محبت به پیامبر و اهل بیت از دیدگاه قرآن و روایات(<ج>راههای ابراز محبت نسبت به اهل بیت)
عین الله خادمی
بعد از آنکه با اهمیت و آثار محبت به اهل بیت آشنا شدیم، این سؤال مطرح میشود که ما از چه راههایی میتوانیم، نسبت به شخصیت والامقام اهل بیت ابراز محبت کنیم؟
هر فردی میتواند از راههای متفاوتی به مقام شامخ اهل بیت احترام بگذارد و محبت صادقانه خویش را به آنها ابراز کند.در اینجا به برخی از این راهها اشاره میکنیم:
1.معرفت نسبت به اهل بیت
اولین و مهمترین راه ابراز محبت به اهل بیت، آگاهی از معرفت و کمالات و فضایل وجودی شخصیت آنهاست.زیرا محبتی که از طریق شناخت و معرفت به دست نیاید، یک محبت احساسی محض است.این نوع محبت، همانگونه که ممکن است خیلی سریع در قلب ایجاد شود، به همان ترتیب ممکن است خیلی سریع نیز از قلب زایل شود.به همین دلیل در روایات، یکی از وظایف مهم امت در برابر امام، معرفت نسبت به شخصیت امام است و گفتهاند، اگر کسی از دنیا برود، در حالی که نسبت به امام زمانش معرفت نداشته باشد، به سان کسی است که در زمان جاهلیت از دنیا رفته است؛ (38) یعنی قلبش به نور اسلام منور نشده است.
حال این پرسش مطرح میشود که:از چه راههایی میتوانیم نسبت به اهل بیت معرفت پیدا کنیم؟
اولین راه معرفت نسبت به سیره اهل بیت آن است که یک بار تاریخ پرفراز و نشیب حیات اهل بیت را مطالعه کنیم تا از مواضع مختلف آنها در جنگها و صلحها، پیروزیها و شکستها، غمها و شادیها، هنگام فقر و ثروت، در اوج حاکمیت ظاهری و در هنگام اسارت و زندان، و از رابطه عاشقانه آنها با خدا و روابط محبتآمیز با همسران و فرزندان و با مردان و زنان مؤمن، آگاه شویم.
راه دیگر، تأمل و تفکر درباره گفتار حکمتآمیز آنها در زمینههای گوناگون است.
2.اطاعت از اهل بیت
طریق دیگر ابزار محبت به اهل بیت آن است که به فرمانهای آنها گوش جان بسپاریم و به فرمانهایی که برای اعتلای دین حق و تکامل روحمان صادر شده است، به صورت دقیق عمل کنیم و هنگامی که ما را از انجام برخی اعمال برحذر داشتهاند به طور کامل از آنها(محرمات) بپرهیزیم.زیرا نمیتوان ادعای محبت کسی را کرد، اما به فرمانها و نهیهای او وقعی ننهاد.بزرگترین نشانه صدق ادعای محب آن است که عملی خلاف رضای محبوبش انجام ندهد.
یکی از راههایی که میتواند برای اطاعت بیشتر ما از اهل بیت مؤثر باشد، این است که بدانیم اهل بیت چه عنایات و تفضلات خاصی نسبت به محبان خویش دارند و متّصف به چه فضایل و سجایای اخلاقی هستند.این نکته در روایات متعدد به شکلهای متفاوت بازگو شده است.
امام سجاد(ع)میفرمایند:«نامهای پیروان ما و اسامی پدرانشان ثبت شده و شناخته شدهاند.خداوند از ما و آنان پیمان گرفته است، هرجا که ما وارد میشویم، آنان نیز وارد شوند.» (39)
امام صادق(ع)میفرماید:«ما هرجا که باشیم، شیعیانمان با ما هستند.» (40)
بر همین اساس است که امام صادق(ع)در ادامه آیه «ان الینا ایابهم ثم ان علینا حسابهم» 41 میفرماید:«چون روز قیامت فرا رسد، خداوند حسابرسی شیعیان ما را بر عهده ما میگذارد.» 42
و در حدیث دیگری نیز میفرماید:«ما برای پیروان خویش شفاعت میکنیم و خداوند هم شفاعت ما را رد نمیکند.» 43
البته عنایات اهل بیت نسبت به پیروان خویش فقط به زندگی اخروی آنها محدود نیست، بلکه بر اساس آنچه از معارف الهی به دست ما رسیده است، نقش و فایده وجودی اهل بیت حتی تنها شیعیان و پیروان آنها نیست، بلکه آنها واسطه فیض بین حضرت حق و همه مخلوقات او هستند.این معنا به صورت بسیار زیبایی در زیارت «جامعه کبیره»چنین بیان شده است:«خداوند به واسطه شما عالم آفرینش را آغاز کرد و به وسیله کتاب، آفرینش را ختم میکند و به خاطر شما باران و ابر میفرستد و به سبب شما آسمان را نگه میدارد که جز با اذن او بر زمین نیفتد و به واسطه شما غم، اندوه و رنجها از دلها برطرف میشود…» 44
در فراز دیگر این دعا اهل بیت، طریق و پل برای رسیدن به معرفت و برکت اصلی و معادن حکمت، همچنین حافظان اسرار الهی و حاملان کتاب عرشی معرفی میشوند:«درود بر شما که دلهایتان محل معرفت خدا، مسکن برکت حق، معدن حکمت الهی و حافظ اسرار الهی و حامل کتاب الهی است.» 45
در همین دعا، درباره فضایل و سجایای اخلاقی اهل بیت و واسطه فیض الهی بودن آنها چنین میخوانیم: «درود بر شما ای خاندان نبوت، و موضع و دایع رسالت، و محل نزول ملائک، و هبوط انوار ولی خدا، و معدن رحمت حق و گنجهای علم و معرفت الهی، و صاحبان منتهای علم و اصول صفات کریمه و پیشوای امم، و ولی نعمتهای روحانی، و ارکان بزرگواری و نیکوکاری، و عماد نیکویان عالم، و بزرگ و قائد بندگان، و ستونهای محکم شهر علم، و درهای ایمان، و امین اسرار خدای رحمان…» 46
و درباره نقش ائمه در هدایتگری چنین میخوانیم: «درود بر شما امامان و راهنمایان راه حق و چراغهای تاریکیهای امت و پرچمداران علم و تقوا و خردمندان بزرگ…و صاحب دعوت به سوی مهمترین کمال.» 47
در فراز دیگر این دعا، نقش اصلاحگری ائمه در امور دینی و اجتماعی چنین تبیین میشود:«پدر و مادر و جانم فدای شما.به واسطه ولایت و پیشوایی شما، خدا نشانههای دینمان را به ما آموخت و آنچه از دنیایمان تباه شده بود، اصلاح کرد و به واسطه پیشوایی شما سخن تمام شد و نعمت عظمت یافت و تفرقهها به همدلی گرایید….» 48
3.ذکر فضایل اهل بیت
یکی دیگر از راههای ابراز محبت به اهل بیت آن است که در زمان ولادت آنها و در ایام شهادتشان، مراسمی برگزار کنیم و فضایل و سجایای اخلاقی و کلمات حکمتآمیز آنها را بازگو کنیم و از آنها به عنوان الگوهایی راستین؛در زندگی خویش بهره گیریم.
امام صادق(ع)درباره تأثیر یاد خدا و ذکر فضایل اهل بیت در زندگی اخروی انسان میفرماید:«هر گروهی که در مجلسی جمع شوند، و خدا و ما را یاد نکنند، آن مجلس در روز قیامت مایه حسرت آنان خواهد شد.» 49
امام رضا(ع)میفرمایند:ذکر فضایل اهل بیت باعث آشنایی بیشتر مردم با اهل بیت و در نهایت، پیروی آنها از ایشان میشود.فرمایش امام چنین است:«اگر مردم خوبیهای حرفها و تعالیم ما را بشناسند، از ما پیروی میکنند. 50
بیان این نکته خالی از لطف نیست که از یک جهت میتوان فضایل اهل بیت را به دو دسته تقسیم کرد:
1.دستهای از فضایل مربوط به خلقت و سرشت متعالی و نور خدایی آنهاست.این فضایل جزو الطاف خاص حضرت حق نسبت به اهل بیت است و افراد دیگر هرچه تلاش کنند، نمیتوانند به این قسم از فضایل دست یابند.در این دسته از فضایل، جنبه عملی و سرمشقگیری وجود ندارد.
2.فضایل دیگری در ائمه وجود دارد که افراد دیگر میتوانند به اندازه سعه وجودی خویش خود را به این فضایل متصف کنند.به بیان دیگر، امکان تأسی به این فضایل، برای غیر اهل بیت وجود دارد.
ذکر قسم اول فضایل، شاید در همه محافل مناسب نباشد.افرادی هستند که به هر دلیلی ظرفیت شنیدن این فضایل را ندارند و حتی ممکن است، منکر آنها باشند. ذکر این فضایل بدون ایجاد زمینه مناسب، حتی ممکن است باعث فاصله گرفتن آنها از اهل بیت شود. بدین دلیل توصیه میشود، بر فضایل دسته دوم بیشتر تأکید شود و در صورت مستعد بودن افراد یا ایجاد زمینه مناسب در مخاطبان، فضایل قسم اول بیان شوند.
امام صادق(ع)همین معنا را برای یکی از صحابه خویش به نام مدرک بن هزهاز چنین بیان فرمود:«رحمت خدا بر کسی که مودت مردم را به سوی ما بکشد، به آنان سخنانی از ما بگوید که آنها را میشناسند و میپذیرند و آنچه را حالت انکار و عدم پذیرش دارد، نگوید.» 51
اگر در بیان این فضایل از تکنیکهای متفاوت هنری نیز استفاده شود، قطعا برای مخاطبان جذابیت بیشتری خواهد داشت و بیشتر آنها را به سوی تأسی از اهل بیت سوق میدهد.
4.تعظیم و تکریم در برابر ذکر نام اهل بیت
یکی از راههای ابراز محبت به ائمه آن است که نام آنها را با تکریم و احترام یاد کنیم و همراه با ذکر نامهای آنها، درود و صلوات بفرستیم، و در هنگام ذکر نام امام زمان(عج)از جا برخیزیم و دست بر سر نهیم.در احادیث مؤکدا توصیه شده است که هنگام شنیدن نام پیامبر گرامی اسلام(ص)بر او درود بفرستید.خود ائمه نیز با شوق و احترام از پیامبر(ص)و حضرت فاطمه(س) و اهل بیت یاد میکردند و این شیوه را به مخاطبانشان میآموختند.رسول خدا(ص)دست حضرت فاطمه زهرا(س)را میبوسید، به احترام او برمیخاست، او را در جای خودش مینشاند، بر دستان و دهان او بوسه میزد و بارها میفرمود:«پدرت به فدایت، پدر و مادرم به فدایت.» 52
از امام صادق(ع)درباره حضرت قائم(عج)پرسیدند که آیا او متولد شده است؟حضرت فرمودند:«نه، ولی اگر من او را دریابم، در طول حیاتم خدمتگزار او خواهم بود.» 53
سکونی در دیدار با امام صادق(ع)وقتی به آن حضرت خبر داد که خداوند به او دختری عطا کرده است، حضرت پرسید:«او را چه نامیدهای؟»
گفت:«فاطمه»
امام فرمود:«آه، آه.»
سپس دست بر پیشانی نهاد و به او توصیه کرد:«حال که نامش را فاطمه نهادهای، به او ناسزا مگو و او را مزن.» 54
5.نامگذاری فرزندان خویش با نامهای اهل بیت
یکی از راههای ابراز محبت به اهل بیت، این است که مسلمانان نام فرزندان خود را از نام اهل بیت اقتباس کنند تا از این طریق، نام پرخیر و برکت اهل بیت را جاودانه نگه دارند.
شخصی به نام ربعی بن عبد الله به حضور امام صادق(ع)رسید و پرسید:«من نام فرزندانم را از نام شما و پدران شما اقتباس و نامگذاری میکنم.آیا از این کار سودی میبرم؟»امام صادق(ع)در پاسخ فرمود:«آری، سوگند به خدا، دین چیزی جز دوستی با آل محمد نیست.» 55
6.رابطه داشتن با اهل بیت
یکی دیگر از راههای ابراز محبت به اهل بیت، رابطه داشتن با آنهاست.از جمله راههای ارتباط با اهل بیت، زیارت مرقد مطهر آنان است.به همین دلیل است که در روایتها برای زیارت مرقد اهل بیت ثواب بسیار ذکر شده است.از طریق زیارت، یک رابطه قلبی میان مؤمنان و اهل بیت ایجاد میشود و با استمرار آن، ارتباط قلبی قویتر میشود.به همین خاطر، پیامبر گرامی اسلام فرموده است:«زیارت باعث افزایش و توسعه مودت میان اهل بیت میشود.» 56
[شنبه 1394-12-08] [ 09:05:00 ب.ظ ]
|