موقعیت فعلی: فهرست قرآن / سوره واقعه / تفسیر نور
آيه 1
متن آيه :
إِذَا وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ
ترجمه :
هنگامي كه واقعه ( ي عظيم قيامت ) برپا شود .
توضيحات :
« الْوَاقِعَةُ » : رخ دهنده . نام قيامت است . تعبير از آغاز رستاخيز با فعل ماضي ، به علت قطعيت و حتميت آن است .
آيه 2
متن آيه :
لَيْسَ لِوَقْعَتِهَا كَاذِبَةٌ
ترجمه :
رخ دادن آن قطعي و جاي تكذيب نيست .
توضيحات :
« لِوَقْعَتِهَا » : براي رخ دادن آن . هنگام رخ دادن آن . برخي حرف ( لِ ) را براي تعديه ، و بعضي آن را براي توقيت و به معني ( عِندَ=هنگامي كه ) مي‌دانند ، مانند ( لِدُلُوكِ الشَّمْسِ ) در ( اسراء / 78 ) . « كَاذِبَة » : دروغ . دروغ دانستن . دروغ شمرنده . تكذيب كننده . بعضي آن را مصدري همچون عاقِبَة و خاتِمَة و عافِيَة مي‌دانند . برخي هم آن را اسم فاعل مي‌شمارند . در صورت اخير معني آيه چنين است : به هنگام وقوع قيامت ، هيچكس نمي‌تواند آن را انكار و تكذيب كند . يا اين كه هنگام وقوع رستاخيز ديگر كسي يافته نمي‌شود كه به خدا باور نداشته باشد و وجود او را تكذيب كند ( نگا : قاسمي ) . مؤنث آمدن ( كاذِبَة ) به خاطر آن است كه در تقدير چنين است : نَفْسٌ كاذِبَة .
آيه 3
متن آيه :
خَافِضَةٌ رَّافِعَةٌ
ترجمه :
( گروهي را ) پائين مي‌آورد و ( گروهي را ) بالا مي‌برد .
توضيحات :
« خَافِضَةٌ » : پائين‌آورنده . خواركننده . « رَافِعَةٌ » : بالابرنده . سرافرازنده . هر دو واژه خبر اوّل و دوم مبتداي محذوف و تقدير چنين است : هِيَ خَافِضَةٌ رَّافِعَةٌ . قيامت انقلاب بزرگ و گسترده الهي است ، و همچون همه حوادث و انقلابات بزرگ ، گروهي را بالا مي‌برد و والا مي‌گرداند و گروهي را پائين مي‌كشد و خوار مي‌دارد . گذشته از اين ، قيامت نيكان را به درجات والاي بهشت مي‌رساند ، و بدان را به دركات پست دوزخ مي‌كشاند .
آيه 4
متن آيه :
إِذَا رُجَّتِ الْأَرْضُ رَجّاً
ترجمه :
اين در هنگامي است كه زمين سخت به تكان و لرزه انداخته مي‌شود .
توضيحات :
« إِذَا » : در هنگامي كه . ظرف ( إِذَا ) متعلق به ( خَافِضَةٌ رَّافِعَةٌ ) است . « رُجَّتْ » : به تكان و لرزه انداخته شد . به زلزله و جنبش افكنده شد ( نگا : حجر / 1 ، زلزله / 1 ) . « رَجّاً » : سخت تكان دادن . لرزاندن و جنباندن .
آيه 5
متن آيه :
وَبُسَّتِ الْجِبَالُ بَسّاً
ترجمه :
و كوهها سخت درهم كوبيده مي‌شوند و ريزه ريزه مي‌گردند .
توضيحات :
« بُسَّتْ » : كوبيده و ريزه ريزه گردانده شد . « بَسّاً » : كوبيدن و كوفتن . خرد كردن و ريزه ريزه نمودن . متلاشي كردن .
آيه 6
متن آيه :
فَكَانَتْ هَبَاء مُّنبَثّاً
ترجمه :
و به صورت گرد و غبار پراكنده درمي‌آيند .
توضيحات :
« هَبَآءً » : غبار . گرد و خاك ( نگا : فرقان / 23 ) . « مُنبَثّاً » : پراكنده . پخش .
آيه 7
متن آيه :
وَكُنتُمْ أَزْوَاجاً ثَلَاثَةً
ترجمه :
و شما سه گروه خواهيد شد .
توضيحات :
« أَزْوَاجاً » : اصناف و انواع . مراد گروهها و دسته‌ها است .
آيه 8
متن آيه :
فَأَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ مَا أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ
ترجمه :
سمت راستيها ! امّا چه سمت راستيهائي ؟ ( اهل سعادت و خوشبختي ! خوشا به حالشان ) .
توضيحات :
« الْمَيْمَنَةِ » : طرف راست . يُمن و بركت . « أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ » : ياران دست راست . آنان كساني هستند كه نامه اعمال را با دست راست دريافت مي‌دارند ( نگا : حاقه / 19 ) . اهل سعادت و ميمنت . « مَا » : اسم استفهام است و در چنين مواردي براي تعجب از حال نيكو ، يا - چنانكه مي‌آيد - از حال بد كسي يا كساني است .
آيه 9
متن آيه :
وَأَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ مَا أَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ
ترجمه :
و سمت چپيها ! امّا چه سمت چپيهائي ؟ ! ( اهل شقاوت و بدبختي ! بدا به حالشان ) .
توضيحات :
« الْمَشْئَمَةِ » : دست چپيها . سمت چپيها . آنان كساني هستند كه نامه اعمال را با دست چپ دريافت مي‌دارند ( نگا : حاقه / 25 ) . افراد بدبخت و تيره‌روز .
آيه 10
متن آيه :
وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ
ترجمه :
و پيشتازانِ پيشگام !
توضيحات :
« السَّابِقُونَ . . . » : پيشقدمان در خيرات و پيشاهنگان در حسنات . پيشوايان و رهبران مردم در اخلاق و صفات انساني و انجام اعمال و افعال خداپسندانه ( نگا : مؤمنون / 61 ، فاطر / 32 ، توبه / 100 ) . مراد پيشگامان و پيشتازان همه ملتها از آغاز جهان تا پايان آن ، در انجام اوامر و دوري از نواهي الهي است . ( السَّابِقُونَ ) اوّل مبتدا و دومي صفت يا تأكيد ، و ( أُوْلئِكَ الْمُقَرَّبُونَ ) خبر آن است . يا اين كه اوّلي مبتدا و دومي خبر است . ناگفته پيدا است كه اين گروه برخوردار از مقام والاتري از سمت راستيها مي‌باشند ، و پيغمبران و پيشقراولان اديان آسماني و بزرگان دين و مبارزان راه حق ، تشكيل دهندگان اين گروهند .
آيه 11
متن آيه :
أُوْلَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ
ترجمه :
آنان ، مقرّبان ( درگاه يزدان ) هستند .
توضيحات :
« أُوْلئِكَ الْمُقَرَّبُونَ » : مبتدا و خبر بوده و رويهم خبر ( السَّابِقُونَ ) در آيه پيشين است .
آيه 12
متن آيه :
فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ
ترجمه :
در ميان باغهاي پرنعمت بهشت جاي دارند .
توضيحات :
« جَنَّاتِ النَّعِيمِ » : ( نگا : مائده / 65 ، يونس / 9 ، حج / 56 ) .
آيه 13
متن آيه :
ثُلَّةٌ مِّنَ الْأَوَّلِينَ
ترجمه :
گروه زيادي از پيشينيان ( هر ديني ، از زمره دسته سوم ) هستند .
توضيحات :
« ثُلَّةٌ » : جماعت زياد . دسته فراوان . « الأَوَّلِينَ » : نخستين گروندگان به هر ديني از اديان آسماني ، در روزها و سالهاي اوليه دعوت هر پيغمبري ، براي مثال : اصحاب و تابعين آئين اسلام ( نگا : حديد / 10 ) .
آيه 14
متن آيه :
وَقَلِيلٌ مِّنَ الْآخِرِينَ
ترجمه :
و گروه اندكي از پسينيان ( هر ديني ، در ميان دسته سوم ) مي‌باشند .
توضيحات :
« الآخِرِينَ » : اشخاصي كه بعد از روزها و سالهاي دعوت هر پيغمبري ، جان بر كف در راه خدمت به دين خدا به تلاش مي‌ايستند و از زمره آيندگان دينداران بشمارند .
آيه 15
متن آيه :
عَلَى سُرُرٍ مَّوْضُونَةٍ
ترجمه :
اينان بر تختهاي مرصّع و مطرّز مي‌نشينند .
توضيحات :
« سُرُرٍ » : جمع سَرير ، تختها . « مَوْضُونَةٍ » : مرصّع و زربفت . مطرّز و مكلّل .
آيه 16
متن آيه :
مُتَّكِئِينَ عَلَيْهَا مُتَقَابِلِينَ
ترجمه :
روبروي هم بر آن تختها تكيه مي‌زنند .
توضيحات :
« مُتَّكِئِينَ . . . مُتَقَابِلِينَ » : حال اول و دوم هستند براي ضمير ( عَلي سُرُرٍ ) . يعني : إِسْتَقَرُّوا عَلي سُرُرٍ مُتَّكِئِينَ مُتَقَابِلِينَ .
آيه 17
متن آيه :
يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ
ترجمه :
نوجواناني ، هميشه نوجوان ( براي خدمت بديشان ، پيرامونشان در آمد و رفت هستند و باده را ) براي آنان مي‌گردانند .
توضيحات :
« وِلْدانٌ » : جمع وَلَد ، پسركان . نوجوانان ( نگا : طور / 24 ) . « مُخَلَّدُونَ » : جمع مُخَلَّد ، هميشه ماندگار و پيوسته نوجوان .
آيه 18
متن آيه :
بِأَكْوَابٍ وَأَبَارِيقَ وَكَأْسٍ مِّن مَّعِينٍ
ترجمه :
( براي آنان به گردش درمي‌آورند ) قدحها و كوزه‌ها و جامهائي از رودبار روان شراب را .
توضيحات :
« أَكْوَابٍ » : جمع كُوب ، قَدح . ليوان ( نگا : زخرف / 71 ) . « أَبَارِيقَ » : جمع إبريق ، كوزه داراي دسته و لوله . « كَأْسٍ » : جام . در اينجا باده مراد است ( نگا : صافات / 45 ) . « مَعِينٍ » : روان . جاري . مراد رودبار خمر است ( نگا : محمد / 15 ) .
آيه 19
متن آيه :
لَا يُصَدَّعُونَ عَنْهَا وَلَا يُنزِفُونَ
ترجمه :
از نوشيدن آن ، نه سر درد مي‌گيرند ، و نه عقل و شعور خود را از دست مي‌دهند .
توضيحات :
« لا يُصَدَّعُونَ » : دچار سر درد گردانده نمي‌شوند . « عَنْهَا » : به سبب آن . « لا يُنزِفُونَ » : عقل و شعور را از دست نمي‌دهند ( نگا : صافات / 47 ) . قي و استفراغ نمي‌كنند ( نگا : المصحف الميسر ، صفوه التفاسير ) .
آيه 20
متن آيه :
وَفَاكِهَةٍ مِّمَّا يَتَخَيَّرُونَ
ترجمه :
( نوجوانان بهشتي براي آنان مي‌گردانند ) هر نوع ميوه‌اي را كه برگزينند .
توضيحات :
« فَاكِهَةٍ » : ميوه . عطف بر ( كَأْسٍ ) در آيه 18 است . « مِمَّا يَتَخَيَّرُونَ » : از ميوه‌هائي كه بخواهند . ميوه‌هائي كه خودشان برمي‌گزينند و برمي‌دارند .
آيه 21
متن آيه :
وَلَحْمِ طَيْرٍ مِّمَّا يَشْتَهُونَ
ترجمه :
و گوشت پرنده‌اي كه بخواهند و آرزو كنند .
توضيحات :
« يَشْتَهُونَ » : اشتهاء كنند . بخواهند و مايل بدان باشند .
آيه 22
متن آيه :
وَحُورٌ عِينٌ
ترجمه :
و حوريان چشم درشت بهشتي دارند .
توضيحات :
« حُورٌ » : سياه چشمان . مبتدا و خبر آن ( عِندَهُمْ ) يا ( لَهُمْ ) محذوف است . برخي آن را عطف بر ( وِلْدانٌ ) دانسته‌اند . « عِينٌ » : جمع عَيْنَاء ، درشت چشمان . صفت ( حُورٌ ) است .
آيه 23
متن آيه :
كَأَمْثَالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ
ترجمه :
همسان مرواريد ميان صدفند .
توضيحات :
« الُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ » : ( نگا : طور / 24 ) .
آيه 24
متن آيه :
جَزَاء بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ
ترجمه :
( اينها بديشان داده مي‌شود ) به پاداش كارهائي كه مي‌كرده‌اند .
توضيحات :
« جَزَآءً » : مفعولٌ‌له است .
آيه 25
متن آيه :
لَا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْواً وَلَا تَأْثِيماً
ترجمه :
در ميان باغهاي بهشت ، نه سخن ياوه مي‌شنوند ، و نه سخن گناه‌آلود .
توضيحات :
« لَغْواً . . . تَأْثِيماً » : ( نگا : طور / 23 ) .
آيه 26
متن آيه :
إِلَّا قِيلاً سَلَاماً سَلَاماً
ترجمه :
مگر سخن سلام ! سلام ! را .
توضيحات :
« قِيلاً » : سخن ( نگا : نساء / 122 ) . مستثني است . « سَلاماً سَلاماً » : درود ! درود ! صفت ( قيلاً ) است . يعني سخني كه سالم از ياوه و گناه است . يا بدل آن است و معني چنين مي‌شود : مگر سخني را كه سلام ! سلام ! است ( نگا : مريم / 62 ) . « سَلاماً ، سَلاماً » : سلام بعد از سلام . سلامها و سلامها بر همديگر . يا درود خدا بر ايشان ، و يا درود فرشتگان بر آنان ( نگا : السراج المنير ) .
آيه 27
متن آيه :
وَأَصْحَابُ الْيَمِينِ مَا أَصْحَابُ الْيَمِينِ
ترجمه :
سمت راستيها ! چه سمت راستيهائي ؟ ! ( اوصاف مواهب و نعمتهايشان در بيان نمي‌گنجد ) .
توضيحات :
« أَصْحَابُ الْيَمِينِ . . . » : ( نگا : واقعه / 8 ) .
آيه 28
متن آيه :
فِي سِدْرٍ مَّخْضُودٍ
ترجمه :
در ( سايه درخت ) سدر بي‌خار آرميده‌اند .
توضيحات :
« سِدْرٍ » : درخت سِدر . ولي سِدر بهشتي كجا و سِدر جهان كجا ! ( نگا : سبأ / 16 ) . « مَخْضُودٍ » : بي‌خار . سِدري كه خارهايش را گرفته و بريده‌اند .
آيه 29
متن آيه :
وَطَلْحٍ مَّنضُودٍ
ترجمه :
و در سايه درختان موزي بسر مي‌برند كه ميوه‌هايش رويهم رديف و چين چين افتاده است .
توضيحات :
« طَلْحٍ » : درختي است سبز و خوشرنگ و خوشبو . درخت كُنار . درخت مَوز . « مَنضُودٍ » : متراكم . رديف رويهم افتاده . چين چين ( نگا : هود / 82 ، ق / 10 ) .
آيه 30
متن آيه :
وَظِلٍّ مَّمْدُودٍ
ترجمه :
و در ميان سايه‌هاي فراوان و گسترده و كشيده ( خوش و آسوده‌اند ) .
توضيحات :
« ظِلٍّ » : سايه فراخ . « مَمْدُودٍ » : كشيده و گسترده . غرض اين است كه بهشتيان دائماً در سايه‌هاي مطبوع و روح‌افزاي دائم و هميشگي بسر مي‌برند و از رنج گرما در امانند .
آيه 31
متن آيه :
وَمَاء مَّسْكُوبٍ
ترجمه :
و در كنار آبشارها و آبهاي روان ( بسر مي‌برند كه زمزمه آن گوش جان را نوازش مي‌دهد و منظره آن چشم انسان را فروغ مي‌بخشد ) .
توضيحات :
« مَسْكُوبٍ » : ريزان و روان . هميشه جاري . از بالا به پائين در حال ريزش .
آيه 32
متن آيه :
وَفَاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ
ترجمه :
و در ميان ميوه‌هاي فراوان هستند .
توضيحات :
. . .
آيه 33
متن آيه :
لَّا مَقْطُوعَةٍ وَلَا مَمْنُوعَةٍ
ترجمه :
كه نه تمام مي‌شود و نه منع مي‌گردد .
توضيحات :
« لا مَقْطُوعَةٍ » : ناگسستني و قطع ناشدني . « لا مَمْنُوعَةٍ » : قدغن ناشدني و بلامانع .
آيه 34
متن آيه :
وَفُرُشٍ مَّرْفُوعَةٍ
ترجمه :
و در بين همسران ارجمند و گرانقدر ( خوش مي‌گذرانند ) .
توضيحات :
« فُرُشٍ » : جمع فِراش ، كنايه از همسر است . همان گونه كه لباس گاهي بدين معني است ( نگا : بقره / 187 ) . « مَرْفُوعَةٍ » : والامقام . بلند بالا .
آيه 35
متن آيه :
إِنَّا أَنشَأْنَاهُنَّ إِنشَاء
ترجمه :
ما آنان را ( در آغاز كار ، بدين شكل زيبا و شمائل دلربا ) پديدار كرده‌ايم .
توضيحات :
« أَنشَأْنَاهُنَّ » : حوريان را به گونه خاصي آفريده‌ايم . ايشان را به وضع خاصي پديد آورده‌ايم .
آيه 36
متن آيه :
فَجَعَلْنَاهُنَّ أَبْكَاراً
ترجمه :
ايشان را دوشيزگاني ساخته‌ايم ( كه پس از آميزش ، بكارت خود را باز مي‌يابند ! ) .
توضيحات :
« أَبْكَاراً » : جمع بِكْر ، دوشيزگان .
آيه 37
متن آيه :
عُرُباً أَتْرَاباً
ترجمه :
شيفتگان ( همسر خود ، و همه جوان و طناز و ) همسن و سال هستند .
توضيحات :
« عُرُباً » : جمع عَرُوب ، زن شيفته و دلداده‌اي كه شوهر خود را سخت دوست داشته باشد و با سخن و ناز و غمزه و خنده عشق و محبت خود را بدو اظهار كند ، خلاصه سراپا عاشق و واله شوهر باشد . « أَتْرَاباً » : جمع تِرْب ، زنان همسن و سال و جوان بكمال ( نگا : ص / 52 ) . « عُرُباً أَتْراباً » : صفت اوّل و دوم ( أَبْكَاراً ) است .
آيه 38
متن آيه :
لِّأَصْحَابِ الْيَمِينِ
ترجمه :
( همه اين نعمتهاي ششگانه ) متعلق به سمت راستيها است .
توضيحات :
« لأصْحَابِ الْيَمِينِ » : بعضي جار و مجرور را متعلق به ( أَنشَأْنَاهُنَّ ) در آيه 35 مي‌دانند . يعني : ما چنين حورياني را براي دست راستيها آفريده و پديدار كرده‌ايم . برخي هم جار و مجرور را متعلق به فعل عام محذوفي مي‌دانند و تقدير چنين است : هذِهِ كُلُّها لاِصْحَابِ الْيَمِينِ .
آيه 39
متن آيه :
ثُلَّةٌ مِّنَ الْأَوَّلِينَ
ترجمه :
سمت راستيها گروه زيادي از پيشينيان ( گروندگان به هر ديني از اديان آسماني ) هستند .
توضيحات :
« الأوَّلِينَ » : نخستين گروندگان به هر ديني از اديان الهي . پيشينيان امتهاي گذشته .
آيه 40
متن آيه :
وَثُلَّةٌ مِّنَ الْآخِرِينَ
ترجمه :
و گروه زيادي از پسينيان ( گروندگان به هر ديني از اديان الهي ) .
توضيحات :
« الآخِرِينَ » : پسينيان . آيندگان . اشخاصي كه بعد از روزها و سالهاي دعوت هر پيغمبري ، ايمان آورده‌اند و مؤمنانه زيسته‌اند .
آيه 41
متن آيه :
وَأَصْحَابُ الشِّمَالِ مَا أَصْحَابُ الشِّمَالِ
ترجمه :
سمت چپيها ! چه سمت چپيهائي ؟ ! ( بدا به حالشان ! ) .
توضيحات :
« أَصْحَابُ الشِّمَالِ » : ( نگا : واقعه / 9 ) .
آيه 42
متن آيه :
فِي سَمُومٍ وَحَمِيمٍ
ترجمه :
آنان در ميان شعله‌هاي آتش و آب جوشان بسر خواهند برد !
توضيحات :
« سَمُومٍ » : شعله و لهب خالص ( نگا : طور / 27 ) . باد سوزان « حَمِيمٍ » : آب بسيار گرم و جوشان ( نگا : انعام / 70 ، يونس / 4 ، حج / 19 ) .
آيه 43
متن آيه :
وَظِلٍّ مِّن يَحْمُومٍ
ترجمه :
و در سايه دودهاي بسيار سياه و گرم قرار خواهند گرفت .
توضيحات :
« يَحْمُومٍ » : دود پرحرارت و بسيار غليظ و سياه ( نگا : زمر / 16 ) .
آيه 44
متن آيه :
لَّا بَارِدٍ وَلَا كَرِيمٍ
ترجمه :
نه خنك است و نه مفيد فايده‌اي .
توضيحات :
« بَارِدٍ » : سرد و خنك . « كَرِيمٍ » : در ميان عربها معمول است كه وقتي مي‌خواهند شخص يا چيزي را ذم كنند و غير مفيد معرفي كنند ، واژه ( كريم ) را به دنبال شخص يا چيز ديگري كه بيفايده و ناپسند قلمداد شده است ، ذكر مي‌نمايند . مثلاً مي‌گويند : مَا هذِهِ الدّارُ بِوَاسِعَةٍ وَ لا كَريمٍ . مَا هذَا بِسَمِينٍ وَ لا كَرِيمٍ ( نگا : زادالمسير ) . در اينجا مراد از ( لا كَرِيمٍ ) بيفايده و بدمنظر است .
آيه 45
متن آيه :
إِنَّهُمْ كَانُوا قَبْلَ ذَلِكَ مُتْرَفِينَ
ترجمه :
چرا كه آنان پيش از اين ( در دنيا ، مست و مغرور نعمت و ) خوشگذران بوده‌اند .
توضيحات :
« مُتْرَفِينَ » : افراد خوشگذران و مست و مغرور فزوني نعمت ( نگا : اسراء / 16 ، مؤمنون / 64 ) . در اينجا مراد همه كساني است كه به سبب پرداختن به جهان ، از عبادت يزدان غافل ، و تمام تلاششان براي معاششان بوده است .
آيه 46
متن آيه :
وَكَانُوا يُصِرُّونَ عَلَى الْحِنثِ الْعَظِيمِ
ترجمه :
و پيوسته بر انجام گناهان بزرگ ، پافشاري داشته‌اند .
توضيحات :
« الْحِنثِ الْعَظِيمِ » : گناه بزرگ . گناهان كبيره ، و از همه بدتر ، كفر و شرك .
آيه 47
متن آيه :
وَكَانُوا يَقُولُونَ أَئِذَا مِتْنَا وَكُنَّا تُرَاباً وَعِظَاماً أَئِنَّا لَمَبْعُوثُونَ
ترجمه :
و مي‌گفته‌اند : آيا زماني كه مُرديم و خاك و استخوان گشتيم ، آيا دوباره زنده گردانده مي‌شويم ؟ !
توضيحات :
« أَإِذَا مِتْنَا . . . » : ( نگا : مؤمنون / 82 ، صافات / 16 و 53 ) .
آيه 48
متن آيه :
أَوَ آبَاؤُنَا الْأَوَّلُونَ
ترجمه :
آيا پدران و نياكان پيشين ما هم ؟ ! ( كه هيچ اثري از آنان باقي نمانده است ، دوباره زنده مي‌شوند ؟ ! ) .
توضيحات :
« أَوَ ءَابَآءُنَا . . . » : ( نگا : صافات / 17 ) .
آيه 49
متن آيه :
قُلْ إِنَّ الْأَوَّلِينَ وَالْآخِرِينَ
ترجمه :
بگو : پيشينيان و گذشتگان ، و پسينيان و آيندگان .
توضيحات :
« الأوَّلِينَ » : پيشينيان . گذشتگان . « الآخِرِينَ » : پسينيان . آيندگان .
آيه 50
متن آيه :
لَمَجْمُوعُونَ إِلَى مِيقَاتِ يَوْمٍ مَّعْلُومٍ
ترجمه :
قطعاً جملگي در وعده‌گاه روز معين ( رستاخيز ) گرد آورده مي‌شوند .
توضيحات :
« مَجْمُوعُونَ » : گرد آورده شدگان ( نگا : هود / 103 ) . « مِيقَاتِ يَوْمٍ » : اضافه بيانيه است . يعني وعده‌گاهي كه روز مشخص و معيني در علم خدا است .
آيه 51
متن آيه :
ثُمَّ إِنَّكُمْ أَيُّهَا الضَّالُّونَ الْمُكَذِّبُونَ
ترجمه :
سپس شما اي گمراهان تكذيب كننده ( زندگي دوباره ) .
توضيحات :
« الْمُكَذِّبُونَ » : تكذيب كنندگان زنده شدن و حيات دوباره پيدا كردن .
آيه 52
متن آيه :
لَآكِلُونَ مِن شَجَرٍ مِّن زَقُّومٍ
ترجمه :
قطعاً از درخت زقوم خواهيد خورد .
توضيحات :
« زَقُّومٍ » : ( نگا : صافات / 62 ، دخان / 43 ) .
آيه 53
متن آيه :
فَمَالِؤُونَ مِنْهَا الْبُطُونَ
ترجمه :
و شكمها را از آن پر خواهيد كرد .
توضيحات :
« مَالِئُونَ » : پر كنندگان .
آيه 54
متن آيه :
فَشَارِبُونَ عَلَيْهِ مِنَ الْحَمِيمِ
ترجمه :
و روي آن ، آب جوشان و سوزان خواهيد نوشيد .
توضيحات :
« شَارِبُونَ » : نوشندگان . مراد نوشيدن با اجبار و اكراه است .
آيه 55
متن آيه :
فَشَارِبُونَ شُرْبَ الْهِيمِ
ترجمه :
و همچون نوشيدن شتراني كه مبتلا به بيماري تشنگي شده‌اند ، از آن خواهيد نوشيد .
توضيحات :
« الْهِيمِ » : جمع أَهْيَم و هَيْماء ، شتراني كه مبتلا به ( هُيام ) شده باشند . هُيام دردي است كه تشنگي سبب آن مي‌گردد . شتران مبتلا به چنين مرضي آنقدر آب مي‌نوشند تا مي‌ميرند ، يا سخت بيمار مي‌گردند ( نگا : معجم الفاظ القرآن الكريم ) .
آيه 56
متن آيه :
هَذَا نُزُلُهُمْ يَوْمَ الدِّينِ
ترجمه :
اين ، وسيله پذيرائي از ايشان در روز جزا است .
توضيحات :
« نُزُل » : وسيله پذيرائي ( نگا : آل‌عمران / 198 ، كهف / 102 و 107 ، صافات / 62 ) . « يَوْمَ الدِّينِ » : ( نگا : فاتحه / 4 ، حجر / 35 ، شعراء / 82 ) .
آيه 57
متن آيه :
نَحْنُ خَلَقْنَاكُمْ فَلَوْلَا تُصَدِّقُونَ
ترجمه :
ما شما را ( از نيستي به هستي آورده‌ايم و ) خلقت بخشيده‌ايم ، پس چرا ( آفرينش دوباره خود را از خاك ) نبايد تصديق و باور كنيد ؟
توضيحات :
« فَلَوْ لا تُصَدِّقُونَ » : پس چرا نبايد تصديق بكنيد ؟ مفعول آن محذوف است كه خلق و بعث ، يعني آفرينش تازه و حيات مجدد است . واژه ( لَوْ لا ) براي تحضيض و تحريك بر انجام كاري است .
آيه 58
متن آيه :
أَفَرَأَيْتُم مَّا تُمْنُونَ
ترجمه :
آيا درباره نطفه‌اي كه ( به رحم زنان ) مي‌جهانيد ، انديشيده‌ايد و دقت كرده‌ايد ؟
توضيحات :
« تُمْنُونَ » : مي‌جهانيد . به داخل رحم مي‌ريزيد ( نگا : نجم / 46 ، قيامت / 37 ) .
آيه 59
متن آيه :
أَأَنتُمْ تَخْلُقُونَهُ أَمْ نَحْنُ الْخَالِقُونَ
ترجمه :
آيا شما آن را مي‌آفرينيد ، و يا ما آن را مي‌آفرينيم ؟
توضيحات :
« أَ أَنتُمْ تَخْلُقُونَهُ . . . » : اشاره به آفرينش و دگرگوني شگفت‌انگيز قطره آب به ظاهر ناچيز مني است كه به تنهائي مجموعه‌اي از عجائب و غرائب است ( نگا : تفسير نمونه ، جلد 23 ، صفحه 241 ، فرهنگ لغات قرآن دكتر قريب ، ماده مني ) .
آيه 60
متن آيه :
نَحْنُ قَدَّرْنَا بَيْنَكُمُ الْمَوْتَ وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ
ترجمه :
ما در ميان شما مرگ را مقدر و معين ساخته‌ايم ، و هرگز بر ما پيشي گرفته نمي‌شود ( و كسي بر ما چيره نمي‌گردد و از دست ما بدر نمي‌رود ) .
توضيحات :
« قَدَّرْنَا » : مقدر كرده‌ايم . قانون مرگ را گذاشته‌ايم ( نگا : حجر / 60 ، سبأ / 18 ، يس / 39 ، نمل / 57 ) . « مَسْبُوقِينَ » : عقب زدگان . پيشي گرفته‌شدگان . مراد مغلوبين و شكست خوردگان است ( نگا : انفال / 59 ، عنكبوت / 4 و 39 ) . يعني مرگ را مقدر كرده‌ايم و كسي از دست آن رهائي نمي‌يابد . در اين صورت آيه بعدي هدف اين آيه است يا اين كه ما هرگز عاجز و ناتوان نيستيم از اين كه . در اين صورت آيه بعدي دنباله اين آيه است .
آيه 61
متن آيه :
عَلَى أَن نُّبَدِّلَ أَمْثَالَكُمْ وَنُنشِئَكُمْ فِي مَا لَا تَعْلَمُونَ
ترجمه :
هدف ( از قانون مرگ ) اين است كه گروهي از شما را ببريم و گروه ديگري را جاي آنان بياوريم ، و ( سرانجام ) شما را در جهاني كه نمي‌دانيد آفرينش تازه ببخشيم .
توضيحات :
« عَلي أَن نُّبَدِّلَ أَمْثَالَكُمْ » : تا اين كه شما انسانها را در اين جهان مرتّباً جايگزين يكديگر گردانيم . يعني گروهي را بميرانيم و دسته ديگري را جانشين ايشان گردانيم . در اين صورت ( أَمْثَالَ ) به معني اقوامي همچون خودتان است . يا اين كه : شما را در آخرت به حيات مجدد برمي‌گردانيم و با كيفيات تازه‌اي از نظر روح و جسم زنده و جاودانتان مي‌گردانيم . در اين صورت ( أَمْثَالَ ) خود انسانها هستند ، ولي با خصوصيات تازه و كيفيات خاص . « فِي مَا لا تَعْلَمُونَ » : در جهاني كه شما چگونگي آن را نمي‌دانيد و از اصول و نظامي كه بر آن حاكم است بي‌خبريد . يا : در قالب و پيكر و روح و رواني كه پيدا مي‌كنيد و شما فعلاً از اشكال و شرائط آن بي‌خبريد .
آيه 62
متن آيه :
وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ النَّشْأَةَ الْأُولَى فَلَوْلَا تَذكَّرُونَ
ترجمه :
شما كه پيدايش نخستين ( اين جهان را ديده‌ايد ، و آن را لمس و اوضاع آن را ) دانسته‌ايد ، پس چرا يادآور نمي‌گرديد ( و آفرينش جهان ديگر را بر آفرينش اين جهان قياس نمي‌كنيد ؟ ) .
توضيحات :
« النَّشْأَةَ الأُولي » : آفرينش نخستين . مراد آفرينش اين جهان و از جمله انسانها است كه در مقابل آن ( النَّشْأَةَ الأخِرَة ) يا ( النَّشْأَه الأُخْري ) قرار دارد ( نگا : عنكبوت / 20 ، نجم / 47 ) . يعني آفرينش جهان ديگر و از جمله رستاخيز مردگان در قيامت . « فَلَوْ لا تَذَكَّرُونَ » : پس چرا متذكر نمي‌گرديد و درس عبرت نمي‌گيريد ؟ !
آيه 63
متن آيه :
أَفَرَأَيْتُم مَّا تَحْرُثُونَ
ترجمه :
آيا هيچ درباره آنچه كشت مي‌كنيد انديشيده‌ايد ؟
توضيحات :
« تَحْرُثُونَ » : مي‌كاريد . كشت مي‌كنيد .
آيه 64
متن آيه :
أَأَنتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ
ترجمه :
آيا شما آن را مي‌رويانيد ، يا ما مي‌رويانيم ؟
توضيحات :
« تَزْرَعُونَهُ » : آن را مي‌رويانيد . بديهي است كار انسانها تنها كشت است ، اما رويانيدن تنها كار خدا است .
آيه 65
متن آيه :
لَوْ نَشَاء لَجَعَلْنَاهُ حُطَاماً فَظَلْتُمْ تَفَكَّهُونَ
ترجمه :
اگر بخواهيم كشتزار را به گياه خشك و پرپر شده‌اي تبديل مي‌گردانيم بگونه‌اي كه شما از آن در شگفت بمانيد .
توضيحات :
« حُطَاماً » : گياه خشك و پرپر شده . خاشاك . « فَظَلْتُمْ تَفَكَّهُونَ » : بگونه‌اي كه شما از آن در شگفت بمانيد . پشيمان بشويد و اندوه بخوريد . باب تفعل در اينجا براي سلب است ( نگا : آلوسي ) .
آيه 66
متن آيه :
إِنَّا لَمُغْرَمُونَ
ترجمه :
( حيران و اندوهناك خواهيد گفت : ) ما واقعاً زيانمنديم !
توضيحات :
« مُغْرَمُونَ » : زيانباران . زيان ديدگان . از غرامت به معني زيان و ضرر . هلاك شدگان . نابودشدگان . از ماده غرام به معني هلاك .
آيه 67
متن آيه :
بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ
ترجمه :
بلكه ما بكلي بي‌نصيب و بي‌بهره ( از رزق و روزي ) هستيم ! ( آخر چيزي براي ما نمانده است و بي‌چيز و بيچاره شده‌ايم ) .
توضيحات :
« مَحْرُومُونَ » : محروم از رزق و روزي . بي‌بهره از همه چيز .
آيه 68
متن آيه :
أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاء الَّذِي تَشْرَبُونَ
ترجمه :
آيا هيچ درباره آبي كه مي‌نوشيد انديشيده‌ايد ؟
توضيحات :
« أَفَرَأَيْتُمْ » : ( نگا : شعراء / 75 ، زمر / 38 ، نجم / 19 ) .
آيه 69
متن آيه :
أَأَنتُمْ أَنزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنزِلُونَ
ترجمه :
آيا شما آب را از ابر پائين مي‌آوريد ، يا ما آن را فرود مي‌آوريم ؟
توضيحات :
« اَنزَلْتُمُوهُ » : آن را نازل كرده‌ايد و فرو بارانده‌ايد . « الْمُزْنِ » : ابر .
آيه 70
متن آيه :
لَوْ نَشَاء جَعَلْنَاهُ أُجَاجاً فَلَوْلَا تَشْكُرُونَ
ترجمه :
اگر ما بخواهيم اين آب ( شيرين و گوارا ) را تلخ و شور مي‌گردانيم . پس چرا نبايد سپاسگزاري كنيد ؟
توضيحات :
« أُجَاجاً » : بسيار شور . تلخ ( نگا : فرقان / 53 ، فاطر / 12 ) .
آيه 71
متن آيه :
أَفَرَأَيْتُمُ النَّارَ الَّتِي تُورُونَ
ترجمه :
آيا هيچ درباره آتشي كه برمي‌افروزيد ، انديشيده‌ايد ؟
توضيحات :
« تُورُونَ » : روشن مي‌كنيد . برمي‌افروزيد . از مصدر ايراء ( نگا : عاديات / 2 ) .
آيه 72
متن آيه :
أَأَنتُمْ أَنشَأْتُمْ شَجَرَتَهَا أَمْ نَحْنُ الْمُنشِؤُونَ
ترجمه :
آيا شما ، در آغاز اين آتش را پديدار كرده‌ايد ، يا اين كه ما پديدآورندگان آن هستيم ؟
توضيحات :
« شَجَرَتَهَا » : درخت آتش . مراد درخت مرخ و درخت عِقار است كه به عنوان چوب آتش و چوب آتش گيره ، آن دو را به هم مي‌ماليدند و آتش توليد مي‌گرديد . يا اين كه مراد همه درختان است كه حرارت و انرژي خورشيد را در خود ذخيره مي‌كنند و هنگام مالش آنها و يا سوختن آنها ، حرارت و انرژي را آزاد مي‌كنند ( نگا : يس / 80 ) . واژه ( شَجَر ) به معني درخت و به معني ذات و نفس ، يعني خود آتش نيز گرفته شده است ( نگا : روح‌المعاني ) .
آيه 73
متن آيه :
نَحْنُ جَعَلْنَاهَا تَذْكِرَةً وَمَتَاعاً لِّلْمُقْوِينَ
ترجمه :
ما آن را وسيله يادآوري ( قدرت خدا ) و وسيله زندگي اقوياء و فقراء نموده‌ايم .
توضيحات :
« تَذْكِرَةً » : به ياد آوردن قدرت خدا . چرا كه ذخيره كردن انرژيها در درختان و گياهان و بازگرداندن انرژيها ، دالّ بر قدرت خدا در ميراندن مردمان و رستاخيز مردگان است . « الْمُقْوِينَ » : صحرانشينان . فقراء . ثروتمندان . بطور كلي استفاده‌كنندگان از آن ( نگا : روح المعاني ، صفوه التفاسير ، أضواء البيان ) .
آيه 74
متن آيه :
فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ
ترجمه :
حال كه چنين است ، نام پروردگار بزرگوار خود را ورد زبان ساز ( و سپاسگزار نعمتهاي فراوان او باش ، و به ستايش وي بپرداز ) .
توضيحات :
« سَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ » : پروردگار خود را بستاي و بگو : سُبْحانَ مَنْ خَلَقَ هذِهِ الأشْياءَ بِقُدْرَتِهِ ، وَ سَخَّرَها لَنا بِحِكْمَتِهِ ، سُبْحانَهُ ما أَعْظَمَ شَأْنَهُ ، وَ أَكْبَرَ سُلْطانَهُ . نام پروردگار خود را ورد زبان ساز و ياد خدا كن .
آيه 75
متن آيه :
فَلَا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ
ترجمه :
سوگند به جايگاههاي ستاره‌ها ، و محل طلوع و غروب آنها !
توضيحات :
« لآ أُقْسِمُ » : سوگند به . حرف ( لا ) در قسمهاي قرآني زائد و براي تأكيد است ( نگا : حاقه / 38 ، معارج / 40 ، قيامت / 1 و 2 ، تكوير / 15 ، انشقاِ / 16 ، بلد / 1 ) . چرا كه خدا در آيه بعدي آن را قسم يادكردن قلمداد فرموده است ، و در كلام عرب ( لا ) زائد براي تأكيد و تقويت كلام ، فراوان است . از جمله : تَذَكَّرْتُ لَيْلي ، فَاعْتَرَتْني صَبابَةٌوَ كادَ نِياطُ الْقَلْبِ ( لايَتَقَطَّعُ ) . . . ( لا وَ أَبيكِ ) ابْنَةَ الْعامِرِيِّلايَدَّعِي الْقَوْمُ أَنِّي‌أَفِرُّ ديگر اين كه به اغلب اين چيزهائي كه همراه ( لا ) مقسمٌ‌عليه قرار گرفته‌اند ، در جاهاي ديگر قرآن بدون ( لا ) بدانها سوگند ياد شده است ( نگا : نجم / 1 ، شمس / 7 ، مريم / 68 ، مدثر / 33 ، تكوير / 17 ، فجر / 2 و 4 ، ليل / 1 ، تين / 3 ) . « مَوَاقِعِ » : جمع مَوْقِع ، جايگاهها و مسيرها و مدارهاي ستارگان . ستارگان آسمان بيشمارند و از جمله تنها در كهكشان ما حدود يك‌هزار ميليون ستاره وجود دارد ، و نظام مدارات هريك از آنها به قدري دقيق و حساب شده است كه انسان را به شگفتي وامي‌دارند . مسير و مدار و فاصله آنها از يكديگر طبق قانون جاذبه و دافعه تعيين ، و سرعت سير هر كدام با برنامه معيني انجام مي‌پذيرد .
آيه 76
متن آيه :
وَإِنَّهُ لَقَسَمٌ لَّوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ
ترجمه :
و اين قطعاً سوگند بسيار بزرگي است ، اگر ( درباره مفهوم آن بينديشيد ، و از علم نجوم و ستاره‌شناسي ، چيزي ) بدانيد .
توضيحات :
« لَوْ تَعْلَمُونَ » : اين بخش از آيه ، اشاره دارد به اين كه : در پرتو علم و دانش و اكتشافات بيشتر ، ارزش اين سوگند روشن مي‌گردد .
آيه 77
متن آيه :
إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ
ترجمه :
هر آينه اين ( چيزي را كه محمد با خود آورده است ) قرآن گرانقدر و ارزشمند است .
توضيحات :
« إِنَّهُ » : اين كه قرآن كه مقسم‌عليه است . « كَرِيمٌ » : گرانقدر . ارزشمند . يعني قرآن كلام انسان نبوده و بلكه كلام يزدان است . نه شعر است و نه سحر است و نه غيبگوئي .
آيه 78
متن آيه :
فِي كِتَابٍ مَّكْنُونٍ
ترجمه :
در كتابي پنهان ( از ديدگان و دور از دسترس شيطان ، كه لوح محفوظ است ) قرار دارد .
توضيحات :
« مَكْنُونٍ » : پنهان . گرانقدر و ارزشمند . دور از دسترس شيطان ( نگا : شعراء / 210 - 212 ) . مراد لوح محفوظ است . برخي چنين كتابي را قرآن مي‌دانند .
آيه 79
متن آيه :
لَّا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ
ترجمه :
جز پاكان ( يعني فرشتگان يزدان ) بدان دسترسي ندارند .
توضيحات :
« لا يَمَسُّهُ » : به آن دسترسي ندارند . از آن اطلاع پيدا نمي‌كنند . نبايد به آن دست بزنند . « الْمُطَهَّرُونَ » : پاكان . مراد فرشتگان الهي است كه آيات قرآن را به دست انسانها مي‌رسانند ( نگا : عبس / 11 - 16 ) . يا مراد افراد متقي است كه دل خود را پاك و آماده دريافت قرآن مي‌دارند و چنين پاكاني از قرآن بهره مي‌برند و آن را فهم مي‌كنند . و يا اين كه مراد كساني است كه جُنُب نباشند و وضو هم داشته باشند .
آيه 80
متن آيه :
تَنزِيلٌ مِّن رَّبِّ الْعَالَمِينَ
ترجمه :
از سوي پروردگار جهانيان نازل شده است .
توضيحات :
« تَنزِيلٌ . . . » : ( نگا : شعراء / 192 ، سجده / 2 ، يس / 5 ) .
آيه 81
متن آيه :
أَفَبِهَذَا الْحَدِيثِ أَنتُم مُّدْهِنُونَ
ترجمه :
آيا نسبت به اين كلام ( يزدان ، يعني قرآن ) سستي و سهل‌انگاري مي‌كنيد ( و آن را جدي نمي‌گيريد ؟ )
توضيحات :
« هذَا الْحَدِيثِ » : اين سخن . قرآن . « مُدْهِنُونَ » : جمع مُدْهِن ، سهل‌انگار و بي‌توجه . سازشكار . با توجه به مفهوم اخير ، معني چنين مي‌شود : آيا با كافران و منافقان بر سر اين قرآن سازش مي‌كنيد و همچون ايشان بدان كفر مي‌ورزيد ؟ ! ( نگا : قلم / 9 ) .
آيه 82
متن آيه :
وَتَجْعَلُونَ رِزْقَكُمْ أَنَّكُمْ تُكَذِّبُونَ
ترجمه :
و آيا بهره خود را از قرآن تنها تكذيب بدان مي‌كنيد ؟ !
توضيحات :
« رِزْقَ » : بهره . قسمت . « أَنَّكُمْ تُكَذِّبُونَ » : مفعول دوم ( تَجْعَلُونَ ) است . برخي ( رِزْقَ ) را شكر معني كرده‌اند و در اين صورت مفهوم آيه چنين است : آيا بجاي سپاسگزاري نعمت قرآن ، آن را تكذيب مي‌كنيد ؟ ! بعضي هم مضافي را مقدر مي‌دانند كه شكر است و آيه را چنين معني مي‌كنند : آيا شكر نعمت قرآن را تكذيب آن مي‌نمائيد ؟ ! برخي هم رزق را فقط نعمت قرآن نمي‌دانند ، بلكه همه نعمتها و روزيها مي‌شمارند .
آيه 83
متن آيه :
فَلَوْلَا إِذَا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ
ترجمه :
پس چرا هنگامي كه جان به گلوگاه مي‌رسد ، ( توانائي بازگرداندن آن را نداريد ؟ ! ) .
توضيحات :
« بَلَغَتْ » : فاعل آن ( الروحُ ) محذوف است و سياق كلام دالّ بر آن است ( نگا : قيامه / 26 ) . « الْحُلْقُومَ » : گلوگاه . خشكناي . حلق . حنجره .
آيه 84
متن آيه :
وَأَنتُمْ حِينَئِذٍ تَنظُرُونَ
ترجمه :
و شما در اين حال مي‌نگريد ( و كاري از دستتان ساخته نيست ) .
توضيحات :
« أَنتُمْ » : شما اطرافيان شخص محتضر .
آيه 85
متن آيه :
وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنكُمْ وَلَكِن لَّا تُبْصِرُونَ
ترجمه :
ما به او نزديكتريم از شما ، وليكن شما نمي‌بينيد .
توضيحات :
« إِلَيْهِ » : به شخص محتضر .
آيه 86
متن آيه :
فَلَوْلَا إِن كُنتُمْ غَيْرَ مَدِينِينَ
ترجمه :
اگر شما مطيع فرمان ( يزدان ) نمي‌باشيد .
توضيحات :
« غَيْرَ مَدِينِينَ » : افراد نافرمان . اشخاص بي‌سزا و جزا . با توجه به مفهوم دوم ، معني آيه چنين است : اگر شما هرگز در برابر اعمالتان جزا و سزا داده نمي‌شويد ( پس روح را به قالب او برگردانيد ) .
آيه 87
متن آيه :
تَرْجِعُونَهَا إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
ترجمه :
اگر راست مي‌گوئيد ( كه خودتان مقتدر و توانا هستيد ) روح را بازگردانيد .
توضيحات :
« تَرْجِعُونَهَا » : روح را برگردانيد و دوباره جان به كالبد محتضر بدميد .
آيه 88
متن آيه :
فَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ
ترجمه :
و اما اگر ( شخص محتضر ) از زمره پيشگامان مقرّب باشد .
توضيحات :
« الْمُقَرَّبِينَ » : اشخاص مقرّب ، همان پيشگامانند ( نگا : واقعه / 10 ) .
آيه 89
متن آيه :
فَرَوْحٌ وَرَيْحَانٌ وَجَنَّةُ نَعِيمٍ
ترجمه :
همين كه مُرد ، بهره او راحت و آسايش و گلهاي خوشبو و بهشت پرنعمت است .
توضيحات :
« فَرَوْحٌ . . . » : حرف ( ف ) براي تعقيب است . يعني انسان مؤمن همين كه در آستانه مرگ قرار گرفت ، رَوح و رَيحان و جنت نعيم بهره او مي‌گردد . اغلب آيات قرآني دالّ بر اين است كه انسان از نخستين لحظات عالم برزخ ، به نعمتها و لذتها و خوشيها مي‌رسد ، و يا به نقمتها و مجازاتها و ناخوشيها گرفتار مي‌گردد ( نگا : مؤمنون / 100 ، انعام / 93 ، فصّلت / 30 ) . « رَوْحٌ » : راحت و آسايش . « رَيْحَانٌ » : گلهاي خوشبو ( نگا : رحمن / 12 ) . « جَنَّتُ نَعِيمٍ » : ( نگا : شعراء / 85 ) .
آيه 90
متن آيه :
وَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ أَصْحَابِ الْيَمِينِ
ترجمه :
و اما اگر از ياران سمت راستيها باشد .
توضيحات :
« أَصْحَابِ الْيَمِينِ » : همان اصحاب الميمنة هستند ( نگا : واقعه / 8 ) .
آيه 91
متن آيه :
فَسَلَامٌ لَّكَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ
ترجمه :
از سوي ياران سمت راستيها درودت باد !
توضيحات :
« سَلامٌ لَّكَ » : درودت باد ! مخاطب شخص محتضري است كه پس از تحويل جان به جان آفرين ، به ميان اصحاب اليمين خواهد رفت . در دم مرگ سلام دوستان هميشگي او را بدو مي‌رسانند .
آيه 92
متن آيه :
وَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ
ترجمه :
و اما اگر ( شخص محتضر ) از جمله تكذيب‌كنندگان و گمراهان ( دست چپي ) باشد .
توضيحات :
« الْمُكَذِّبِينَ الضَّآلِّينَ » : مراد سمت چپيها است ( نگا : واقعه / 9 ) .
آيه 93
متن آيه :
فَنُزُلٌ مِّنْ حَمِيمٍ
ترجمه :
( همين كه محتضر مرد ) با آب جوشان از او پذيرائي مي‌گردد !
توضيحات :
« نُزُلٌ » : ( نگا : واقعه / 56 ) . « حَمِيمٍ » : ( نگا : واقعه / 54 ) .
آيه 94
متن آيه :
وَتَصْلِيَةُ جَحِيمٍ
ترجمه :
و به آتش دوزخ فروانداختن و جاي دادن در آن است .
توضيحات :
« تَصْلِيَةُ » : فرو انداختن به آتش و جاي دادن در آن .
آيه 95
متن آيه :
إِنَّ هَذَا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ
ترجمه :
قطعاً اين ( چيزهائي كه درباره پيشگامان و سمت راستيها و سمت چپيها گفته شد ) عين واقعيت است .
توضيحات :
« هذا » : آنچه در اين سوره راجع به سه گروه پيشتازان و دست راستيها و دست چپيها آمده است . « حَقُّ الْيَقِينِ » : عين واقعيت . حق و حقيقت . در قرآن عِلْمُ الْيَقِين ( نگا : تكاثر / 5 ) و عَيْنُ الْيَقِين ( نگا : تكاثر / 7 ) و حَقُّ الْيَقِين آمده است . عِلْمُ الْيَقين ، خبر راستيني است كه انسان آن را مي‌شنود و باور مي‌دارد . عَيْنُ الْيَقين ، آن است كه انسان آن را مي‌بيند . حَقُّ الْيَقِين ، آن است كه آن را با حواس ظاهري يا باطني درك مي‌كند . مثلاً اگر شخصي بگويد كه در اين ظرف سربسته ، عسل است و تو هم او را راستگو بداني ، و يا مقداري از عسل بر دور و بر ظرف ريخته شده باشد ، اين علم‌اليقين است . اگر سرپوش ظرف را بردارند و عسل را در داخل آن ببيني ، اين عين‌اليقين است . و اگر مقداري را از آن انگشت بزني و بخوري ، اين حق‌اليقين است كه بالاتر از دوتاي نخستين است ( نگا : المصحف الميسر ) .
آيه 96
متن آيه :
فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ
ترجمه :
حال كه چنين است ، نام پروردگار بزرگ خود را ورد زبان ساز ( و سپاسگزار نعمتهاي فراوان او باش ، و به ستايش وي بپرداز ) .
توضيحات :
« فَسَبِّحْ بِاسْمِ . . . » : ( نگا : واقعه / 74 ) .
