موقعیت فعلی: فهرست قرآن / سوره حجر / تفسیر نور
آيه 1
متن آيه :
الَرَ تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ وَقُرْآنٍ مُّبِينٍ
ترجمه :
الف . لام . را . اين آيه‌هاي كتاب ( منزل آسماني ) و قرآن روشن ( يزداني ) است .
توضيحات :
« الر » : ( نگا : بقره / 1 ) . « تِلْكَ » : آن . در اينجا به معني اين و اشاره به سوره مباركه حجر است . « الْكِتَابِ » : مراد قرآن است كه ذكر لفظ ( قُرْءَانٍ ) : بعد از آن عنوان تأكيد را دارد . « مُبِينٍ » : روشن . روشنگر .
آيه 2
متن آيه :
رُّبَمَا يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَوْ كَانُواْ مُسْلِمِينَ
ترجمه :
بارها و بارها كافران ( در دنياي ديگر ) آرزو مي‌كنند كه كاش ! ( در اين جهان ) مسلمان مي‌بودند ( و فرموده‌هاي خدا و رهنمودهاي انبياء را گردن مي‌نهادند ) .
توضيحات :
« رُبَمَا » : چه بسا . اين واژه براي تقليل و تكثير به كار مي‌رود و در اينجا معني تكثير دارد . « يَوَدُّ » : دوست مي‌دارند . آرزو مي‌كنند .
آيه 3
متن آيه :
ذَرْهُمْ يَأْكُلُواْ وَيَتَمَتَّعُواْ وَيُلْهِهِمُ الأَمَلُ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ
ترجمه :
بگذار بخورند و بهره‌ور شوند و آرزو آنان را غافل سازد . بالاخره خواهند دانست ( كه چه كار بدي كرده‌اند اين كه تنها به دنيا پرداخته‌اند و آخرت را فراموش نموده‌اند ) .
توضيحات :
« ذَرْهُمْ » : رهايشان ساز . بگذار كه آنان . « يُلْهِهِمْ » : آنان را غافل سازد . ايشان را به خود مشغول كند .
آيه 4
متن آيه :
وَمَا أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍ إِلاَّ وَلَهَا كِتَابٌ مَّعْلُومٌ
ترجمه :
ما هيچ شهر و روستائي را نابود نكرده‌ايم مگر ( پس از انقضاي ) مدّت معيّني ( كه ) داشته است .
توضيحات :
« قَرْيَةٍ » : شهر . آبادي . مراد ساكنان آنجا نيز مي‌تواند باشد . « كِتَابٌ » : به معني مكتوب است ، يعني : واجب و مقدّر ( نگا : آل‌عمران / 145 ) .
آيه 5
متن آيه :
مَّا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا يَسْتَأْخِرُونَ
ترجمه :
هيچ ملّتي بر ( مدّت معيّن و سررسيد ) اجل خود پيشي نمي‌گيرد و از آن عقب نمي‌افتد .
توضيحات :
« أُمَّةٍ » : دسته . گروه . ملّت . « مِنْ أُمَّةٍ » : حرف ( مِنْ ) زائد و ( أُمَّةٍ ) فاعل است .
آيه 6
متن آيه :
وَقَالُواْ يَا أَيُّهَا الَّذِي نُزِّلَ عَلَيْهِ الذِّكْرُ إِنَّكَ لَمَجْنُونٌ
ترجمه :
و ( تمسخركنان ) مي‌گويند : اي كسي كه ( گمان مي‌بري از آسمان ) قرآن بر تو نازل گشته است ، تو حتماً ديوانه‌اي !
توضيحات :
« الذِّكْرُ » : مصدر است و به معني اسم فاعل ، يعني ( مذكّر ) است . يعني : كتاب يادآور و اندرزگو كه قرآن است ( نگا : آل‌عمران / 58 ، نحل / 43 و 44 ) . « نُزِّلَ عَلَيْهِ الذِّكْرُ » : مراد تمسخر و استهزاء است ( نگا : منافقون / 1و 7 ) .
آيه 7
متن آيه :
لَّوْ مَا تَأْتِينَا بِالْمَلائِكَةِ إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ
ترجمه :
تو اگر از زمره راستگوياني ، چرا ( به جاي آوردن قرآن ) فرشتگان را به پيش ما نمي‌آوري ( تا بر پيغمبري تو گواهي دهند ؟ ! ) .
توضيحات :
« لَوْ ما » : چرا كه نه . واژه‌اي است كه بر طلب حصول ما بعد خود دلالت دارد . مانند ( لَوْ لا ) است در ( منافقون / 10 ) .
آيه 8
متن آيه :
مَا نُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ إِلاَّ بِالحَقِّ وَمَا كَانُواْ إِذاً مُّنظَرِينَ
ترجمه :
ما فرشتگان را جز به حق و به همراه حق نازل نمي‌كنيم و هنگامي كه نازل شوند ( اگر بدانان ايمان نياورند ) ديگر بديشان مهلت داده نمي‌شود ( و فوراً عذاب الهي گريبانگيرشان مي‌گردد و مجال ماندن نخواهند داشت ) .
توضيحات :
« بِالْحَقِّ » : به حق . همراه با حق ثابتي كه قابل انكار نيست . به همراه عذاب . « مُنظَرِينَ » : مهلت داده‌شدگان .
آيه 9
متن آيه :
إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ
ترجمه :
ما خود قرآن را فرستاده‌ايم و خود ما پاسدار آن مي‌باشيم ( و تا روز رستاخيز آن را از دستبرد دشمنان و از هرگونه تغيير و تبديل زمان محفوظ و مصون مي‌داريم ) .
توضيحات :
« إِنّا نَحْنُ . . . » : اين آيه دست كم با چهار تأكيد لفظي بيانگر مصون ماندن قرآن از تحريف است .
آيه 10
متن آيه :
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ فِي شِيَعِ الأَوَّلِينَ
ترجمه :
ما پيش از تو ( پيغمبراني را ) به ميان گروهها و دسته‌هاي پيشين روانه كرده‌ايم .
توضيحات :
« شِيَعِ » : جمع شيعه ، گروهها و دسته‌هاي پيرو يك راه و رسم ( نگا : أنعام / 65 ) . « شِيَعِ الأوَّلِينَ » : اضافه موصوف به صفت است .
آيه 11
متن آيه :
وَمَا يَأْتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلاَّ كَانُواْ بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ
ترجمه :
هيچ فرستاده‌اي به پيش ايشان نمي‌آمد مگر اين كه او را مسخره مي‌كردند ( همان گونه كه هم اينك باطلگرايان تو را مسخره مي‌دارند ) .
توضيحات :
« مِن رَّسُولٍ » : حرف ( مِنْ ) زائد و ( رَسُولٍ ) فاعل است .
آيه 12
متن آيه :
كَذَلِكَ نَسْلُكُهُ فِي قُلُوبِ الْمُجْرِمِينَ
ترجمه :
ما اين گونه قرآن را به دلهاي بزهكاران داخل مي‌گردانيم ( و از حق آنان را مي‌آگاهانيم ، تا برايشان اتمام حجّت شود ) .
توضيحات :
« نَسْلُكُهُ » : آن را وارد مي‌گردانيم . مرجع ضمير ( ه ) واژه ( الذِّكْرَ ) است ( نگا : حجر / 13 ، شعراء / 200 و 201 ) .
آيه 13
متن آيه :
لاَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَقَدْ خَلَتْ سُنَّةُ الأَوَّلِينَ
ترجمه :
آنان بدان ايمان نمي‌آورند ( چون در شهوات غوطه‌ورند و باطلگرايند نه حقّگرا ) و شيوه اقوام پيشين هم بر اين بوده است .
توضيحات :
« وَ قَدْ خَلَتْ . . . » : شيوه اقوام پيشين نيز چنين بوده است . شيوه خدا درباره پيشينيان هم بر اين بوده است كه آنان را مدّت زماني مهلت داده است و سپس نابودشان ساخته و به عذاب دردناك گرفتارشان نموده است .
آيه 14
متن آيه :
وَلَوْ فَتَحْنَا عَلَيْهِم بَاباً مِّنَ السَّمَاءِ فَظَلُّواْ فِيهِ يَعْرُجُونَ
ترجمه :
اگر ( به فرض ) دري از آسمان به روي آنان بگشائيم و ايشان از آنجا شروع به بالا رفتن كنند ( و فرشتگان و شگفتيهاي جهان بالا را با چشم خود ببينند ) .
توضيحات :
« فَظَلُّوا فيهِ يَعْرُجُونَ » : از آنجا شروع به بالا رفتن كنند . يعني مرتّباً به آسمان صعود و نزول داشته باشند .
آيه 15
متن آيه :
لَقَالُواْ إِنَّمَا سُكِّرَتْ أَبْصَارُنَا بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَّسْحُورُونَ
ترجمه :
بي‌گمان خواهند گفت : حتماً ما را چشم‌بندي كرده‌اند ( و آنچه مي‌بينيم ابداً واقعيّت ندارد ! ) و بلكه ما را جادو نموده‌اند ( اين است كه چيزها را عوضي مي‌بينيم ) .
توضيحات :
« سُكِّرَتْ » : پوشانده شده است . از ديدن باز داشته شده است . پرده‌اي به پيش چشمانمان داشته شده است . « مَسْحُورُونَ » : سحر و جادوشدگان .
آيه 16
متن آيه :
وَلَقَدْ جَعَلْنَا فِي السَّمَاء بُرُوجاً وَزَيَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِينَ
ترجمه :
ما در آسمان برجهاي نجومي پديد آورده‌ايم ( كه تقويمِ مجسّم جهان و بيانگر نظام شگرف و حساب دقيق آن است ) و آن را براي بينندگان آراسته‌ايم ( تا از اين منظره زيباي بالا به قدرت آفريدگار تعالي پي ببرند ) .
توضيحات :
« بُرُوجاً » : منزلگاههائي كه افلاك و كواكب در آنها به سير و حركت مي‌پردازند . صورتهاي فلكي كه هر يك مجموعه‌اي از ستارگانند كه شكل ويژه‌اي به خود گرفته‌اند . « زَيَّنَّاهَا » : آن را زينت داده‌ايم و آراسته و پيراسته كرده‌ايم . مرجع ضمير ( هَا ) واژه ( السَّمَآءِ ) است .
آيه 17
متن آيه :
وَحَفِظْنَاهَا مِن كُلِّ شَيْطَانٍ رَّجِيمٍ
ترجمه :
و آسمان را از ( دستبرد و دسترسي ) هر اهريمن ملعون و مطرودي محفوظ و مصون داشته‌ايم .
توضيحات :
« رَجِيمٍ » : نفرين شده . رانده از رحمت الهي . فعيل به معني مفعول است . يعني : مطرود . ملعون .
آيه 18
متن آيه :
إِلاَّ مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهَابٌ مُّبِينٌ
ترجمه :
و امّا هر كه از آنها دزدكي گوش فرا دارد ، آذرخش روشني به سراغ او مي‌رود .
توضيحات :
« إِلاّ » : لكن . امّا . « إِسْتَرَقَ السَّمْعَ » : دزدكي گوش فرا داد . چگونگي حفظ آسمان و نحوه استراق سمع شياطين براي ما چندان روشن نيست .
آيه 19
متن آيه :
وَالأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ شَيْءٍ مَّوْزُونٍ
ترجمه :
ما زمين را گسترانيده‌ايم و در زمين كوههاي استوار و پابرجائي را پديد آورده‌ايم ، و همه چيز را به گونه سنجيده و هماهنگ و در اندازه‌هاي متناسب و مشخّص در آن ايجاد كرده‌ايم .
توضيحات :
« مَدَدْنَاهَا » : آن را گسترانيده‌ايم و در ظاهر مسطّحش كرده‌ايم . « أَنبَتْنَا » : رويانيده‌ايم . آفريده‌ايم ( نوح / 17 ) . « مَوْزُونٍ » : هماهنگ . متناسب . « مِن كُلِّ شَيْءٍ مَّوْزُونٍ » : انواع و اقسام درختان و گياهان ، با نظم و نظام شگرف و حساب و كتاب دقيق . هر چيزي را با اندازه و مقدار مشخّص و معيّن و متناسب و مرتبط به يكديگر .
آيه 20
متن آيه :
وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيهَا مَعَايِشَ وَمَن لَّسْتُمْ لَهُ بِرَازِقِينَ
ترجمه :
و در آن اسباب زندگي و مايه ماندگاري شما و كساني را آفريده‌ايم كه نمي‌توانيد روزي‌رسان ايشان باشيد .
توضيحات :
« مَعَايِشَ » : جمع مَعيشَة و مَعاش ، مايه زندگي و وسيله ماندگاري ، از قبيل خوردنيها و نوشيدنيها . « مَنْ » : مراد اهل و عيال و خدمتگزاران ، و به طريق تغليب چهارپاياني است كه انسان عهده‌دار سرپرستي آنها است . اين واژه عطف بر ضمير ( كم ) و مجرور است كه معني آن گذشت . و يا اين كه عطف بر ( معايش ) است كه معني آن چنين مي‌شود : ما در زمين براي شما وسائل زيستن فراهم آورده‌ايم ، و براي شما كساني را آفريده‌ايم كه شما رازق آنان نيستيد و بلكه خداوند رازق شما و ايشان است .
آيه 21
متن آيه :
وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ
ترجمه :
و چيزي وجود ندارد مگر اين كه گنجينه‌هاي آن در پيش ما است و جز به اندازه معيّن و مشخّصي ( كه حكمت ما اقتضاء كند ) آن را فرو نمي‌فرستيم .
توضيحات :
« وَ إِن مِّن شَيْءٍ » : هر چه هست به اندازه لازم آفريده شده است و سنجيده و حساب شده به جهان گسيل داشته شده است و گسيل مي‌گردد . منابع روزيها و سرچشمه خوبيها در نزد خدا است و آن را به مقدار حساب شده و برابر صلاح‌ديد خويش بهره اين و آن مي‌گرداند . « مَا نُنَزِّلُهُ » : آن را حوالت نمي‌داريم و فرو نمي‌فرستيم . آن را نمي‌آفرينيم و در دسترس قرار نمي‌دهيم ( نگا : زمر / 6 ، حديد / 25 ) .
آيه 22
متن آيه :
وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ وَمَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ
ترجمه :
و بادها را براي تلقيح ( ابرها و بارور ساختن آنها ) به وزيدن مي‌اندازيم و به دنبال آن از ( ابرهاي به هم پيوسته و تلقيح شده ) آسمان آب مي‌بارانيم و شما را بدان سيراب مي‌گردانيم ( و آن گاه به شكل برف و يخ و چشمه‌ها و رودخانه‌ها و درياها و اقيانوسها در زمين جمع‌آوري و اندوخته‌اش مي‌نمائيم ، و دوباره آن را تبخير و به جو زمين مي‌بريم و سپس به زمين برمي‌گردانيم ) و شما توانائي اندوختن ( و نگهداري ) آن را ( بدين گونه در فضا و زمين ) نداريد .
توضيحات :
« لَوَاقِحَ » : جمع لاقِح ، به معني آبستن . چرا كه بادها آبستنِ به بخار آب مي‌شوند . و جمع لاقِحَة ، به معني تلقيح‌كننده . چرا كه بادها ابرها را به هم نزديك و مايه تلقيح آنها مي‌شوند . حال ( الرِّيَاحَ ) مي‌باشد . « أَسْقَيْنَاكُمُوهُ » : آن را به شما مي‌نوشانيم و آبشخور مزارع و مواشي شما مي‌گردانيم .
آيه 23
متن آيه :
وَإنَّا لَنَحْنُ نُحْيِي وَنُمِيتُ وَنَحْنُ الْوَارِثُونَ
ترجمه :
و مائيم كه زنده مي‌گردانيم و مي‌ميرانيم ( و باقي بوده ) و وارث ( جهان ) مي‌باشيم .
توضيحات :
« الْوَارِثُونَ » : به ارث‌برندگان . مراد اين است كه در حقيقت مالك اصلي خدا است . واژه وارث را در اينجا به معني باقي نيز گرفته‌اند .
آيه 24
متن آيه :
وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنكُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِينَ
ترجمه :
و ما ، هم پيشينيان شما را مي‌دانيم و هم پسينيان شما را ، ( و مي‌دانيم كه كي بوده‌اند و چه كرده‌اند ، و كي خواهند بود و چه خواهند كرد ) .
توضيحات :
« الْمُسْتَقْدِمِينَ » : پيشينيان . « الْمُسْتَئْخِرِينَ » : پسينيان .
آيه 25
متن آيه :
وَإِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَحْشُرُهُمْ إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ
ترجمه :
و بي‌گمان پروردگار تو آنان را ( روز قيامت در كنار هم ) گرد مي‌آورد ( و به حساب و كتابشان رسيدگي مي‌كند و پاداش و پادافره ايشان را مي‌دهد ، و اين برابر حكمت و آگاهي انجام مي‌پذيرد و ) او حكيم و آگاه است .
توضيحات :
« يَحْشُرُهُمْ » : پيشينيان و پسينيان و جميع مردمان را گرد مي‌آورد .
آيه 26
متن آيه :
وَلَقَدْ خَلَقْنَا الإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ
ترجمه :
و ما انسان را از گِل خشكيده فراهم آمده از گِل تيره شده گنديده‌اي بيافريديم .
توضيحات :
« صَلْصَالٍ » : گِل خشكيده سفال گونه‌اي كه اگر بدان تلنگري زده شود به صدا درآيد . « حَمَأٍ » : گِلي كه بر اثر مجاورت فراوان با آب سياه شده باشد . « مَسْنُونٍ » : تغيير بو داده . گنديده . « مِنْ حَمَأٍ مَّسْنُونٍ » : صفت صَلْصال يا بدل ( مِن صَلْصالٍ ) است .
آيه 27
متن آيه :
وَالْجَآنَّ خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ مِن نَّارِ السَّمُومِ
ترجمه :
و جنّ را پيش از آن از آتشِ سراپا شعله بيافريديم .
توضيحات :
« الْجَآنَّ » : جنّ . جانّ و جنّ به يك معني است ( نگا : إسراء / 88 ، رحمن / 39 و 56 ) . موجودات عاقلي هستند كه با حواسّ ما درك نمي‌شوند و مؤمن و كافر و مطيع و سركش دارند و داراي تكليف و مسؤوليّتند . « السَّمُوم » : شعله و زبانه آتش بدون دود . بسيار گرم و سوزان . « نَارِ السَّمُومِ » : اضافه عام به خاصّ ، و يا موصوف به صفت است .
آيه 28
متن آيه :
وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَراً مِّن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ
ترجمه :
( اي پيغمبر ! بيان كن ) آن زمان را كه پروردگارت به فرشتگان گفت : من از گِل خشكيده سياه شده گنديده‌اي انساني را مي‌آفرينم .
توضيحات :
« بَشَراً » : مراد آدم‌ها است ( نگا : اعراف / 12 ، ص / 76 ، اسراء / 61 ) .
آيه 29
متن آيه :
فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُواْ لَهُ سَاجِدِينَ
ترجمه :
پس آن گاه كه او را آراسته و پيراسته كردم و از روح متعلّق به خود در او دميدم . ( براي بزرگداشت و درودش ) در برابرش به سجده افتيد .
توضيحات :
« سَوَّيْتُهُ » : او را آراسته كمال و پذيراي روان كردم . او را به شكل انسان درآوردم و صورت خِلقت بشري بخشيدم . « رُوحِي » : روح متعلّق به خود . روح آفريده‌اي از آفريده‌هاي خدا است و اضافه آن به خدا براي تعظيم و تشريف است ، همان گونه كه گفته مي‌شود : بَيْتُ الله . ناقَةُ الله . شَهْرُ الله . « قَعُوا » : بر زمين بيفتيد . فعل امر ( وَقَعَ ) است .
آيه 30
متن آيه :
فَسَجَدَ الْمَلآئِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ
ترجمه :
فرشتگان همه جملگي سجده كردند .
توضيحات :
« أَجْمَعُونَ » : تأكيد دوم است .
آيه 31
متن آيه :
إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى أَن يَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ
ترجمه :
مگر اهريمن كه خودداري كرد ( و خويشتن را بزرگتر از آن ديد ) كه از زمره سجده‌كنندگان باشد .
توضيحات :
« إِبْليسَ » : ( نگا : بقره / 34 ، اعراف / 11 ، كهف / 50 ) .
آيه 32
متن آيه :
قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا لَكَ أَلاَّ تَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ
ترجمه :
( خداوند بدو ) گفت : اي اهريمن ! تو را چه شده است كه همراه سجده‌كنندگان سجده نبردي ؟
توضيحات :
« مَا لَكَ » : چرا ؟ تو را چه شده است ؟ تو را چه رسد ؟
آيه 33
متن آيه :
قَالَ لَمْ أَكُن لِّأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ
ترجمه :
گفت : شايسته من نيست كه براي انساني سجده برم كه او را از گِل خشكيده حاصل از گِل تيره گنديده‌اي آفريده‌اي .
توضيحات :
« لَمْ أَكُن لِّأسْجُدَ » : شايان مقام من نيست كه سجده برم .
آيه 34
متن آيه :
قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ
ترجمه :
( خدا ) گفت : ( چون از فرمان من سرپيچي كردي ) پس از بهشت بيرون شو ، چرا كه تو ( از رحمت من ) مطرود ( و از منزلت كرامت رانده ) هستي .
توضيحات :
« مِنْهَا » : مرجع ضمير ( ها ) : جنّت ، زمره فرشتگان ، سماوات و ملأ اعلي گرفته‌اند . « رَجِيمٌ » : ( نگا : آل‌عمران / 36 ، حجر / 17 ) .
آيه 35
متن آيه :
وَإِنَّ عَلَيْكَ اللَّعْنَةَ إِلَى يَوْمِ الدِّينِ
ترجمه :
و تا روز جزا ( كه در آن تو و پيروان تو به عذاب سرمدي من گرفتار مي‌آئيد ) بر تو نفرين باد .
توضيحات :
« اللَّعْنَةَ » : ( نگا : بقره / 89 ) .
آيه 36
متن آيه :
قَالَ رَبِّ فَأَنظِرْنِي إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ
ترجمه :
گفت : پروردگارا ! اكنون كه چنين است مرا تا روزي مهلت ده كه در آن ( مردمان بعد از مرگشان مجدّدا ) زنده مي‌گردند .
توضيحات :
« فَأَنظِرْني » : پس مرا مهلت ده . « يُبْعَثُونَ » : برانگيخته مي‌گردند . زنده مي‌شوند .
آيه 37
متن آيه :
قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنظَرِينَ
ترجمه :
فرمود : هم اينك تو از مهلت يافتگاني .
توضيحات :
« الْمُنظَرِينَ » : مهلت داده‌شدگان .
آيه 38
متن آيه :
إِلَى يَومِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ
ترجمه :
تا روزي كه زمان ( فرا رسيدن ) آن ( در پيش خدا ) معلوم ( و اگر هم طول بكشد محدود ) است ( و هنگامه رستاخيز نام دارد ) .
توضيحات :
« الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ » : مراد روز رستاخيز است ( نگا : حجر / 35 و 36 ، واقعه / 50 ) .
آيه 39
متن آيه :
قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الأَرْضِ وَلأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ
ترجمه :
گفت : پروردگارا ! به سبب اين كه ( به خاطر اين انسان ) مرا گمراه ساختي ، ( معاصي و اعمال زشت را ) در زمين برايشان مي‌آرايم و جملگي آنان را گمراه مي‌نمايم .
توضيحات :
« بِما » : به سبب اين كه . حرف ( ب ) سببيّه ، و واژه ( ما ) مصدريّه است . « لَهُمْ » : براي ايشان . مراد آدميزادگان است ( نگا : اعراف / 16 ) .
آيه 40
متن آيه :
إِلاَّ عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ
ترجمه :
مگر بندگان گزيده و پاكيزه تو از ايشان . ( كه چون دلهايشان به ياد تو آباد است ، تلاش من در حق آنان بر باد است ) .
توضيحات :
« الْمُخْلَصِينَ » : گزيدگان . پاكيزگان ( نگا : يوسف / 24 ، ص 46 و47 ) .
آيه 41
متن آيه :
قَالَ هَذَا صِرَاطٌ عَلَيَّ مُسْتَقِيمٌ
ترجمه :
فرمود : اين ( خلوص بندگان راستين ) طريقه درستي است كه دقيقاً راه به سوي من دارد ، ( و حفظ ايشان از گمراهي ، شيوه صحيحي است كه من آن را بر عهده گرفته‌ام ) .
توضيحات :
« هذا » : اين راهي كه پويندگان مخلص راه توحيد در پيش گرفته‌اند . اين محافظت و مراقبت از جويندگان راستين راه حق در برابر وسوسه‌هاي اهريمن . « عَلَيَّ » : بر من است . راه به سوي من دارد . در صورت دوم ، ( عَلي ) به معني ( إلَيا ) است .
آيه 42
متن آيه :
إِنَّ عِبَادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطَانٌ إِلاَّ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغَاوِينَ
ترجمه :
بي‌گمان تو هيچ گونه تسلّط و قدرتي بر بندگان من نداري ، مگر آن گمراهاني كه ( به وسوسه تو گوش فرا بدهند و ) به دنبال تو راه بيفتند .
توضيحات :
« سُلْطَانٌ » : تسلّط و قدرت . مراد واداشتن به گناهان با اجبار و اكراه است . چرا كه تنها كاري كه از دست اهريمن ساخته است وسوسه كردن است ( نگا : اعراف / 200 و 201 ، ابراهيم / 22 ، نحل / 99 و 100 ، صافّات / 30 ) . « الْغَاوِينَ » : گمراهان و سرگشتگان . ناباوران و بي‌دينان .
آيه 43
متن آيه :
وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِينَ
ترجمه :
و حتماً دوزخ ميعادگاه جملگي آنان است .
توضيحات :
« لَمَوْعِدُهُمْ » : ميعادگاه ايشان . وعده آنان . مَوْعِد اسم مكان يا مصدر ميمي است و مرجع ضمير ( هُمْ ) ، ( الْغَاوِينَ ) است .
آيه 44
متن آيه :
لَهَا سَبْعَةُ أَبْوَابٍ لِّكُلِّ بَابٍ مِّنْهُمْ جُزْءٌ مَّقْسُومٌ
ترجمه :
دوزخ داراي هفت در است و هر دري بخش خاصّ و ويژه‌اي از آنان دارد ( كه از آن به دوزخ درمي‌آيند و متناسب با اعمال زشت و پلشت ايشان است ) .
توضيحات :
« جُزْءٌ مُّقْسُومٌ » : بهره جداگانه . مراد طائفه معيّن و گروه مشخّصي است كه به تناسب عذاب از آن در به دوزخ مي‌آيند .
آيه 45
متن آيه :
إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ
ترجمه :
( اين پادافره پيروان شيطان بود ، و امّا پاداش پويندگان راه يزدان ، اين است كه : ) بي‌گمان پرهيزگاران در ميان باغها و چشمه‌ساران ( بهشت ) بسر مي‌برند .
توضيحات :
« عُيُون » : جمع عَيْن ، چشمه‌ها .
آيه 46
متن آيه :
ادْخُلُوهَا بِسَلاَمٍ آمِنِينَ
ترجمه :
( پروردگارشان بدانان مي‌گويد : ) با اطمينان خاطر و بدون هيچ گونه خوف و هراسي به اين باغها و چشمه‌سارها درآئيد .
توضيحات :
« بِسَلامٍ » : به سلامت . با درود خدا و دربانان بهشت و فرشتگان به شما ( نگا : رعد / 24 ، يس / 58 ، زمر / 73 ) . « ءَامِنِينَ » : در امن و در امان .
آيه 47
متن آيه :
وَنَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ إِخْوَاناً عَلَى سُرُرٍ مُّتَقَابِلِينَ
ترجمه :
و كينه‌توزي و دشمنانگي را از سينه‌هايشان بيرون مي‌كشيم ، و برادرانه بر تختها روياروي هم مي‌نشينند .
توضيحات :
« نَزَعْنَا » : بيرون كشيديم . به در آورديم . « غِلٍّ » : كينه‌توزي و دشمنانگي ( نگا : اعراف / 43 ، حشر / 10 ) . « إِخْوَاناً » : برادران در مودّت و مخالطت ، يعني : دوستان . حال ( الْمُتَّقينَ ) يا ضمير ( و ) در ( أُدْخُلُوا ) يا ضمير مستتر در ( ءَامِنِينَ ) يا ضمير ( هُمْ ) در ( صُدُورِهِمْ ) مي‌باشد . « سُرُرٍ » : جمع سَرير ، تختها . « مُتَقَابِلينَ » : روبه‌روي هم . برابر يكديگر . صفت ( إِخْوَاناً ) يا حال ضمير مستتر در آن است .
آيه 48
متن آيه :
لاَ يَمَسُّهُمْ فِيهَا نَصَبٌ وَمَا هُم مِّنْهَا بِمُخْرَجِينَ
ترجمه :
در آنجا خستگي و رنجي بديشان نمي‌رسد ، و از آنجا بيرون نمي‌گردند .
توضيحات :
« نَصَبٌ » : خستگي . رنج ( نگا : توبه / 120 ) . « مُخْرَجِينَ » : اخراج‌شدگان . بيرون رانده‌شدگان .
آيه 49
متن آيه :
نَبِّئْ عِبَادِي أَنِّي أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِيمُ
ترجمه :
( اي پيغمبر ! ) بندگان مرا آگاه كن كه من داراي گذشت زياد و مهر فراوان هستم ( در حق كساني كه توبه بكنند و ايمان بياورند و كار نيك انجام بدهند ) .
توضيحات :
« نَبِّئْ » : باخبر كن .
آيه 50
متن آيه :
وَ أَنَّ عَذَابِي هُوَ الْعَذَابُ الأَلِيمَ
ترجمه :
و اين كه عذاب من ( در حق سركشان بي‌ايمان ) عذاب بسيار دردناكي است ( و عذابهاي ديگر در برابرش عذاب نيست ) .
توضيحات :
« الألِيمُ » : بسيار دردآور و دردناك .
آيه 51
متن آيه :
وَنَبِّئْهُمْ عَن ضَيْفِ إِ بْراَهِيمَ
ترجمه :
و آنان را باخبر كن از مهمانان ابراهيم ( كه فرشتگاني بودند و در لباس انسانها به پيش او آمدند ) .
توضيحات :
« ضَيْفِ » : مهمانان . مصدر است و در اينجا به معني ضيوف استعمال شده است .
آيه 52
متن آيه :
إِذْ دَخَلُواْ عَلَيْهِ فَقَالُواْ سَلاماً قَالَ إِنَّا مِنكُمْ وَجِلُونَ
ترجمه :
زماني ( را بيان كن ) كه به پيش او آمدند و گفتند : درود ! ابراهيم گفت : ما از شما مي‌ترسيم !
توضيحات :
« سَلاماً » : درودتان باد ! مترسيد و آرام باشيد . مفعول مطلق يا صفت مصدر محذوفي است . تقدير چنين است : سَلِّمُوا سَلاماً . قالُوا قَوْلاً سَلاماً . « وَجِلُونَ » : بيمناكان . ترسندگان .
آيه 53
متن آيه :
قَالُواْ لاَ تَوْجَلْ إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلامٍ عَلِيمٍ
ترجمه :
گفتند : مترس ! ما تو را به پسر بسيار دانائي مژده مي‌دهيم .
توضيحات :
« لا تَوْجَلْ » : هراسناك مباش . « غُلامٍ » : پسر . در اينجا مراد اسحاق است .
آيه 54
متن آيه :
قَالَ أَبَشَّرْتُمُونِي عَلَى أَن مَّسَّنِيَ الْكِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ
ترجمه :
( ابراهيم ) گفت : آيا چنين مژده‌اي را به من مي‌دهيد در حالي كه پيري گريبانگير من شده است ؟ پس چگونه ( و برابر كدام قاعده در چنين سن و سالي به تولّد فرزند مرا ) مژده مي‌دهيد ؟ !
توضيحات :
« عَلَيا » : به معني ( مَعَ ) ، يعني : با اين كه . « الْكِبَرُ » : كهولت و پيري . « عَلَيا أَن مَّسَّنِيَ الْكِبَرُ » : جمليه حاليّه است براي ضمير ( ي ) در ( بَشَّرْتُمُونِي ) . « بِمَ » : به كدام قاعده و قانون ؟ چگونه و به چه شكل ؟
آيه 55
متن آيه :
قَالُواْ بَشَّرْنَاكَ بِالْحَقِّ فَلاَ تَكُن مِّنَ الْقَانِطِينَ
ترجمه :
گفتند : ما تو را به چيز راست و درستي مژده داده‌ايم و از زمره مأيوسان ( از رحمت خدا ) مباش .
توضيحات :
« بِالْحَقِّ » : به چيز راست و درستي . به كار محقّق و مطمئنّي . به طريقه و شيوه‌اي كه حق است و آن خرق عادت توسّط قادر مطلق است . « الْقَانِطِينَ » : افراد مأيوس و نااميد .
آيه 56
متن آيه :
قَالَ وَمَن يَقْنَطُ مِن رَّحْمَةِ رَبِّهِ إِلاَّ الضَّآلُّونَ
ترجمه :
گفت : چه كسي است كه از رحمت پروردگارش مأيوس شود ، مگر گمراهان ( بي‌خبر از قدرت و عظمت خدا ؟ ! ) .
توضيحات :
« مَن يَقْنَطُ » : چه كسي نااميد مي‌گردد ؟ ! استفهام انكاري است ، يعني كسي نااميد نمي‌گردد .
آيه 57
متن آيه :
قَالَ فَمَا خَطْبُكُمْ أَيُّهَا الْمُرْسَلُونَ
ترجمه :
( ابراهيم پس از الفت با فرشتگان و يقين از مژده ، بديشان ) گفت : اي فرستادگان ! بگوئيد چه كار مهمّي ( غير از اين بشارت ) داريد ؟
توضيحات :
« خَطْبُ » : كار مهمّي كه قابل گفتگو است ( نگا : يوسف / 51 ) .
آيه 58
متن آيه :
قَالُواْ إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِينَ
ترجمه :
گفتند : ما به سوي قوم گناهكاري فرستاده شده‌ايم ( و همگان را نابود مي‌كنيم ) .
توضيحات :
« قَوْمٍ مُّجْرِمِينَ » : قوم بزهكاري . مراد قوم لوط است و نكره‌آمدن و توصيف به گناهكاري براي خوار داشتن و نكوهش ايشان است .
آيه 59
متن آيه :
إِلاَّ آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِينَ
ترجمه :
مگر خانواده لوط را كه همه اعضاء خانواده را نجات مي‌دهيم .
توضيحات :
« إِلآّ ءَالَ لُوطٍ » : مستثني مي‌تواند متّصل باشد و معني چنين مي‌شود : ما به سوي قوم گناهكاري فرستاده شده‌ايم ، مگر خانواده لوط كه در ميان آنان گناهكار نيست . يا منقطع باشد كه معني آن در بالا گذشت .
آيه 60
متن آيه :
إِلاَّ امْرَأَتَهُ قَدَّرْنَا إِنَّهَا لَمِنَ الْغَابِرِينَ
ترجمه :
مگر همسر او را كه جزو بقيّه ( مردم محكوم به فنا ) قلمداد كرده‌ايم .
توضيحات :
« قَدَّرْنَا » : همسان ديگران بشمار آورده‌ايم و قلمدادش نموده‌ايم . اين سخن بر زبان فرشتگان رفته است ولي مراد فرموده خدا است . روشن است وقتي كه درباريان و مأموران شاه بگويند : دستور داده‌ايم . چنين و چنان انديشيده‌ايم . مراد اين است كه شاه دستور داده است و چنين و چنان خواسته است ، و غيره . « الْغَابِرِينَ » : گذشتگان . باقي مردم . سايرين .
آيه 60
متن آيه :
فَلَمَّا جَاء آلَ لُوطٍ الْمُرْسَلُونَ
ترجمه :
هنگامي كه فرستادگان به پيش خانواده لوط رفتند .
توضيحات :
« ءَالَ » : خانواده . خاندان .
آيه 62
متن آيه :
قَالَ إِنَّكُمْ قَوْمٌ مُّنكَرُونَ
ترجمه :
( لوط بديشان ) گفت : شما مردمان ناشناخته‌ايد ( و ما شما را نمي‌شناسيم و نمي‌دانيم چه مي‌خواهيد و از شما بيمناكيم ) .
توضيحات :
« مُنكَرُونَ » : افراد ناشناخته . كساني كه بد داشته شوند و از ايشان بيزار و گريزان باشند .
آيه 63
متن آيه :
قَالُواْ بَلْ جِئْنَاكَ بِمَا كَانُواْ فِيهِ يَمْتَرُونَ
ترجمه :
گفتند : ( از ما مترس كه مايه هراس تو نيستيم ) بلكه ( ما فرستادگان خدائيم و ) با خود چيزي به همراه آورده‌ايم كه تو بدان قوم خود را بيم مي‌دادي و ايشان درباره آن شكّ مي‌كردند ( كه نزول عذاب است ) .
توضيحات :
« كَانُوا . . . يَمْتَرُونَ » : شكّ و ترديد مي‌ورزيدند .
آيه 64
متن آيه :
وَأَتَيْنَاكَ بَالْحَقِّ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ
ترجمه :
و ما واقعيّت مسلّمي را براي تو آورده‌ايم ( كه جاي انكار نيست ) و راست مي‌گوئيم .
توضيحات :
« أَتَيْنَاكَ بِالْحَقِّ » : حقيقت را براي تو آورده‌ايم . به پيش تو به حق آمده‌ايم و دروغي در كار نيست .
آيه 65
متن آيه :
فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ بِقِطْعٍ مِّنَ اللَّيْلِ وَاتَّبِعْ أَدْبَارَهُمْ وَلاَ يَلْتَفِتْ مِنكُمْ أَحَدٌ وَامْضُواْ حَيْثُ تُؤْمَرُونَ
ترجمه :
بنابراين در پاسي از شب خانواده‌ات را با خود بردار و از اينجا برو و در پس ايشان حركت كن ( تا آنان را بپائي و به شتاب واداري ) و كسي از شما به پشت سر نگاه نكند ( تا عذاب قوم را نبيند و ناراحت و پريشان نگردد ) و به همان جا كه ( برابر وحي آسماني ) به شما دستور داده مي‌شود برويد .
توضيحات :
« أَسْرِ بِأَهْلِكَ » : خانواده‌ات را در شب بكوچان . « قِطْعٍ » : قسمتي . پاسي . « إِتَّبِعْ أَدْبَارَهُمْ » : در پشت سر ايشان خودت حركت كن . « لا يَلْتَفِتْ » : روي برنگرداند . به عقب ننگرد . « إمْضُوا » : برويد . « حَيْثُ » : همان جا .
آيه 66
متن آيه :
وَقَضَيْنَا إِلَيْهِ ذَلِكَ الأَمْرَ أَنَّ دَابِرَ هَؤُلاء مَقْطُوعٌ مُّصْبِحِينَ
ترجمه :
و ما به لوط اين موضوع را وحي كرديم كه بامدادان همه آنان نابود و ريشه‌كن خواهند شد .
توضيحات :
« قَضَيْنآ إِلَيْهِ » : بدو خبر داديم . بدو رسانديم . « دَابِرَ » : تابع . آخر . قطع دابر ، كنايه از استيصال و ريشه‌كن كردن است ( نگا : انعام / 45 ، اعراف / 72 ، انفال / 7 ) . « مُصْبِحينَ » : گام به صبح نهادگان . به بامداد رسيدگان . حال ( هؤُلآءِ ) است و مشتق از ( أَصْبَحَ ) تامّه . « أَنَّ دَابِرَ هؤُلآءِ مَقْطُوعٌ » : همه اينها نابود مي‌شوند . اين جمله بدل از ( ذَلِكَ الأمْرَ ) و بيانگر كاري است كه وحي شده است .
آيه 67
متن آيه :
وَجَاء أَهْلُ الْمَدِينَةِ يَسْتَبْشِرُونَ
ترجمه :
( هنگامي كه صبح گرديد ) اهل شهر ( فرشتگان را به صورت مردان بسيار زيبائي ديدند و بديشان چشم طمع دوختند و ) شاديها كردند .
توضيحات :
« يَسْتَبْشِرُونَ » : شادمان گشتند . خوشحالي نمودند .
آيه 68
متن آيه :
قَالَ إِنَّ هَؤُلاء ضَيْفِي فَلاَ تَفْضَحُونِ
ترجمه :
( لوط ترسيد كه كار ناشايست خود را بكنند . بديشان ) گفت : اينان مهمانان من هستند ، ( حياء كنيد و با انجام كار ناشايستتان ) مرا رسوا مسازيد .
توضيحات :
« ضَيْفِي » : ( نگا : حجر / 51 ) . « فَلا تَفْضَحُونِ » : مرا رسوا و بدنام مكنيد .
آيه 69
متن آيه :
وَاتَّقُوا اللّهَ وَلاَ تُخْزُونِ
ترجمه :
و از خدا بترسيد و مرا خوار مكنيد .
توضيحات :
« لا تُخْزُونِ » : مرا خوار نسازيد ( نگا : آل‌عمران / 192 و 194 ، هود / 78 ) .
آيه 70
متن آيه :
قَالُوا أَوَلَمْ نَنْهَكَ عَنِ الْعَالَمِينَ
ترجمه :
گفتند : مگر ما تو را از ( مهمانداري و پناه‌دادن ) مردمان نهي نكرديم ( و نگفتيم كه حق نداري ما را از كاري كه با ديگران مي‌كنيم باز داري و به نصيحت و ارشاد ما بپردازي و اگر چنين كني تو را از ميان خود بيرون مي‌كنيم ؟ ) .
توضيحات :
« أَوَلَمْ نَنْهَكَ ؟ » : ( نگا : شعراء / 167 ) .
آيه 71
متن آيه :
قَالَ هَؤُلاء بَنَاتِي إِن كُنتُمْ فَاعِلِينَ
ترجمه :
گفت : اينها ( دختران شهر ، همه آماده ازدواج با مردانند و به منزله ) دختران من هستند ، اگر مي‌خواهيد كاري كنيد ( و در راه ازدواج و اطفاء شهوات گام برداريد ) .
توضيحات :
« هؤُلآءِ بَنَاتِي » : ( نگا : هود / 78 ) .
آيه 72
متن آيه :
لَعَمْرُكَ إِنَّهُمْ لَفِي سَكْرَتِهِمْ يَعْمَهُونَ
ترجمه :
( اي پيغمبر ! ) به جان تو سوگند ! آنان در مستي ( شهوت و جهالت ) خود سرگردان بودند .
توضيحات :
« لَعَمْرُكَ » : به زندگي تو سوگند ! در اصطلاح فارسي مي‌گوئيم : به جان تو سوگند !
آيه 73
متن آيه :
فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُشْرِقِينَ
ترجمه :
پس به هنگام طلوع آفتاب ، صداي ( وحشتناك صاعقه و زمين لرزه ) ايشان را فرو گرفت .
توضيحات :
« الصَّيْحَةُ » : صدا . مراد صداي مهيب صاعقه و زمين‌لرزه است . « مُشْرِقِينَ » : در حالي كه به طلوع آفتاب رسيده بودند . حال ضمير ( هم ) است .
آيه 74
متن آيه :
فَجَعَلْنَا عَالِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهِمْ حِجَارَةً مِّن سِجِّيلٍ
ترجمه :
آن گاه ( آنجا را زير و رو كرديم و ) بالاي آن را پائين ، ( و پائين آن را بالا ) گردانديم ، و با سنگهائي از گِل متحجّر شده ايشان را سنگباران نموديم .
توضيحات :
« سَافِل » : پائين . قسمت زيرين . « أَمْطَرْنَا » : بارانديم . « سِجِّيلٍ » : گِل متحجّر شده ( نگا : هود / 82 ، فيل / 4 ) .
آيه 75
متن آيه :
إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَاتٍ لِّلْمُتَوَسِّمِينَ
ترجمه :
بي‌گمان در اين ( بلائي كه بر سر قوم لوط آمد ) نشانه‌هائي براي افراد هوشمند موجود است ( كه از اين آثار مي‌توانند عمق واقعه را دريابند و بدانند كه هر گروه فاسد ديگري دستخوش چنين بلائي مي‌گردد ) .
توضيحات :
« الْمُتَوَسِّمِينَ » : جمع مُتوسِّم ، كسي كه از روي نشانه‌هاي ظاهري و علائم ناچيز به حقائق اشياء پي مي‌برد . داراي فراست و ذكاوت .
آيه 76
متن آيه :
وَإِنَّهَا لَبِسَبِيلٍ مُّقيمٍ
ترجمه :
اين آثار بر سر راه ( كاروانيان و مسافران است و خرابه‌هاي آن ) برجا است .
توضيحات :
« إِنَّها » : مرجع ضمير ( ها ) مدينه يا قُري مي‌توان دانست ، ولي اگر مرجع آن را آيات به معني آثار و نشانه‌ها بدانيم بهتر است . « لَبِسَبِيلٍ مُّقِيمٍ » : برسر راه راست و روشني‌است و شب وروز محلّ عبور و مرور اهالي مكّه مي‌باشد ( نگا : صافّات / 137 و 138 ) .
آيه 77
متن آيه :
إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّلْمُؤمِنِينَ
ترجمه :
بي‌گمان در اين ( بقاياي مانده بر راستاي راه ) نشانه بزرگي براي مؤمنان است ( كه از آن تكان مي‌خورند و عبرت مي‌گيرند و از موجبات خشم خدا خويشتن را برحذر مي‌دارند ) .
توضيحات :
« فِي ذلِكَ » : در آنچه گذشت .
آيه 78
متن آيه :
وَإِن كَانَ أَصْحَابُ الأَيْكَةِ لَظَالِمِينَ
ترجمه :
ساكنان سرزمين اَيْكَة ( كه قوم شعيب بودند ، مانند قوم لوط متمرّد و بي‌ايمان و ) ستمگر بودند .
توضيحات :
« إِنْ » : مخفّف از مثقّله است و تقدير چنين است : إنَّهُ . « الأيْكَةِ » : درختستان . سرزميني كه ميان بحر احمر و مدين قرار گرفته است . « أَصْحَابُ الأيْكَةِ » : مراد قوم شعيب است .
آيه 79
متن آيه :
فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ وَإِنَّهُمَا لَبِإِمَامٍ مُّبِينٍ
ترجمه :
پس از آنان انتقام گرفتيم ، و اين دو ( قوم ، يعني قوم لوط و قوم شعيب ، شهرهاي ويران شده ايشان ) بر سر راه واضح و آشكاري است .
توضيحات :
« إِمَامٍ » : راه . جاده . « مُبِينٍ » : واضح . روشن و آشكار .
آيه 80
متن آيه :
وَلَقَدْ كَذَّبَ أَصْحَابُ الحِجْرِ الْمُرْسَلِينَ
ترجمه :
ساكنان سرزمين حجر ( نيز همچون قوم لوط و شعيب ) فرستادگان ( خدا ) را تكذيب كردند ( و دروغگويشان ناميدند ) .
توضيحات :
« حِجْر » : سرزميني كه ميان مدينه و شام قرار دارد . « أَصْحَابُ الْحِجْرِ » : مراد قوم ثمود است كه پيغمبرشان صالح نام داشت . « الْمُرْسَلِينَ » : فرستادگان خدا . مراد صالح و همه پيغمبران پيش از او است ، چرا كه تكذيب پيغمبري به منزله تكذيب همه پيغمبران است .
آيه 81
متن آيه :
وَآتَيْنَاهُمْ آيَاتِنَا فَكَانُواْ عَنْهَا مُعْرِضِينَ
ترجمه :
ما آيات خود را برايشان فرستاديم ( و معجزات خويش را بديشان نموديم ) ولي آنان بدانها پشت كردند و روي‌گردان شدند .
توضيحات :
« ءَايَاتِنَا » : مراد آيه‌هاي كتاب آسماني يا معجزات حسّي است .
آيه 82
متن آيه :
وَكَانُواْ يَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتاً آمِنِينَ
ترجمه :
آنان در دل كوهها خانه‌هائي مي‌تراشيدند و ( از نزول عذاب و تخريب آنها ) خاطر جمع بودند .
توضيحات :
« كَانُوا يَنْحِتُونَ » : مي‌تراشيدند . « ءَامِنِينَ » : در امن و آسايش . بيباك از عذاب و خراب . بي‌خيال از مرگ و آخرت .
آيه 83
متن آيه :
فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُصْبِحِينَ
ترجمه :
در اين وقت صدا ( ي عذاب ) بامدادان ايشان را فرو گرفت ( و نابودشان كرد ) .
توضيحات :
« مُصْبِحينَ » : در حالي كه به صبح رسيده بودند .
آيه 84
متن آيه :
فَمَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَكْسِبُونَ
ترجمه :
و چيزي كه ( از اموال ) كسب كرده بودند ( و دژهائي كه ساخته بودند آنان را از هلاك نرهاند و ) براي ايشان سودمند نيفتاد .
توضيحات :
« مَآ أَغْنَيا عَنْهُمْ » : از ايشان دفع نكرد . براي آنان سودمند نيفتاد ( نگا : اعراف / 48 ) .
آيه 85
متن آيه :
وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلاَّ بِالْحَقِّ وَإِنَّ السَّاعَةَ لآتِيَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ
ترجمه :
ما آسمانها و زمين و آنچه در ميان آن دو است جز به حق نيافريده‌ايم . ( تمام هستي داراي هدف و حكمت است ، و بر مدار حق و حقيقت مي‌گردد ، و لذا با فساد سرِ سازگاري ندارد ، و فاسدان دير يا زود به سزاي خود مي‌رسند ، و همچون قوم لوط و ثمود از صحنه پر نظم و نظام آفرينش به كناري پرت مي‌گردند ) ، و بي‌گمان روز رستاخيز فرا مي‌رسد ( و تباهكاران علاوه از مكافات دنيوي ، به عذاب و عقاب سخت اخروي گرفتار مي‌گردند ) پس ( اي پيغمبر ! ) گذشت زيبائي داشته باش ( و بزرگوارانه و حكيمانه به دعوت خود ادامه بده و در برابر اذيّت و آزار كفّار شكيبائي كن ) .
توضيحات :
« بِالْحَقِّ » : به حق نه به باطل . هم آفرينش جهان و هم نظام حاكم بر جهان و هم هدف نهائي آن ، سازگار با حق و حقيقت و داراي حكمت و مصلحت است . « السَّاعَةَ » : روز رستاخيز . « إصْفَحْ » : گذشت كن . ببخشاي . « الصَّفْحَ » : گذشت . صرف نظر كردن . « الصَّفْحَ الْجَمِيلَ » : گذشت بزرگوارانه و بدون سرزنش .
آيه 86
متن آيه :
إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلِيمُ
ترجمه :
بي‌گمان پروردگار تو آفريدگار بسيار آگاهي است . ( پس كار خود را بدو واگذار و باك از اين و از آن مدار ) .
توضيحات :
« الْخَلاّق » : آفريدگار . يكي از صفات خدا است و مراد آفريننده كلّ اشياء است كه قادر بر آفريدن هر چيزي و از جمله پديدآوردن روز رستاخيز است ( نگا : يس / 36 ) .
آيه 87
متن آيه :
وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنَ الْعَظِيمَ
ترجمه :
( اي پيغمبر ! ) ما هفت ( آيه ) به تو داده‌ايم كه ( سوره فاتحه را تشكيل مي‌دهند و در هر نمازي ) تكرار مي‌گردند ( و از منزلت خاصّي برخوردارند و وسيله دعا و ثنا و طلب هدايت از خدايند ) و همه قرآن بزرگ را به تو عطاء نموده‌ايم ( كه معجزه جاويدان يزدان و مايه تاب و توان مسلمان است ) .
توضيحات :
« سَبْعاً » : هفت . مراد هفت آيه سوره فاتحه است كه در اصل مشتمل بر چكيده قرآن است . يا به عبارت ديگر ، قرآن تفصيل اصول مذكور در آن است . « الْمَثَانِي » : جمع مثنّي ، يعني : مكرّر ، بارها و بارها خوانده شده . مراد از مثنّي ، تنها دوبار نيست ، بلكه بر جمع يعني بر بيش از تثنيه دلالت دارد ، همان گونه كه برخي از الفاظ به صورت تثنيه ذكر مي‌شوند و معني جمع دارند . از قبيل : لبّيك و سَعْدَيْك . حَنانَيْك ( نگا : ملك / 4 ) . اگر جمع ( مَثْناه ) باشد ، به معني ثَناء است . يعني هفت آيه‌اي كه ثناء خدا است ، خواه به صورت تسبيح صريح و خواه به صورت تسبيح در قالب دعاء . « سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِي » : مراد سوره فاتحه است كه امّ الكتاب نام دارد . در اين صورت عطف ( الْقُرْءَانَ الْعَظيمَ ) بر آن ، از قبيل عطف عامّ بر خاصّ ، يا كلّ بر جزء است . برخي هم ( سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِي ) را خود قرآن مي‌دانند ( نگا : زمر / 23 ) و واژه ( سَبْعاً ) را براي كثرت مي‌شمارند و عطف را به منزله عطف صفت بر صفت مي‌دانند . « مِنَ الْمَثَانِي » : حرف ( مِنْ ) براي بيان ( سَبْعاً ) است .
آيه 88
متن آيه :
لاَ تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجاً مِّنْهُمْ وَلاَ تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ
ترجمه :
( اي پيغمبر ! ) چشمان خود را به چيزي خيره مكن كه به گروههائي از كافران داده‌ايم ( چرا كه نعمت دنياگذران است و نعمت آخرت جاويدان ) و بر آنان غمگين مباش ( كه چرا راه كفر مي‌گيرند و به تو ايمان نمي‌آورند ) و براي مؤمنان بال ( مهرباني ) خود را بگستران ( كه پشتيبان حق و حقيقتند ) .
توضيحات :
« لا تَمُدَّنَّ » : چشم مدوز . خيره مشو . « ما » : چيزي كه . چيزهائي كه . مراد ثروت و نعمت دنيوي است . « أَزْواجاً » : دسته‌ها و گروههائي . « إِخْفِضْ » : پائين بياور و بگستران . « جَنَاحَ » : بال . « إِخْفِضْ جَنَاحَكَ » : متواضع و مهربان باش ( نگا : إسراء / 24 ، شعراء / 215 ) .
آيه 89
متن آيه :
وَقُلْ إِنِّي أَنَا النَّذِيرُ الْمُبِينُ
ترجمه :
و ( به كافران ) بگو : من بيم‌دهنده آشكارم ( و به شما اعلام خطر مي‌كنم كه اگر به سركشي و بي‌ديني خود ادامه دهيد ، عذاب بر شما نازل مي‌نمائيم ) .
توضيحات :
« النَّذِيرُ الْمُبينُ » : ترساننده آشكارا از عذاب پروردگار . بيم‌دهنده‌اي كه بيانگر نزول عذاب خدا بر كافران است .
آيه 90
متن آيه :
كَمَا أَنزَلْنَا عَلَى المُقْتَسِمِينَ
ترجمه :
همان گونه كه ( عذاب را ) بر بخش‌كنندگان ( احكام آسماني ) نازل كرديم .
توضيحات :
« كَمَا » : همان گونه كه . همانند آنچه . تقدير چنين است : أَنَا النَّذِيرُ الْمُبينُ عِقاباً أَوْ عَذاباً مِّثْلَ مَا . « أَنزَلْنَا » : نازل كرديم . مراد اين است كه خدا نازل كرده است و انگار ما فرمانبرداران خدا فرمان شاهنشاه واقعي را اعلام مي‌كنيم . « الْمُقْتَسِمِينَ » : بخش‌كنندگان . كساني كه به تجزيه و تقسيم و تبعيض احكام الهي دست مي‌زدند و قسمتي را مي‌پذيرفتند كه به سود آنان بود و بقيّه را پشت سر مي افكندند كه با خواست ايشان موافق و هماهنگ نبود . يا اين كه اين واژه به معني مُفْتِرين است . يعني : كساني كه قرآن را دروغ و بهتان و ساخته و پرداخته انسان مي‌دانستند .
آيه 91
متن آيه :
الَّذِينَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِينَ
ترجمه :
كساني كه قرآن را بخش بخش مي‌كردند ( و قسمتي را حق و قسمتي را باطل مي‌دانستند ، و يا آن را شعر ، سحر ، كذب ، و اساطير مي‌ناميدند ) .
توضيحات :
« عِضِينَ » : جمع عِضَة كه اصل آن عِضْوَة است ، يعني : قطعه قطعه و بخش بخش . مراد اين است كه به برخي از قرآن ايمان داشتند و به برخي باور نداشتند . يا اين كه سخنان متناقض و گوناگوني درباره آن مي‌زدند . يا جمع عَضَة كه اصل آن عَضْهَة است ، به معني : كذب و بهتان و سحر و كهانت . يعني : قرآن را از اين قبيل اشياء مي‌دانستند .
آيه 92
متن آيه :
فَوَرَبِّكَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِيْنَ
ترجمه :
به پروردگارت سوگند ! كه حتماً ( در روز رستاخيز از آنچه در دنيا مردمان انجام مي‌دهند ) از جملگي ايشان پرس‌‌وجو خواهيم كرد .
توضيحات :
« لَنَسْأَلَنَّهُمْ » : بي‌گمان از ايشان سؤال و بازخواست مي‌كنيم .
آيه 93
متن آيه :
عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ
ترجمه :
( سؤال و بازخواست مي‌كنيم ) از كارهائي كه ( در جهان ) مي‌كرده‌اند .
توضيحات :
. . .
آيه 94
متن آيه :
فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ
ترجمه :
پس آشكارا بيان كن آنچه را كه بدان فرمان داده مي‌شوي ( كه دعوت حق است ) و به مشركان اعتناء مكن ( كه چه مي‌گويند و چه مي‌كنند ) .
توضيحات :
« إِصْدَعْ » : آشكارا بيان كن . آشكار ساز . « أَعرِضْ » : اعتناء مكن ( نگا : نساء / 63 ) .
آيه 95
متن آيه :
إِنَّا كَفَيْنَاكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ
ترجمه :
ما تو را از ( كيد و مكر و اذيّت و آزار ) استهزاء كنندگان مصون و محفوظ مي‌داريم .
توضيحات :
« كَفَيْنَاكَ » : تو را بسنده‌ايم . تو را حمايت و حفاظت مي‌كنيم ( نگا : بقره / 137 ) .
آيه 96
متن آيه :
الَّذِينَ يَجْعَلُونَ مَعَ اللّهِ إِلهاً آخَرَ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ
ترجمه :
آن استهزاءكنندگاني كه معبود ديگري را همراه خدا قرار مي‌دهند ( و بتان را با خدا مي‌پرستند . آنان به زودي نتيجه شرك خود را ) خواهند دانست ( آن گاه كه عذاب دردناك دوزخ ايشان را در برخواهد گرفت ) .
توضيحات :
« إِله » : معبود ( نگا : بقره / 133 ) .
آيه 97
متن آيه :
وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِمَا يَقُولُونَ
ترجمه :
و ما مي‌دانيم كه سينه‌ات از آنچه مي‌گويند ، تنگ مي‌شود ( و از استهزاء و استهانت و الفاظ شرك‌آلودشان دلت به هم مي‌آيد ) .
توضيحات :
« يَضِيقُ » : تنگ مي‌شود . به هم مي‌آيد . مراد ناراحت‌شدن و تنگدل گشتن است .
آيه 98
متن آيه :
فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَكُن مِّنَ السَّاجِدِينَ
ترجمه :
پس ( به هنگام هجوم ناراحتيها و اندوهها متوسّل به تسبيح و تقديس خدا شو و زبان ) به حمد و ثناي پروردگارت بگشاي و از زمره سجده‌كنندگان ( و نمازگزاران ) باش .
توضيحات :
« السَّاجِدِينَ » : سجده‌برندگان . مراد نمازگزاران است .
آيه 99
متن آيه :
وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ
ترجمه :
و پروردگارت را پرستش كن تا مرگ به سراغ تو مي‌آيد ( و سراي فاني را وداع مي‌گوئي ، و سراي باقي آغاز مي‌گردد و پرده‌ها به كنار مي‌رود و حقائق در برابر چشمانت جلوه‌گر مي‌شود ) .
توضيحات :
« الْيَقِينُ » : امر مسلّم . عقيده قاطعانه . مراد مرگ است كه كسي در آن ترديد ندارد ( نگا : مدّثّر / 47 ) .
|
[شنبه 1395-02-25] [ 08:39:00 ب.ظ ]
|