موقعیت فعلی: فهرست قرآن / سوره فتح / تفسیر نور
آيه 1
متن آيه :
إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحاً مُّبِيناً
ترجمه :
ما براي تو فتح آشكاري را فراهم ساخته‌ايم .
توضيحات :
« فَتَحْنَا » : گشوده‌ايم و پيش آورده‌ايم . ذكر فعل به صورت ماضي ، به خاطر تحقق يا قطعيت موضوع است . « فَتْحاً مُّبِيناً » : مراد صلح حديبيه است كه به خاطر خيرات و بركات و فتوحات مترتب بر آن ، فتح آشكار ناميده شده است . يا مراد فتح مكه است كه دو سال بعد از صلح حديبيه بوقوع پيوست و انتشار اسلام و شكوه مسلمانان را بدنبال داشت .
آيه 2
متن آيه :
لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ وَيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَيَهْدِيَكَ صِرَاطاً مُّسْتَقِيماً
ترجمه :
هدف اين بود كه خداوند گناهان پيشين و پسين تو را ببخشايد ، و نعمت خود را بر تو تمام نمايد ، و به راه راست هدايتت فرمايد .
توضيحات :
« لِيَغْفِرَ لَكَ اللهُ مَا . . . » : حرف لام براي تعليل است . فتح ، سبب غفران بحساب آمده است ، چرا كه فتح ، جهاد است ، و جهاد عبادت است ، و عبادت موجب عفو و بخشش . در اصل فتح را خدا كرده است ، و جائزه‌اش را به پيغمبرش داده است . مغفرت ، تكميل نعمت ، هدايت ، نصرت . « ذَنبِكَ » : ( نگا : يوسف / 29 ، غافر / 55 ، محمد / 19 ) .
آيه 3
متن آيه :
وَيَنصُرَكَ اللَّهُ نَصْراً عَزِيزاً
ترجمه :
و پيروزي نادر و نايابي بهره تو گرداند .
توضيحات :
« عَزِيزاً » : چيزي كه نادر است و كمتر به دست مي‌آيد . نيرومند . مايه عزت . بدون شكست .
آيه 4
متن آيه :
هُوَ الَّذِي أَنزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَاناً مَّعَ إِيمَانِهِمْ وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيماً حَكِيماً
ترجمه :
خدا است كه به دلهاي مؤمنان آرامش و اطمينان خاطر داده است تا ايماني بر ايمان خود بيفزايند ( و يقين و باور خويش را تقويت نمايند ) . لشكرهاي آسمان و زمين از آن خدا است ، و خداوند بس آگاه و فرزانه است .
توضيحات :
« السَّكِينَةَ » : آرامش . قوت قلب . طمأنينه . مراد اطمينان خاطري است كه هرگونه شك و ترديد و وحشت را از انسان زائل مي‌كند و او را در طوفان حوادث ثابت قدم مي‌دارد ( نگا : توبه / 26 ) . « جُنُودُ » : جمع جُنْد ، لشكرها . سپاهها . مراد همه چيزهائي است كه وسيله تنفيذ اوامر خدايند ، از قبيل : فرشتگان ، انسانها ، سنگها ، زلزله‌ها ، رعد و برقها ، و . . . ( نگا : احزاب / 9 ، مدثر / 31 ) . مراد از لشكرها ، همان سپاههائي است كه در ( توبه / 40 ) از آنان سخن رفته است .
آيه 5
متن آيه :
لِيُدْخِلَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَيُكَفِّرَ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَكَانَ ذَلِكَ عِندَ اللَّهِ فَوْزاً عَظِيماً
ترجمه :
( چنين كرد ) تا مردان و زنان مؤمن را ( در برابر فرمانبرداري و جهادشان ) به باغهاي بهشتي درآورد كه در زير ( درختان و قصرهاي ) آن رودبارها روان است ، و جاودانه در آن بسر مي‌برند ، و تا اين كه گناهان و بديهايشان را بزدايد و ببخشايد ، و اين در پيشگاه ايزدي ( و در جهان ابدي ، كاميابي سترگ و ) رستگاري بزرگ بشمار است .
توضيحات :
« لِيُدْخِلَ الْمُؤْمِنينَ . . . » : وجود لشكرهاي آسمان و زمين بدان خاطر است كه مؤمنين را به بهشت داخل كند ، و . . . بعضي ( لِيُدْخِلَ ) را متعلق وجود لشكرها ، و برخي عطف بر ( لِيَغْفِرَ ) و جماعتي عطف بر ( لِيَزْدَادُوا ) مي‌دانند .
آيه 6
متن آيه :
وَيُعَذِّبَ الْمُنَافِقِينَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِكِينَ وَالْمُشْرِكَاتِ الظَّانِّينَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَيْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَلَعَنَهُمْ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَسَاءتْ مَصِيراً
ترجمه :
و تا اين كه مردان و زنان منافق ، و مردان و زنان مشركي را عذاب كند كه به خدا گمان بد مي‌برند . بديها و بلاها تنها ايشان را در برمي‌گيرد ( و فقط بر آنان چنبره مي‌زند ) و خداوند بر ايشان خشمگين مي‌گردد ، و آنان را نفرين مي‌كند ( و از رحمت خود محروم مي‌سازد ) و دوزخ را براي ايشان آماده ساخته است ، و دوزخ چه جايگاه نهائي بدي است !
توضيحات :
« يُعَذِّبَ » : عطف بر ( لِيُدْخِلَ ) است . « الظّآنِّينَ » : گمان‌برندگان ( نگا : آيه 12 ) . « ظَنَّ السَّوْءِ » : گمان بد . اضافه موصوف به صفت خود است . « دَآئِرَةُ » : در اصل به معني چنبر و چنبره است كه بعد به بلاي فراگير گفته شده است . اسم فاعل يا مصدر است . « دَآئِرَةُ السَّوْءِ » . بلاي فراگير و همه‌جانبه . اضافه موصوف به صفت خود است . « مَصِيراً » : سرمنزل . مكان پاياني . جايگاه نهائي ( نگا : نساء / 97 و 115 ) . « عَلَيْهِمْ دَآئِرَةُ السَّوْءِ . . . وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ » : اين عبارت مي‌تواند دعائي هم باشد . يعني : بلاي فراگير و همه‌جانبه بهره ايشان باد ، و خدا بر آنان خشمناك شود و نفرينشان كند ، و دوزخ را برايشان آماده سازد .
آيه 7
متن آيه :
وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزاً حَكِيماً
ترجمه :
لشكرهاي آسمانها و زمين از آن خدا است ، و خدا مقتدري شكست‌ناپذير و حكيمي فرزانه است .
توضيحات :
« وَ ِللهِ جُنُودُ . . . » : ( نگا : آيه 4 ) .
آيه 8
متن آيه :
إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِداً وَمُبَشِّراً وَنَذِيراً
ترجمه :
ما تو را به عنوان گواه و مژده‌رسان و بيم‌دهنده فرستاده‌ايم .
توضيحات :
« إِنَّآ أَرْسَلْنَاكَ . . . » : ( نگا : احزاب / 45 ) .
آيه 9
متن آيه :
لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُعَزِّرُوهُ وَتُوَقِّرُوهُ وَتُسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَأَصِيلاً
ترجمه :
( ما محمد را به سوي شما مردمان فرستاده‌ايم ) تا به خدا و پيغمبرش ايمان بياوريد ، و خدا را ( با ياري دادن دينش ) ياري كنيد ، و او را بزرگ داريد ، و سحرگاهان و شامگاهان به تسبيح و تقديسش بپردازيد .
توضيحات :
« تُعَزِّرُوهُ » : تا خدا را ياري كنيد . ياري دادن خدا هم با ياري دادن دين او ميسر است . « تُوَقِّرُوهُ » : تا خدا را بزرگ داريد و تعظيمش كنيد . « بُكْرَةً وَ أَصِيلاً » : ( نگا : فرقان / 5 ، احزاب / 42 ) .
آيه 10
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ فَمَن نَّكَثَ فَإِنَّمَا يَنكُثُ عَلَى نَفْسِهِ وَمَنْ أَوْفَى بِمَا عَاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتِيهِ أَجْراً عَظِيماً
ترجمه :
بي‌گمان كساني كه ( در بيعة‌الرضوانِ حديبيّه ) با تو پيمان ( جان ) مي‌بندند ، در حقيقت با خدا پيمان مي‌بندند ، و در اصل ( دست خود را كه در دست پيشوا و رهبرشان پيغمبر مي‌گذارند ، و دست رسول بالاي دست ايشان قرار مي‌گيرد ، اين دست به منزله دست خدا است و ) دست خدا بالاي دست آنان است ! هر كس پيمان‌شكني كند به زيان خود پيمان‌شكني مي‌كند ، و آن كس كه در برابر پيماني كه با خدا بسته است وفادار بماند و آن را رعايت بدارد ، خدا پاداش بسيار بزرگي به او عطاء مي‌كند .
توضيحات :
« إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ . . . » : اشاره به تجديد بيعت اصحاب كرام - رَضِيَ اللهُ عَنْهُمْ - با پيغمبر ( ص ) است . مسلمانان در حديبيه دست خود را در دست رهبرشان محمد ( گذاشتند و با او پيمان بذل جان و فداكاري و وفاداري بستند . چنين پيماني را خداوند پيمان بستن با خود ناميده است و به « بيعة‌الرضوان » مشهور گشته است . « يَدُ اللهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ » : اين تعبير كنايه از آن است كه بيعت با پيغمبر يك بيعت الهي است . انگار دست خدا بالاي دست آنان قرار گرفته است و در دست ايشان گذارده شده است . يعني نه تنها با پيغمبرش كه با خدا بيعت مي‌كنند . « نَكَثَ » : پيمان‌شكني كرد .
آيه 11
متن آيه :
سَيَقُولُ لَكَ الْمُخَلَّفُونَ مِنَ الْأَعْرَابِ شَغَلَتْنَا أَمْوَالُنَا وَأَهْلُونَا فَاسْتَغْفِرْ لَنَا يَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِم مَّا لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ قُلْ فَمَن يَمْلِكُ لَكُم مِّنَ اللَّهِ شَيْئاً إِنْ أَرَادَ بِكُمْ ضَرّاً أَوْ أَرَادَ بِكُمْ نَفْعاً بَلْ كَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيراً
ترجمه :
باز پس‌ماندگان عربهاي باديه‌نشين ( كه در سفر حديبيه ، پيغمبر و اصحاب را همراهي نكرده‌اند ) خواهند گفت : اموال و خانواده ، ما را به خود سرگرم و مشغول داشت . براي ما آمرزش بخواه . آنان با زبانهايشان چيزي را مي‌گويند كه در دلهايشان نمي‌باشد . ( در دل نفاق دارند و بر زبان ايمان ) . بگو : چه كسي مي‌تواند كمترين كمكي در برابر خدا به شما بكند ، اگر بخواهد به شما زياني يا سودي برساند ؟ ( آن چنان نيست كه گمان مي‌بريد و مي‌گوئيد ) بلكه خدا آگاه از هر آن چيزي است كه انجام مي‌دهيد .
توضيحات :
« الْمُخَلَّفُونَ » : بازپس‌ماندگان . واپس‌زدگان . مراد كساني است كه ايشان از همراهي با پيغمبر و اصحاب در سفر حديبيه سرباز زدند و بگمان خود مؤمنان را مغلوب و مقهور و بلكه مقتول دست قريش مي‌ديدند و به بهانه‌هاي مختلف از خانه و كاشانه خود بيرون نيامدند . « الأعْرابِ » : باديه‌نشينان ( نگا : توبه / 90 ) . « شَغَلَتْنَا » : مشغولمان داشت . ما را به خود سرگرم كرد . وقت فراغي براي ما باقي نگذاشت . « فَمَن يَمْلِكُ مِنَ اللهِ شَيْئاً » : ( نگا : مائده / 17 ) .
آيه 12
متن آيه :
بَلْ ظَنَنتُمْ أَن لَّن يَنقَلِبَ الرَّسُولُ وَالْمُؤْمِنُونَ إِلَى أَهْلِيهِمْ أَبَداً وَزُيِّنَ ذَلِكَ فِي قُلُوبِكُمْ وَظَنَنتُمْ ظَنَّ السَّوْءِ وَكُنتُمْ قَوْماً بُوراً
ترجمه :
بلكه شما گمان مي‌برديد كه پيغمبر و مؤمنان هرگز به سوي خانواده خود برنمي‌گردند ( و قطعاً قتل عام خواهند شد ! آري ) اين ( پندار غلط و اين وسوسه‌هاي شيطاني ) در دلهايتان آراسته گشته بود . و گمانهاي بدي مي‌كرديد و مردمان تباه و بيسودي بوديد .
توضيحات :
« لَن يَنقَلِبَ » : هرگز برنمي‌گردد . « بُوراً » : ( نگا : فرقان / 18 )
آيه 13
متن آيه :
وَمَن لَّمْ يُؤْمِن بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ فَإِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ سَعِيراً
ترجمه :
كساني كه به خدا و پيغمبرش ايمان نداشته باشند ( كافرند و ) ما براي كافران آتش سوزان و فروزاني را تهيه ديده‌ايم .
توضيحات :
« مَنْ » : اين واژه مبتدا است و مي‌تواند شرطيه يا موصوله باشد . اگر شرطيه باشد ، جواب شرط محذوف است كه ( فَإِنَّهُ كَافِرٌ . . . فَهُوَ كَافِرٌ ) است . خبر مبتدا ( فَإِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ سَعِيراً ) است .
آيه 14
متن آيه :
وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَغْفِرُ لِمَن يَشَاءُ وَيُعَذِّبُ مَن يَشَاءُ وَكَانَ اللَّهُ غَفُوراً رَّحِيماً
ترجمه :
مملكت و شاهي آسمانها و زمين از آن خدا است . هر كه را بخواهد مي‌بخشد و هر كه را كه بخواهد عذاب مي‌دهد . خداوند داراي مغفرت عظيم و صاحب مهر فراخ است .
توضيحات :
« ِللهِ مُلْكُ . . . » : ( نگا : آل‌عمران / 189 ، مائده / 17 و 18 و 120 ) .
آيه 15
متن آيه :
سَيَقُولُ الْمُخَلَّفُونَ إِذَا انطَلَقْتُمْ إِلَى مَغَانِمَ لِتَأْخُذُوهَا ذَرُونَا نَتَّبِعْكُمْ يُرِيدُونَ أَن يُبَدِّلُوا كَلَامَ اللَّهِ قُل لَّن تَتَّبِعُونَا كَذَلِكُمْ قَالَ اللَّهُ مِن قَبْلُ فَسَيَقُولُونَ بَلْ تَحْسُدُونَنَا بَلْ كَانُوا لَا يَفْقَهُونَ إِلَّا قَلِيلاً
ترجمه :
بازپس‌ماندگان ، هنگامي كه براي به دست آوردن غنائمي ( كه خدا به شما داده است ) بيرون رفتيد ، خواهند گفت : بگذاريد ما هم همراه شما شويم ( و در اين جهاد شركت كنيم ) . آنان مي‌خواهند سخن خدا را دگرگون كنند ! ( خدا وعده غنائم خيبر را تنها به شركت‌كنندگان سفر حديبيه اختصاص داده است و بس ) . بگو : شما هرگز همراه ما نخواهيد شد . پروردگارتان پيش از اين ( مراجعت به مدينه ) چنين فرموده است . خواهند گفت : ( اين را خدا نگفته است و ) بلكه شما نسبت به ما حسد مي‌ورزيد ( و نمي‌گذاريد از چنين غنائم نفيس و بي‌دردسري بهره ببريم . چنين نيست كه گمان مي‌برند ) بلكه ( از قانونگذاري خدا ) جز مقدار اندكي را فهم نكرده‌اند .
توضيحات :
« إِذا » : ظرف ماقبل خود است ؛ نه شرط مابعد ( نگا : روح المعاني ) . « مَغَانِمَ » : مراد غنائم جنگ خيبر است كه قبل از مراجعت به مدينه به مؤمنان وعده داده شده بود . « كَلامَ اللهِ » : مراد وعده مذكور در آيه‌هاي 18 و 19 است . « بَلْ كَانُوا لا يَفْقَهُونَ إِلاّ قَلِيلاً » : درباره امور دين چندان نمي‌فهمند . بلكه معلومات ايشان مربوط به ظواهري از امور دنيوي است ( نگا : روم / 7 ) .
آيه 16
متن آيه :
قُل لِّلْمُخَلَّفِينَ مِنَ الْأَعْرَابِ سَتُدْعَوْنَ إِلَى قَوْمٍ أُوْلِي بَأْسٍ شَدِيدٍ تُقَاتِلُونَهُمْ أَوْ يُسْلِمُونَ فَإِن تُطِيعُوا يُؤْتِكُمُ اللَّهُ أَجْراً حَسَناً وَإِن تَتَوَلَّوْا كَمَا تَوَلَّيْتُم مِّن قَبْلُ يُعَذِّبْكُمْ عَذَاباً أَلِيماً
ترجمه :
به بازپس‌ماندگان عربهاي باديه‌نشين بگو : از شما دعوت خواهد شد كه به سوي قومي جنگجو و پرقدرت بيرون رويد . با آنان پيكار مي‌كنيد يا اين كه مسلمان مي‌شوند . ( يعني دو راه بيشتر در پيش نخواهند داشت : رزم با مسلمانان ، يا پذيرش دين آنان ) . اگر فرمانبرداري كنيد ، خداوند پاداش خوبي به شما خواهد داد ، و اگر سرپيچي كنيد ، همان گونه كه قبلاً نيز سرپيچي كرده‌ايد ، خداوند با عذاب دردناكي عذابتان خواهد داد .
توضيحات :
« قَوْمٍ » : مراد بنوحنيفه ، قوم مُسَيْلمه كذّاب ، يعني اهل رِدّه است كه چهار سال بعد از نزول اين آيات در زمان ابوبكر ميان ايشان و مؤمنان جنگ سختي درگرفت . ( نگا : التفسير القرآني للقرآن ) . « أُوْلِي بَأْسٍ » : ( نگا : اسراء / 5 ، نمل / 33 ) . « تُقَاتِلُونَهُمْ أَوْ يُسْلِمُونَ » : با آنان مي‌جنگيد يا مسلمان مي‌شوند . يعني بايد با آنان بجنگيد تا اسلام را مي‌پذيرند . راه ديگري از ايشان پذيرفته نمي‌گردد .
آيه 17
متن آيه :
لَيْسَ عَلَى الْأَعْمَى حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَمَن يَتَوَلَّ يُعَذِّبْهُ عَذَاباً أَلِيماً
ترجمه :
بر نابينا و لنگ و بيمار گناهي نيست ( اگر در ميدان جهاد شركت نكنند ) . هر كس از خدا و فرستاده‌اش فرانبرداري كند ، خدا او را به باغهاي بهشتي وارد مي‌سازد كه رودبارها در زير ( كاخها و درختان ) آن روان است ، و هر كس كه سرپيچي كند ، خدا او را به عذاب دردناكي گرفتار مي‌سازد .
توضيحات :
« حَرَجُ » : گناه ( نگا : توبه / 91 ، نور / 61 ) .
آيه 18
متن آيه :
لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحاً قَرِيباً
ترجمه :
خداوند از مؤمنان راضي گرديد همان دم كه در زير درخت با تو بيعت كردند . خدا مي‌دانست آنچه را كه در درون دلهايشان ( از صداقت و ايمان و اخلاص و وفاداري به اسلام ) نهفته بود ، لذا اطمينان خاطري به دلهايشان داد ، و فتح نزديكي را ( گذشته از نعمت سرمدي آخرت ) پاداششان كرد .
توضيحات :
« إِذْ » : آن دم . بدانگاه . « الشَّجَرَةِ » : مراد درخت بزرگ و گشني است كه در حديبيه بود و مؤمنان در زير سايه آن با پيغمبر تجديد بيعت كردند و اين پيمان به سبب خوشنودي خدا از آن مؤمنان « بَيْعَةُالرِّضْوان » نام گرفت . « السَّكِينَةَ » : ( نگا : آيه 4 ) . « أَثَابَهُمْ » : ( نگا : آل‌عمران / 153 ، مائده / 85 ) . « فَتْحاً قَرِيباً » : مراد صلح حديبيه است كه منشأ آزادي دعوت اسلام و فتوحات بيشمار گرديد . برخي هم آن را فتح خيبر ، و گروهي نيز فتح مكه مي‌دانند .
آيه 19
متن آيه :
وَمَغَانِمَ كَثِيرَةً يَأْخُذُونَهَا وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزاً حَكِيماً
ترجمه :
همراه با غنيمتهاي بسياري كه آن را بدست خواهند آورد . خداوند چيره شكست‌ناپذير و فرزانه‌اي است كه كارهايش بر اساس حكمت است .
توضيحات :
« مَغَانِمَ كَثِيرةً » : مراد همه غنيمتهائي است كه تا روز آخرت مسلمانان بدست مي‌آورند ( نگا : المصحف الميسر ) .
آيه 20
متن آيه :
وَعَدَكُمُ اللَّهُ مَغَانِمَ كَثِيرَةً تَأْخُذُونَهَا فَعَجَّلَ لَكُمْ هَذِهِ وَكَفَّ أَيْدِيَ النَّاسِ عَنكُمْ وَلِتَكُونَ آيَةً لِّلْمُؤْمِنِينَ وَيَهْدِيَكُمْ صِرَاطاً مُّسْتَقِيماً
ترجمه :
خداوند غنيمتهاي فراواني را به شما وعده داده است كه آنها را به چنگ مي‌آوريد ، ولي اين يكي را ( كه غنائم خيبر است ) زودتر برايتان فراهم ساخت ، و دست تعدي مردمان ( كينه‌توز و بدنهاد يهودي پيرامون مدينه ) را از شما بازداشت ، تا نشانه‌اي ( بر وفاي به عهد پروردگار ) براي مؤمنان باشد ، و شما را به راه راست رهنمود كند .
توضيحات :
« مَغَانِمَ كَثِيرةً » : ( نگا : آيه 19 ) . « هذِهِ » : غنيمتهاي فتح خيبر مراد است كه در سال هفتم هجري بعد از رجوع از حديبيه دست داد ( نگا : المصحف الميسر ) . « النَّاسِ » : مراد يهوديان اطراف مدينه است كه خداوند در دلهايشان رعب و هراس افكند ، و لذا جرأت نكردند در غيبت مسلمانان به هنگام حركت به سوي مكه و انجام عمره در حديبيه ، آزاري به زنان و كودكان مسلمانان برسانند . « ءَايَةً » : علامت و نشانه صدق وعده خدا به مسلمانان . « وَ لِتَكُونَ ءَايَةً . . . » . حرف واو عاطفه است و مابعد خود را عطف بر مقدر مفهوم از مقام مي‌كند . يعني : عَجَّلَ لَكُمُ الْمَغَانِمَ وَ كَفَّ الْيَهُودَ ، لِتَشْكُرُوهُ سُبْحانَهُ ، وَ لِيَكُونَ ذلِكَ ءَايَةً . أَيْ دَليلاً عَلي صِدْقِِ وَعْدِهِ سُبْحانَهُ .
آيه 21
متن آيه :
وَأُخْرَى لَمْ تَقْدِرُوا عَلَيْهَا قَدْ أَحَاطَ اللَّهُ بِهَا وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيراً
ترجمه :
و غنيمتهاي ديگري كه شما قدرت بر آن را نداشته و نداريد ، ولي خداوند قدرتش بر آن احاطه دارد ( و آن را بهره شما مي‌گرداند ) و او بر هر چيزي توانا است .
توضيحات :
« أُخْري » : مراد غنائم بيشماري است كه بعد از فتح مكه ، در جنگ حنين از قبائل ثقيف و هوازن گرفته مي‌شود ( نگا : توبه / 25 ) .
آيه 22
متن آيه :
وَلَوْ قَاتَلَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوَلَّوُا الْأَدْبَارَ ثُمَّ لَا يَجِدُونَ وَلِيّاً وَلَا نَصِيراً
ترجمه :
اگر كافران ( قريش ، در سرزمين حديبيه ) با شما بجنگند ، ( از ترس شما ) پشت مي‌كنند و مي‌گريزند ، سپس سرپرستي ( كه كار و بار ايشان را بدست گيرد ) و ياوري ( كه ايشان را كمك كند ) پيدا نخواهند كرد .
توضيحات :
« قَاتَلَكُمْ » : با شما پيكار كنند و بجنگند . « الَّذِينَ كَفَرُوا » : مراد كفار مكه است . « وَلَّوُا الأَدْبَارَ » : ( نگا : آل‌عمران / 111 ، انفال / 15 ، احزاب / 15 ) .
آيه 23
متن آيه :
سُنَّةَ اللَّهِ الَّتِي قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلُ وَلَن تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلاً
ترجمه :
اين سنت الهي است كه در گذشته نيز بوده است ، و هرگز براي سنت الهي تغيير و تبديلي نخواهي يافت .
توضيحات :
« سُنَّةَ اللهِ الَّتِي . . . » : عادت خدا است كه ( نگا : احزاب / 38 و 62 ، غافر / 85 ) .
آيه 24
متن آيه :
وَهُوَ الَّذِي كَفَّ أَيْدِيَهُمْ عَنكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ عَنْهُم بِبَطْنِ مَكَّةَ مِن بَعْدِ أَنْ أَظْفَرَكُمْ عَلَيْهِمْ وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيراً
ترجمه :
او همان كسي است كه در درون مكه ( و در زير پنجه دشمن ) دست كافران را از شما ، و دست شما را از ايشان كوتاه كرد ، بعد از آنكه ( در جنگهاي قبلي ) شما را بر آنان پيروز گردانيده بود ، و خداوند مي‌بيند هرچيزي را كه بكنيد .
توضيحات :
« بَطْنِ مَكَّةَ » : وسط مكه . درون مكه . مراد سرزمين حديبيه است كه نزديك مكه است . « أَظْفَرَكُمْ » : شما را پيروز گرداند .
آيه 25
متن آيه :
هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَالْهَدْيَ مَعْكُوفاً أَن يَبْلُغَ مَحِلَّهُ وَلَوْلَا رِجَالٌ مُّؤْمِنُونَ وَنِسَاء مُّؤْمِنَاتٌ لَّمْ تَعْلَمُوهُمْ أَن تَطَؤُوهُمْ فَتُصِيبَكُم مِّنْهُم مَّعَرَّةٌ بِغَيْرِ عِلْمٍ لِيُدْخِلَ اللَّهُ فِي رَحْمَتِهِ مَن يَشَاءُ لَوْ تَزَيَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَاباً أَلِيماً
ترجمه :
آنان همانهائي هستند كه كفر ورزيده‌اند ، و از ورود شما به مسجدالحرام جلوگيري كرده‌اند ، و نگذاشته‌اند قربانيهائي كه با خود نگاه داشته‌ايد به قربانگاه برسد . اگر مردان و زنان مؤمني را لگدمال نمي‌كرديد كه ( در ميان آنان هستند و ) شما ايشان را نمي‌شناسيد و از اين راه عيب و عار و زيان و ضرري ناآگاهانه به شما نمي‌رسيد ( خداوند هرگز مانع اين جنگ نمي‌شد . دست شما را از ايشان كوتاه كرد ) تا خدا هر كه را بخواهد غرق رحمت خود سازد ( و جامه ايمانِ به اسلام را به تن او كند ) . اگر ( كافران و مؤمنان ضعيفي كه در مكه نهاني ايمان آورده‌اند ) از يكديگر جدا مي‌بودند ، كافران ايشان را ( با غلبه شما بر آنان ) به عذاب دردناكي گرفتار مي‌كرديم .
توضيحات :
« الْهَدْيَ » : ( نگا : بقره / 196 ، مائده / 2 و 95 و 97 ) . « مَعْكُوفاً » : محبوس و ممنوع . در اينجا مراد نگاه داشته شده و اختصاص يافته به فقراي بيت‌الله است . « مَحِلَّهُ » : قربانگاه . محل ذبح ( نگا : بقره / 196 ، حج / 33 ) . « لَوْ لا . . . » : جواب آن محذوف و تقدير چنين است : لَأَذِنَ لَكُمْ فِي دُخُولِ مَكَّةَ ، وَ لَسَلَّطَكُمْ عَلَي الْمُشْرِكينَ . . . لَأَذِنَ لَكُمْ فِي الْفَتْحِ لَما كَفَّ أَيْدِيَكُمْ عَنْهُمْ . « رِجَالٌ . . . وَ نِسَآءٌ . . . » : مراد مردان و زنان مؤمن ضعيف و ناتواني است كه در مكه نهاني ايمان آورده بودند و در آنجا مي‌زيستند . يا چه بسا مراد كساني باشد كه از خود قريشيان بعدها ايمان آوردند و در راه اسلام فداكاريها و جان‌نثاريها كردند . « أَن تَطَؤُوهُمْ » : اگر بيم آن نبود اين كه ايشان را لگدمال و نابود كنيد . جمله بدل از رِجَالٌ وَ نِسَآءٌ يا بدل از ضمير ( هُمْ ) در فعل ( لَمْ تَعْلَمُوهُمْ ) است . « مَعَرَّةٌ » : ننگ و عار . زيان و ضرر . در اينجا مراد كار ناپسندي است كه موجب تأسف شود . « لِيُدْخِلَ . . . » : علت براي چيزي است كه جواب محذوف ( لَوْ لا ) دالّ بر آن است . يعني : هدف اين بود كه داخل سازد به . « تَزَيَّلُوا » : جدا شده بودند . يعني اگر مؤمنان و كافران جدا از هم مي‌زيستند و قابل تشخيص از هم بودند .
آيه 26
متن آيه :
إِذْ جَعَلَ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجَاهِلِيَّةِ فَأَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَأَلْزَمَهُمْ كَلِمَةَ التَّقْوَى وَكَانُوا أَحَقَّ بِهَا وَأَهْلَهَا وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيماً
ترجمه :
آنگاه كه كافران تعصب و نخوت جاهليت را در دلهايشان جاي دادند ( و تصميم گرفتند كه مؤمنان را به مكه راه ندهند ) ، خدا اطمينان خاطري بهره پيغمبرش و بهره مؤمنان كرد ( و آرامشي خوش به دلهايشان راه داد ، تا در پرتو آن ، طوفان خشم و ناراحتي خويش را فرو نشانند ، و راضي به قضاي خدا ، و گوش به فرمان پيشواي خود باشند ، و سر به شورش برندارند ) . همچنين خدا ايشان را بر روح ايمان ماندگار كرد و ( به حقيقت از هر كس ديگري ) سزاوارتر براي روح ايمان و برازنده آن بودند ، و خدا از هر چيزي آگاه و بر هر كاري توانا است .
توضيحات :
« الْحَمِيَّةَ » : تعصب و جانبداري . سر باز زدن . غيرت . « حَمِيَّةَ الْجَاهِلِيَّةِ » : تعصب ناشي از جهالت و ناداني . جانبداري جاهلانه و بدون دليل و برهان . غيرت غيرمنطقي و تعصب بيجا . بدل از ( الْحَمِيَّةَ ) است . « كَلِمَةَ التَّقْوي » : سخن پرهيزگارانه . سخني كه با گفتن آن ، انسان خويشتن را از عذاب مي‌رهاند كه سخن توحيد يعني : لآ إِلهَ إِلاَّ اللهُ است . روحيه پرهيزگاري ( نگا : تفسير نمونه ) . روح ايمان ( نگا : مجادله / 22 ، نساء / 171 ، همچنين : تفسير الميزان ) . « أَحَقَّ » : سزاوارتر و شايسته‌تر . « أَهْلَهَا » : درخور و برازنده آن . مستحق آن .
آيه 27
متن آيه :
لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيَا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِن شَاء اللَّهُ آمِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُؤُوسَكُمْ وَمُقَصِّرِينَ لَا تَخَافُونَ فَعَلِمَ مَا لَمْ تَعْلَمُوا فَجَعَلَ مِن دُونِ ذَلِكَ فَتْحاً قَرِيباً
ترجمه :
خداوند خواب را راست و درست به پيغمبر خود نشان داده است . به خواست خدا همه شما حتماً در امن و امان و سر تراشيده و مو كوتاه كرده و بدون ترس ، داخل مسجدالحرام خواهيد شد ، ولي خداوند چيزهائي را مي‌دانست كه شما نمي‌دانستيد ، و به همين جهت ( قبل از فتح مكه ) فتح نزديكي ( كه صلح حديبيه است ) پيش آورد .
توضيحات :
« الرُّؤْيَا » : خواب . مراد خوابي است كه پيغمبر در مدينه ديده بود . و آن اين كه پيغمبر قبل از عزيمت به حديبيه ، در خواب ديد كه او و اصحاب داخل مكه شده‌اند و كعبه را طواف مي‌كنند ، سپس سرها را تراشيده و موها را كوتاه نموده‌اند . « ءَامِنِينَ » : جمع ءَامِن ، در امن و امان . « مُحَلِّقِينَ » : سرتراشيدگان . « مُقَصِّرِينَ » : مو كوتاه‌كردگان . حاجيان پس از فراغت از انجام مناسك حج ، با تراشيدن موي سر يا كوتاه كردن موي سر ، از احرام بدر مي‌آيند . « مَا » : مراد مصلحت نهفته در صلح حديبيه كه ورود به مكه است . « مِن دُونِ ذلِكَ » : پيش از آن ، يعني قبل از ورود شما به مكه . « فَتْحاً قَرِيباً » : مراد فتح خيبر ، يا صلح حديبيه ، و يا هردوي آنها است . ( نگا : صفوة البيان ، لمعاني القرآن ) .
آيه 28
متن آيه :
هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيداً
ترجمه :
خدا است كه پيغمبر خود را همراه با رهنمون و آئين راستين ( اسلام به سوي جملگي مردمان ) روانه كرده است تا آن را بر همه آئينها پيروز گرداند . كافي است كه خدا گواه ( اين چنين سخن و مسأله‌اي ) باشد .
توضيحات :
« لِيُظْهِرَهُ عَلَي الدِّينِ كُلِّهِ . . . » : ( نگا : توبه / 33 ، صف / 9 ) . « كَفي بِاللهِ شَهِيداً » : ( نگا : نساء / 79 و 166 ، عنكبوت / 52 ) .
آيه 29
متن آيه :
مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاء عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاء بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَاناً سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِم مِّنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْراً عَظِيماً
ترجمه :
محمد فرستاده خدا است ، و كساني كه با او هستند در برابر كافران تند و سرسخت ، و نسبت به يكديگر مهربان و دلسوزند . ايشان را در حال ركوع و سجود مي‌بيني . آنان همواره فضل خداي را مي‌جويند و رضاي او را مي‌طلبند . نشانه ايشان بر اثر سجده در پيشانيهايشان نمايان است . اين ، توصيف آنان در تورات است ، و اما توصيف ايشان در انجيل چنين است كه همانند كشتزاري هستند كه جوانه‌هاي ( خوشه‌هاي ) خود را بيرون زده ، و آنها را نيرو داده و سخت نموده و بر ساقه‌هاي خويش راست ايستاده باشد ، بگونه‌اي كه برزگران را به شگفت مي‌آورد . ( مؤمنان نيز همين گونه‌اند . آني از حركت بازنمي‌ايستند ، و همواره جوانه مي‌زنند ، و جوانه‌ها پرورش مي‌يابند و بارور مي‌شوند ، و باغبانانِ بشريت را بشگفت مي‌آورند . اين پيشرفت و قوّت و قدرت را خدا نصيب مؤمنان مي‌كند ) تا كافران را به سبب آنان خشمگين كند . خداوند به كساني از ايشان كه ايمان بياورند و كارهاي شايسته بكنند آمرزش و پاداش بزرگي را وعده مي‌دهد .
توضيحات :
« أَشِدَّآءُ » : جمع شَديد ، تند و سرسخت . قوي و نيرومند . « رُحَمَآءُ » : جمع رَحيم ، مهربان و دلسوز . « سِيمَا » : نشانه . علامت . « شَطْأَ » : جوانه . مراد سنبل و خوشه است . « إِسْتَوي » : راست ايستاد و پابرجا گرديد . « سُوقِ » : جمع ساق ، تنه . « ءَازَرَ » : ياري داد . نيرو داد . « إسْتَغْلَظَ » : سخت و سفت گرديد . يعني خوشه‌هاي نازك و ضعيف سخت و سفت شد . « الزُّرَّاعَ » : جمع زارِع ، برزگران .
|
[چهارشنبه 1395-03-05] [ 05:25:00 ب.ظ ]
|
