شكست حكومت بختيار به يك كودتاي نظامي منتهي شود؟ و نگرويدن ارتش را به صف انقلاب در شرايط فعلي، چگونه توضيح مي‌دهيد؟
جواب: بختيار، علي اي حال حكومتش بر خلاف قانون است و ملت ايران نمي تواند حكومت او را قبول كند. منتهي شدن به كودتاي نظامي همين است كه تاكنون بوده است… و ما در راه اسلام و كشور كوشش خودمان را تا آنجا كه بتوانيم خواهيم كرد. در ايران كودتاي نظامي مسئله اي را حل نمي كند. زيرا، دولت قبل از بختيار، خود يك كودتاي نظامي بود و مشكل ايران حل نشد. شما باور نمي‌كنيد كه ارتش با ملت است و در آينده نزديكي به شاه پشت خواهد كرد. پيروزي ما حتمي است و جمهوري اسلامي تحققش براي من خيلي روشن است."(5)
19 ديماه
گزارش روزنامه اطلاعات، و راديوهاي مسكو و لندن در اين روز، از وخامت اوضاع داخلي ايران خبر مي‌دهد:
“ديروز [به دعوت آيت الله خميني و] به مناسبت روز عزاي ملي در بيشتر شهرستانها تظاهرات و راهپيمايي‌هاي بزرگ و گسترده انجام شد. جريان تظاهرات در بسياري از شهرها آرام بود، ولي در برخي از شهرها به خشونت كشيده شد. نيروهاي مسلح پليس، در جريان پراكنده كردن تظاهركنندگان، بيش از يكصد و سي تن را كشتند و يا زخمي كردند.
در تبريز، با تكرار فاجعه روز بيست و نهم بهمن ماه سال 1356، اين شهر غرق در آتش و خشونت شد.
اهواز نيز شاهد بزرگ‌ترين راهپيمايي مردم شهر بود.
طي يك سالي كه از آغاز تظاهرات ايران مي‌گذرد، نزديك به شصت و پنج هزار تن كشته و زخمي شده‌اند.
امروز اعلام شد كه در شيراز حكومت نظامي لغو شده است.
ديروز، حدود پنجاه هزار نفر از مردم قزوين، به عنوان سوگواري براي نزديك به دويست نفر كشته‌شدگان رويدادهاي دو هفته گذشته اين شهر، در خيابانهاي قزوين دست به راهپيمايي زدند. در حالي كه تظاهركنندگان از خيابان اصلي شهر مي‌گذشتند باقي ماندهه ساختمان هتلها، مغازه‌ها و اداره‌هايي ديده مي‌شد كه به وسيله سربازان به آتش كشيده شده‌اند و غارت شده‌اند.
ديروز، در قزوين سربازان خود را تا اندازه‌اي از انظار دور نگه داشتند. در حالي كه دو تانك چيفتن و عده‌اي سرباز از ميدان اصلي شهر نگهداري مي‌كردند. هيئتي از وكلاي تهران، به سرپرستي دكتر احمد صدر، به قزوين آمد تا اعمال خشونت‌بار اخير را مورد بازرسي قرار دهد. در اين هيئت دو نفر به نمايندگي از صليب سرخ و يك مقام وزارت امور خارجه آمريكا نيز حضور داشتند. از خبرنگار ويژه بي. بي. سي هم دعوت شده بود. در يكي از بيمارستانها، دكترها اظهار كردند كه تاكنون يكصد و هشتاد و شش جسد ديده شده است و گفته مي‌شود كه اجساد بقيه را از بين برده‌اند. بنا به گفته دكترها و منابع ديگر، جريان از روز ششم ديماه آغاز شد كه يك گروهبان ژاندارمري به سوي گروهي از جوانان شليك كرد و چهار عابر را كشت و سه نفر از جوانان را زخمي كرد.”
در همين روز گزارش خبرگزاري فرانسه، از ديدار سفير آمريکا با شاه به منظور خروج از كشور خبر مي دهد:
“اوايل هفته جاري، ويليام سوليوان، سفير آمريكا در تهران، دستور يافت تا اگر شاه نظر او را راجع به اوضاع ايران بخواهد به وي توصيه كند كه از كشور خارج شود.
روزنامه نيويورك تايمز مي‌نويسد: شاه ايران در هفته‌هاي اخير چندين بار با سفير آمريكا ملاقات و گفتگو كرده است.”
20 ديماه
خبرگزاري فرانسه از پيام حضرت امام خميني (ره) به ملت ايران گزارش مي‌دهد:
“آيت الله خميني در پيامي به ملت ايران گفت: مطالبي از ايران مي‌رسد كه از توطئه‌اي خطرناك حكايت مي‌كند. گفته مي‌شود اعلاميه‌هايي بدون امضا در تهران و شهرستانها منتشر مي‌شود و اشخاص بسياري را به اسم ساواكي و يا عمال شاه تهديد به قتل مي‌كنند و خانه‌هايي را با همين بهانه‌ها سوزانده و به زن و فرزندان آنان اهانت نموده و آزار داده‌اند. به طوري كه از ايران اطلاع داده‌اند اعمال برخلاف اسلام و انصاف، بدون رعايت حقوق شرعي، انجام مي‌گيرد كه شاهد بر آن است كه دستهاي ناپاكي در كار است كه با هرج و مرج و ايجاد رعب و وحشت نهضت مقدس اسلامي را متهم نموده و خداي نكرده به شكست بكشند.
مردم مسلمان ايران در مبارزات بحق خود از اين روشهاي غيرانساني استفاده نمي‌كنند و موظف شرعي هستند كه… از اشخاصي كه مي‌خواهند به خانه‌هاي مردم تجاوز كنند و آتش‌سوزي نمايند جلوگيري نمايند كه به نظر مي‌رسد توطئه‌اي در دست اجرا است كه بايد از آن جلوگيري كرد. ملت شريف در تهران و شهرستانها و قضبات به راهپيمايي و تظاهرات و اعتصابات خود ادامه دهند تا اين توطئه با رفتن شاه خنثي شود.”
همچنين راديو كويت و آسوشيتدپرس از تظاهرات عليه شاه در كشور خبر مي‌دهد:
“امروز، در تهران و برخي از شهرهاي ايران تظاهراتي عليه رژيم انجام شد. به طور كلي، تظاهرات تهران آرام بود. ولي، در شيراز تظاهرات به خشونت گراييد و تظاهركنندگان به كنسولگري آمريكا حمله كردند، قسمتي از آن را آتش زدند و پرچم آمريكا را پايين آوردند. در اين تظاهرات، زدوخوردي با مامورين نظامي پيش نيامد.
سپس تظاهركنندگان، مجسمه شاه را به زير آوردند و به دفتر پليس مخفي شهر آسيب رساندند. عوامل پليس مخفي ساواك بر روي جمعيت شليك كردند كه در نتيجه، عده‌اي مجروع شدند و دو تا هشت نفر جان خود را از دست دادند.”
روزنامه اطلاعات نيز از اعتصاب دسته‌جمعي كاركنان ايراني فرودگاه خبر مي‌دهد:
“كليه پروازهاي داخلي و خارجي به علت اعتصاب دسته‌جمعي كاركنان ايراني فردگاه، به مدت نامعلومي، لغو شد.”
22ديماه
بخش عربي راديو كويت از احتمال خروج شاه از كشور خبر مي‌دهد:
“صداي آمريكا به نقل از سفير ايران در واشنگتن گزارش داد كه محمدرضا پهلوي، شاه ايران، براي چهارماه كشور خود را ترك خواهد كرد.”
23 ديماه
حضرت امام خميني (ره) در پيام: خود به ملت ايران از يك توطئه شوم بعد از خروج شاه از كشور خبر مي‌دهند
“… ملت عزيز ايران! خبري موثق دريافت نمودم كه لازم است شما را مطلع كنم. توطئه‌اي از خارج كشور… در دست اجراست. … مي خواهند به مجرد رفتن شاه دسته‌هايي از مزدوران و اشرار را وادار كنند كه به اسم ملت مسلمان حمله به ارتش و سربازها و شهربانيها و ديگر موسسات دولتي و نظامي كنند و با تبليغاتي كه براي نيروهاي نظامي و انتظامي كرده‌اند، به عنوان دفاع آنان را به قتل عام مردم بي‌دفاع وادار نمايند. بدخواهان… از يك سو، در بين سربازان و نظاميان و ساير قواي انتظامي دست به اشاعه دروغ مي‌زنند كه ملت مي‌خواهد همه شما را از بين ببرد و از سوي ديگر، اشرار و اجيراني را به اسم ملت وادار به هجوم به دستگاههاي نظامي و انتظامي مي كنند تا ملت را در مقابل نيروي ارتش و انتظامي قرار داده و نتيجه مطلوب خود را بگيرند.
من به ملت شريف و جميع جناحهاي قواي نظامي و انتظامي، به حكم تكليف الهي و ملي، هشدار مي‌دهم كه با بيداري و شجاعت اخلاقي، يكي ديگر از آخرين توطئه‌ها را خنثي كنيد…»(6)
24 ديماه
روزنامه اطلاعات از آشتي ارتش و مردم خبر مي‌دهد:
“امروز، صدها هزار نفر در خيابانهاي تهران تظاهرات كردند. اما برخوردي بين مردم و مامورين نظامي روي نداد و مامورين نيز راهپيمايان را همراهي مي‌كردند. روي بيشتر كاميونهاي حامل مامورين فرمانداري نظامي، عكسهايي از حضرت‌آيت الله العظمي خميني نصب شده بود و مردم شعار مي‌دادند: “به دستور خميني ارتش برادر ماست.”
خبرگزاري فرانسه نيز از تشكيل دولت تازه به فرمان حضرت امام خميني (ره) در كشور خبر مي‌دهد:
“آيت الله خميني اظهار داشتند كه تا چند روز ديگر يك دولت تازه تشكيل خواهند داد كه جايگزين دولت بختيار خواهد شد. حضرت آيت الله گفتند كه اعضاي دولت آينده را پيش‌بيني كرده‌اند و همه آنها اكنون در ايران به سر مي‌برند.”
25 ديماه
حضرت امام خميني (ره) در مصاحبه خود با خبرنگاران خارجي مواضع خودشان را در قبال دولت بختيار و دولت آمريکا مشخص مي کنند:
“سئوال: ديروز، بختيار نخست وزير، طي يک مصاحبه مطبوعاتي اظهار داشت که مذهبيون بايد به مذهب بپردازند و سياست را به سياستمداران واگذار کنند. وي همچنين اظهار داشت که شما قادر به واژگون کردن حکومتش نيستيد. نظر شما در اين باره چيست؟
جواب: مطلب اولي که گفته است مطلبي است که هميشه اجانب براي بردن منافع ما اين تز را داشته اند که مذهب از حکومت جداست و ايشان هم بلندگوي همانهاست و آنکه ما قدرت به هم زدن حکومت او را نداشته باشيم، در آينده معلوم مي شود. حکومت او محکوم به فناست و پيروزي از آن ملت رنج کشيده ايران است.
سئوال: شما پيامي به ارتش فرستاديد. ديروز ارتش با مردم پيوندي برقرار کرد. آيا کماکان به پيوستن ارتش به صفوف خود ايمان داريد؟ يا بيم يک کودتاي نظامي داريد؟
جواب: من اميدوارم که ارتش، البته آنهايي که مال ملت را نچاپيدند و آنهايي که به شرافت ارتشي خود باقي مانده اند، به ملت بپوندند تا آن اقليت ناچيزي که خائن هستند نتوانند کاري کنند.
سئوال: گزارشهايي رسيده است که مقامات آمريکايي با حضرت آيت الله تماس گرفته اند، آيا ممکن است بفرماييد تماس در چه فرم و شکلي بوده است؟ آيا در آينده همکاريهاي مستقلي بين دولت شما و دولت آمريکا وجود خواهد داشت؟
جواب: با من تا به حال تماسي شخصاً نگرفته اند و روابطي که بر مبناي احترام متقابل است ان شاء الله برقرار مي شود. ولي ما کاملاً مستقل هستيم و زير بار هيچ کشوري نخواهيم رفت."(7)
26 ديماه
روزنامه‌هاي اطلاعات و كيهان و راديوهاي بيروت و صوت الجماهير از فرار شاه از كشور خبر دادند:
“امروز، شاه ايران قبل از عزيمت از ياران يك كنفرانس مطبوعاتي تشكيل خواهد داد و در آن از بحران ايران سخن خواهد گفت. انتظار مي‌رود كه شاه امروز وارد آسوان شود تا مذاكراتي با پرزيدنت سادات انجام دهد.
سخنگوي رسمي مصر گفت كه وارد شدن شاه به مصر فرصتي براي انجام مذاكرات ميان او و پرزيدنت سادات است.
شاه ساعت يازده و چهل و پنج دقيقه امروز، به اتفاق ملكه فرح، وارد فرودگاه مهرآباد شد و در جمع خبرنگاران داخلي و خارجي حضور يافت. در فرودگاه نخست وزير و وزير دربار و روساي مجلسين سنا و شوراي ملي شاه را بدرقه كردند.
شاه پيش از ورود به هواپيما به دو خبرنگار حاضر در فرودگاه گفت كه نمي‌داند چه وقت بازخواهد گشت و اين امر به وضع مزاجي وي بستگي خواهد داشت.
سپس، شهباز هواپيماي اختصاصي شاه در حالي كه يك جت بوئينگ 707 و دهها هلي‌كوپتر آن را همراهي مي‌كردند، از فرودگاه مهرآباد پرواز كرد و شاه را به مصر برد.”
27 ديماه
“بسم الله الرحمن الرحيم
خدمت عموم ملت شريف و شجاع ايران اعلي الله كلمتهم و فقهم الله تعالي: فرار محمد رضا پهلوي را كه طليعه پيروزي ملت و سرلوحه سعادت و دست يافتن به آزادي و استقلال است به شما ملت فداكار تبريك عرض مي كنم. شما ملت شجاع و ثابت قدم به ملتهاي جهان ثابت كرديد كه با فداكاري و استقامت، مي توان بر مشكلات هرچه باشد غلبه كرد و به مقصد هرچه دشوار باشد رسيد. گرچه اين ستمگر با دست آغشته به خون جوانان ما و جيب انباشته از ذخاير ملت، از دست ما گريخت ولي به خواست خداوند متعال بزودي به محاكمه كشيده خواهد شد و انتقام مستضعفين از او گرفته خواهد شد و لكن قطع دست ستمكار از ادامه ظلم به دست ستمديدگان فوري است. او رفت و به هم پيمان خود اسرائيل دشمن سرسخت اسلام و مسلمين پيوست و جرايم و آشفتگيهايي را برجا گذاشت كه ترميم آن جز به تائيد خداوند متعال و همت همه طبقات ملت و فداكاري اقشار كاردان و روشنفكر ميسر نخواهد شد. اكنون در اين طلوع فجر سعادت و پيروزي توجه عموم را به مطالبي جلب مي كنم:
1- بر جوانان غيور در سراسر كشور لازم است براي حفظ نظم با آن دسته از قواي انتظامي كه اكنون به آغوش ملت باز گشته اند، با تمام نيرو همكاري كنند و با كمال قدرت و جديت نگذارند كه بدخواهان و منحرفين آشوب و ناامني ايجاد نمايند.
2- به تظاهرات و شعارهاي پرشور عليه رژيم سلطنتي و دولت غاصب ادامه دهند و اگر منحرفين و مخالفين اسلام بخواهند اخلالي به وجود آورند و نظم را به هم زنند از آنان جدا جلوگيري كنند. بايد ملت بداند كه هر انحرافي و هر شعاري كه مخالف مسير ملت است به دست عمال شاه منفور و عمال اجانب تحقق مي يابد. من از جميع اشخاص كه انحراف داشته اند و يا گرايش به بعضي مكتبهاي انحرافي داشته اند، تقاضا دارم كه به آغوش اسلام كه ضامن سعادت آنان است برگردند، كه ما آنان را برادرانه مي پذيريم. در اين موقع حساس كه كشور جنگ زده ما بيش از هر زماني به اتحاد و اتفاق احتياج دارد، بايد سعي شود كه از هر اختلالي احتراز شود.
3- دولت موقت براي تهيه مقدمات انتخابات مجلس موسسان بزودي معرفي مي شود و به كار مشغول خواهد شد. وزارتخانه ها موظفند كه آنان را پذيرفته و با آنان صميمانه همكاري كنند. اينجانب به صلاح وزراي غيرقانوني مي دانم كه بر كناري خود را اعلام كنند و خود را در مسير ملت قرار دهند.
4- به جميع نيروهاي انتظامي و زميني و هوايي و دريايي و صاحب منصبان و افسران و درجه داران ارتش و ژاندارمري و غيرآنان توصيه مي كنم كه دست از حمايت محمدرضا پهلوي كه مخلوع است و به كشور برنمي گردد و در خارج نيز با نفرت مردم مواجه است برادرند و به ملت بپيوندند، كه صلاح دنيا و دين آنان در آن است.
اينجانب از همه طبقات، خصوصاً حضرات علماي اعلام، در اين موقع حساس تشكر مي كنم و سلامت و سعادت همگان را از خداوند متعال خواستارم و وحدت كلمه را هميشه خصوصا تا برانداختن رژيم شاهنشاهي و استقرار حكومت جمهوري اسلامي اميدوارم.
والسلام عليكم و رحمت الله و بركاته
روح الله الموسوي الخميني»(8)
و اين گونه بود که شاه از کشور فرار کرد، و پس از فرار شاه، مرم با آمدن به خيابانها، اظهار شادماني کردند و با پخش گل و شيريني اين پيروزي بزرگ را جشن گرفتند و آماده پذيرايي از امام خميني رهبر بزرگ انقلاب شدند (ديو چو بيرون رود، فرشته درآيد).
