موقعیت فعلی: فهرست قرآن / سوره مريم / تفسیر نور
آيه 1
متن آيه :
كهيعص
ترجمه :
كاف . ها . يا . عين . صاد .
توضيحات :
« كهيعص » : حروف مقطّعه‌اند ( نگا : بقره / 1 ) .
آيه 2
متن آيه :
ذِكْرُ رَحْمَةِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا
ترجمه :
( اين ) يادي است از مرحمت پروردگارت نسبت به بنده خود زكريّا ( كه اي محمّد ! آن را بر تو مي‌خوانم ) .
توضيحات :
« ذِكْرُ » : ياد . يادآوري . خبر مبتداي محذوف است و تقدير چنين است : هذَا الْمَتْلُوُّ ذِكْرُ . « رَحْمَةِ رَبِّكَ » : واژه ( رَحْمَة ) به فاعل خود اضافه شده است . در رسم‌الخطّ قرآني با ( ت ) كشيده نوشته شده است . « عَبْدَ » : مفعولٌ‌به ( رَحْمَةِ ) است . « زَكَرِيَّا » : بدل است .
آيه 3
متن آيه :
إِذْ نَادَى رَبَّهُ نِدَاء خَفِيّاً
ترجمه :
در آن هنگام كه پروردگارش را ( در خلوتگاه عبادت ) پنهاني ندا داد .
توضيحات :
« نِدَآءً » : صدا زدن . به كمك طلبيدن . مصدر باب مفاعله است . « خَفِيّاً » : پنهان . نهان .
آيه 4
متن آيه :
قَالَ رَبِّ إِنِّي وَهَنَ الْعَظْمُ مِنِّي وَاشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْباً وَلَمْ أَكُن بِدُعَائِكَ رَبِّ شَقِيّاً
ترجمه :
گفت : پروردگارا ! استخوانهاي من ( كه ستون پيكر من و محكم‌ترين اعضاي تن من است ) سستي گرفته است ، و شعله‌هاي پيري ( تمام موهاي ) سر مرا فرا گرفته است ، پروردگارا ! من هرگز در دعاهائي كه كرده‌ام ( از درگاه كرم تو ) محروم و نااميد باز نگشته‌ام ؛ ( هم اينك نيز مرا درياب ) .
توضيحات :
« وَهَنَ » : سست شد . ضعيف گرديد . « إشْتَعَلَ » : شعله‌ور شد . شعله فراگير شد . مراد سفيد شدن موهاي سر است . « شَيْباً » : پيري . تمييز است . « دُعَآئِكَ » : تو را به ياري خواستن و به مدد طلبيدن . ( دُعَآءِ ) اضافه به مفعول خود شده است . « شَقِيّاً » : محروم . نااميد . گويند : شَقي بِكَذا . أَيْ تَعِبَ فيهِ وَ لَمْ يَحْصُلْ مَقْصُودُهُ .
آيه 5
متن آيه :
وَإِنِّي خِفْتُ الْمَوَالِيَ مِن وَرَائِي وَكَانَتِ امْرَأَتِي عَاقِراً فَهَبْ لِي مِن لَّدُنكَ وَلِيّاً
ترجمه :
( پروردگارا ! ) من از بستگانم بعد از خود بيمناكم ( چرا كه در ايشان شايستگي و بايستگي به دست گرفتن كار و بار دين را نمي‌بينم ) و همسرم هم از اوّل نازا بوده است ؛ پس از فضل خويش جانشيني به من ببخش .
توضيحات :
« الْمَوَالِيَ » : ورثه ( نگا : نساء / 33 ) . عصبه ، يعني خويشاوندان شخص از سوي پدر . در اينجا مراد ورثه و به ويژه عموزادگان شَرور و ناباب است . « عَاقِراً » : عقيم . نازا . « وَلِيّ » : عهده‌دار امور . مراد پسر است .
آيه 6
متن آيه :
يَرِثُنِي وَيَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيّاً
ترجمه :
از من ( دين و دانش ) و از آل يعقوب ( ثروت و قدرت ) ارث ببرد ، و او را پروردگارا ( در گفتار و كردار ) مورد رضايت گردان .
توضيحات :
« يَرِثُنِي وَ يَرِثُ . . . » : مراد ارث معنوي ، يعني دين و دانش و نبوّت است ( نگا : اعراف / 169 ، فاطر / 32 ، شوري / 14 ) . برخي تركه زكريّا را عِلْم و نبوّت ، و ميراث آل يعقوب و دارائي و شاهي مي‌دانند . « ءَالِ يَعْقُوبَ » : مراد فرزندان يعقوب است كه بسياري از آنان مفتخر به خِلعت نبوّت شده و انبياء بني‌اسرائيل بوده‌اند . « رَضِيّاً » : مورد رضايت . فعيل به معني مَفْعول ، يعني ( مَرْضِيّ ) است .
آيه 7
متن آيه :
يَا زَكَرِيَّا إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلَامٍ اسْمُهُ يَحْيَى لَمْ نَجْعَل لَّهُ مِن قَبْلُ سَمِيّاً
ترجمه :
اي زكريّا ! ما تو را به پسري مژده مي‌دهيم كه نام او يحيي است و پيش از اين كسي را همنام او نكرده‌ايم ( و شبيه او در صفات فضل و كمال و تقوا و صلاح نيافريده‌ايم ) .
توضيحات :
« سَمِيّاً » : همنام . مشترك در اسم . شبيه و نظير ( نگا : مريم / 65 ) .
آيه 8
متن آيه :
قَالَ رَبِّ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَكَانَتِ امْرَأَتِي عَاقِراً وَقَدْ بَلَغْتُ مِنَ الْكِبَرِ عِتِيّاً
ترجمه :
( زكريّا ) گفت : پروردگارا ! چگونه مرا پسري خواهد بود با اين كه همسرم نازا است و من نيز به غايتِ پيري رسيده‌ام و افتاده و فرتوت شده‌ام ؟
توضيحات :
« أَنَّيا » : چگونه ؟ اين پرسش ناشي از شعف و خوشحالي از قُدوم فرزند است كه زكريّا مي‌خواهد با شيوه و نحوه تولّد آشنا شود و بفهمد كه آيا خدا او و همسرش را به سن جواني برمي‌گرداند و آن گاه چنين كاري صورت مي‌پذيرد يا جز اين . « عِتِيّاً » : مصدري از ماده ( عُتُوّ ) است ، به غايت پير شدن و خشكيده و افتاده گشتن .
آيه 9
متن آيه :
قَالَ كَذَلِكَ قَالَ رَبُّكَ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَقَدْ خَلَقْتُكَ مِن قَبْلُ وَلَمْ تَكُ شَيْئاً
ترجمه :
فرمود : ( مطلب ) همين گونه است ( كه پيام داده است ) . پروردگار تو گفته است اين كار براي من ( كه خدايم ، و از هيچ ، همه چيز را آفريده‌ام ، و از جمله خودِ ) تو را كه قبلاً هيچ نبودي ، هستي بخشيده‌ام ، آسان است .
توضيحات :
« هَيِّنٌ » : آسان . ساده .
آيه 10
متن آيه :
قَالَ رَبِّ اجْعَل لِّي آيَةً قَالَ آيَتُكَ أَلَّا تُكَلِّمَ النَّاسَ ثَلَاثَ لَيَالٍ سَوِيّاً
ترجمه :
( زكريّا ) گفت : پروردگارا ! نشانه‌اي ( دالّ بر تحقّق اين مژده ) برايم بگذار . ( خدا به او ) فرمود : نشانه ( حصول آرزوي ) تو اين است كه سه شبانه‌روز تمام نمي‌تواني با مردم سخن بگوئي ، با وجود اين كه تو ( از لحاظ اعضاء و حواسّ ) سالم و تندرست خواهي بود .
توضيحات :
« ءَايَةً » : علامت . نشانه . « أَلاّ تُكَلِّمَ النَّاسَ . . . » : اين كه زبانت بند مي‌آيد و قدرت تكلّمِ با مردم را نخواهي داشت . « ثَلاثَ لَيالٍ » : سه شب . مراد سه شبانه‌روز است ( نگا : آل‌عمران / 41 ) . « سَوِيّاً » : سالم و متعادل . حال ضمير فاعلي مستتر در فعل ( تُكَلِّمَ ) است .
آيه 11
متن آيه :
فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرَابِ فَأَوْحَى إِلَيْهِمْ أَن سَبِّحُوا بُكْرَةً وَعَشِيّاً
ترجمه :
بعد ( از اين بشارت ، زكريّا ) از محراب ( عبادت ) بيرون آمد و به پيش قوم خود رفت و با رمز و اشاره بديشان گفت : بامدادان و شامگاهان ( به شكرانه اين نعمت كه در سرنوشت آينده همه شما تأثير بسزا دارد ) به تسبيح و تقديس ( خدا ) بپردازيد .
توضيحات :
« الْمِحْرَابِ » : خلوتكده عبادت كه معمولاً در صدر منزل و بالاتر از نقاط ديگر است ( نگا : ص / 21 ) . حجره‌اي در اوّل معبد . « بُكْرَةً » : بامدادان . صبحگاهان . « عَشِيّاً » : شامگاهان . شبانگاهان .
آيه 12
متن آيه :
يَا يَحْيَى خُذِ الْكِتَابَ بِقُوَّةٍ وَآتَيْنَاهُ الْحُكْمَ صَبِيّاً
ترجمه :
( هنگامي كه يحيي متولّد شد و بزرگ گرديد و به سن رشد رسيد ، خطاب بدو گفتيم : ) اي يحيي ! كتاب ( تورات ) را با قوّت و ( قدرتِ هرچه تمام‌تر ) برگير ( و با جدّ و جهدِ هرچه بيشتر بدان عمل كن ) . ما در كودكي بدو بينش ( ديني و فهم احكام الهي موجود در تورات ) داديم .
توضيحات :
« خُذْ » : برگير . مراد عمل كردن و اجرا نمودن است ( نگا : اعراف / 171 ) . « الْكِتَاب » : مراد تورات است . « الْحُكْمَ » : رجاحت عقل و درايت اسرار شريعت . در اينجا مراد فهم تورات و درك احكام آن است . « صَبِيّاً » : در حالي كه كودك بود .
آيه 13
متن آيه :
وَحَنَاناً مِّن لَّدُنَّا وَزَكَاةً وَكَانَ تَقِيّاً
ترجمه :
و از فضل خود ، بدو مهر و محبّت فراوان داديم ( و بر رحم و عطوفت عظيمش سرشتيم ) و بركت و پاكي نصيبش كرديم ، و او پرهيزگار ( به بار آمد ) و متّقي بود .
توضيحات :
« حَنَاناً » : مهر و محبّت . رحم و عطوفت . عطف است بر ( الْحُكْمَ ) . « زَكَاةً » : بركت . يعني او مبارك بود . پاكي و طهارت .
آيه 14
متن آيه :
وَبَرّاً بِوَالِدَيْهِ وَلَمْ يَكُن جَبَّاراً عَصِيّاً
ترجمه :
و او نسبت به پدر و مادرش نيك رفتار و نيكوكار بود و زورگو و سركش نبود .
توضيحات :
« بَرّاً » : بسيار نيكوكار و نيك رفتار . عطف است بر ( تَقِيّاً ) . « جَبّاراً » : زورگو . متكبّري كه خويشتن را بالاتر از آن بداند كه حق را بپذيرد و بدان اقرار كند . « عَصِيّاً » : طغيانگر و سركش .
آيه 15
متن آيه :
وَسَلَامٌ عَلَيْهِ يَوْمَ وُلِدَ وَيَوْمَ يَمُوتُ وَيَوْمَ يُبْعَثُ حَيّاً
ترجمه :
درودش باد ( در سراسر زندگي ) آن روز كه متولّد شده است ، و آن روز كه مي‌ميرد ، و آن روز كه زنده و برانگيخته مي‌شود .
توضيحات :
« وَ سَلامٌ عَلَيْهِ » : درودش باد . سالم و در امان خواهد بود از اذيّت و آزار و هول و هراس تمام مراحل زندگي . « حَيّاً » : زنده . حال است و جنبه تأكيد دارد .
آيه 16
متن آيه :
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَاناً شَرْقِيّاً
ترجمه :
( اي پيغمبر ! ) در كتاب ( آسماني قرآن ، اندكي ) از مريم سخن بگو : آن هنگام كه در ناحيه شرقي ( بيت‌المقدّس براي فراغت عبادت ) از خانواده‌اش كناره گرفت .
توضيحات :
« إِنتَبَذَتْ » : كناره گرفت . گوشه‌گيري كرد .
آيه 17
متن آيه :
فَاتَّخَذَتْ مِن دُونِهِمْ حِجَاباً فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَراً سَوِيّاً
ترجمه :
و پرده‌اي ميان خود و ايشان افكند ( تا خلوتكده‌اش از هر نظر براي عبادت آماده باشد ، در اين هنگام ) ما جبريل ( فرشته ) خويش را به سوي او فرستاديم و جبريل در شكل انسان كامل خوش قيافه‌اي بر مريم ظاهر شد .
توضيحات :
« رُوحَنَا » : روح متعلّق به خود . مراد از روح ، جبريل است ( نگا : شعراء / 193 ) . « تَمَثَّلَ » : مجسّم گرديد . پديدار شد . « سَوِيّاً » : ( نگا : مريم / 10 ) .
آيه 18
متن آيه :
قَالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَن مِنكَ إِن كُنتَ تَقِيّاً
ترجمه :
( مريم لرزان و هراسان ) گفت : من از ( سوء قصد ) تو ، به خداي مهربان پناه مي‌برم . اگر پرهيزگار هستي ( بترس كه من به خدا پناه برده و او كس بيكسان است ) .
توضيحات :
« إِن كُنتَ تَقِيّاً » : اگر پرهيزگار هستي . با توجّه بدين معني ، جزاي شرط محذوف و از سياق پيدا است . تو پرهيزگار نيستي . چرا كه بدون اجازه به حجره عبادتگاه او درآمده است . در اين صورت ، واژه ( إِنْ ) حرف نفي و به معني ( ما ) است .
آيه 19
متن آيه :
قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَاماً زَكِيّاً
ترجمه :
( جبريل ) گفت : ( مترس كه من يكي از فرشتگان يزدانم و ) پروردگارت مرا فرستاده است تا ( سبب شوم و ) به تو پسر پاكيزه‌اي ( از نظر خلق و خوي و جسم و جان ) ببخشم .
توضيحات :
« زَكِيّاً » : پاك از لحاظ ظاهري و معنوي . بزرگ شونده بر خير و صلاح .
آيه 20
متن آيه :
قَالَتْ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَلَمْ أَكُ بَغِيّاً
ترجمه :
( مريم ) گفت : چگونه پسري خواهم داشت ، در حالي كه انساني ( از راه حلال ) با من نزديكي نكرده است ، و زناكار هم نبوده‌ام ؟ !
توضيحات :
« لَمْ يَمْسَسْنِي » : به من دست نزده است . مراد نزديكي زناشوئي است . « بَغِيّاً » : زناكار . اين واژه وصف غالبي است براي زنان ، مثل عاقر و حائض .
آيه 21
متن آيه :
قَالَ كَذَلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَلِنَجْعَلَهُ آيَةً لِلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِّنَّا وَكَانَ أَمْراً مَّقْضِيّاً
ترجمه :
( جبريل ) گفت : همان گونه است ( كه بيان داشتي . امّا ) پروردگار تو گفته است اين ( كار ، يعني دادن فرزند بدون پدر ) براي من آسان است . ( انجام اين امر ) به خاطر آن است كه ( مي‌خواهيم ) او را معجزه‌اي براي مردمان كنيم ، و ( وي را براي بندگان مخلص ) رحمتي از سوي خود سازيم . ديگر كار انجام يافته است ( و جائي براي بحث و گفتگو نمانده است ) .
توضيحات :
« أَمْراً مَّقْضِيّاً » : كاري است كه حكم آن صادر و خاتمه پذيرفته است . كار مقدّر گشته و شدني است .
آيه 22
متن آيه :
فَحَمَلَتْهُ فَانتَبَذَتْ بِهِ مَكَاناً قَصِيّاً
ترجمه :
( مشيّت خدا تحقّق يافت و مريم ) بدو باردار شد و با جنين ( خود عيسي ) در مكان دوردستي گوشه گرفت .
توضيحات :
« بِهِ » : حرف ( ب ) براي ملابسه و مصاحبه است ، يعني متلبّسه بِهِ ( نگا : مؤمنون / 20 ) . « قَصِيّاً » : دور افتاده . بعيد .
آيه 23
متن آيه :
فَأَجَاءهَا الْمَخَاضُ إِلَى جِذْعِ النَّخْلَةِ قَالَتْ يَا لَيْتَنِي مِتُّ قَبْلَ هَذَا وَكُنتُ نَسْياً مَّنسِيّاً
ترجمه :
درد زايمان او را به كنار تنه خرمابني كشاند ( تا هم بدان تكيه زند و هم خويشتن را از ديد مردمان پنهان دارد . انديشيد كه خانواده‌اش و خويشان و بيگانگان نسبت بدو چه خواهند گفت . اندوه و هراس سراسر وجود پاك او را فرا گرفت . گريان و نالان ) گفت : كاش ! پيش از اين مرده بودم و چيز ناقابل فراموش شده‌اي بودم .
توضيحات :
« أَجَآءَهَا » : وادار و ناچارش كرد . او را پناهنده كرد . فعل ماضي باب افعال است از ماده ( جآءَ ، يَجي‌ءُ ) . « الْمَخَاضُ » : درد زايمان . تكان خوردن بچّه در شكم هنگام ولادت . از ماده ( مَخْض ) است . « جِذْعِ » : تنه . ساقه . « النَّخْلَةِ » : خرمابن . درخت خرما . « نَسْياً » : چيز ناچيز و ناقابلي كه در خور توجّه نبوده و چه بسا از يادها فراموش شود . مصدر است و به معني اسم مفعول . « مَنسِيّاً » : فراموش شده . از ياد رفته . متروك .
آيه 24
متن آيه :
فَنَادَاهَا مِن تَحْتِهَا أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيّاً
ترجمه :
( جبرئيل ) از پائين او ، وي را صدا زد ( و گفت كه از تنهائي و نبودن خوردني و نوشيدني ، و از اين كه مردم چه خواهند گفت ) غمگين مباش . پروردگارت پائين ( تر از ) تو چشمه‌اي پديد آورده است ( و روانش كرده است ) .
توضيحات :
« نَادَاهَا » : او را صدا زد . فاعل جبرئيل است . برخي آن را عيسي مي‌دانند كه از درون شكم ، مادر خود را ندا داده است . « مِن تَحْتِهَا » : از مكان پائين و زيرين او . « تَحْتَكِ » : زيرين و پائين تو . « سَرِيّاً » : چشمه . رودخانه كوچك . پيدايش اين آب ، نخستين نشانه دالّ بر پاكي و كرامت مريم بود . از ماده ( سَري ، يَسْري ) . انسان والامقام كه مراد عيسي است . يا از ماده ( سَرا ، يَسْرُو ) . « قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيّاً » : خداوند پائين‌تر از مكان تو چشمه‌اي يا رودخانه‌اي پديدار كرده است . خداوند از تو بزرگواري را به وجود مي‌آورد .
آيه 25
متن آيه :
وَهُزِّي إِلَيْكِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَاقِطْ عَلَيْكِ رُطَباً جَنِيّاً
ترجمه :
تنه خرمابن را بجنبان و بتكان ، تا خرماي نورس دست چيني بر تو فرو افكَنَد .
توضيحات :
« هُزِّي » : تكان بده . بجنبان . « رُطَباً » : خرماي تازه و نورس . « جَنِيّاً » : دست چين . ميوه‌اي كه برگزيده شود و با دست كنده شود . مراد ميوه نورس و مرغوب است . فَعيل به معني مَفْعُول است . به بار نشستن درخت خرما و رسيدن فوري ميوه آن ، دومين نشانه دالّ بر پاكي و كرامت مريم بود .
آيه 26
متن آيه :
فَكُلِي وَاشْرَبِي وَقَرِّي عَيْناً فَإِمَّا تَرَيِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَداً فَقُولِي إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمَنِ صَوْماً فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنسِيّاً
ترجمه :
پس ( از اين خرماي شيرين ) بخور و ( از آن آب گوارا ) بياشام و ( به اين فرزند دلبند و معجزه خداوند ) چشم را روشن دار ، و هرگاه كسي را ديدي ( و در اين زمينه از تو توضيح خواست با اشاره بدو بفهمان و ) بگو : كه من براي خداي مهربان روزه ( سكوت و خودداري از گفتار ) نذر كرده‌ام ، و به همين دليل امروز با انساني سخن نمي‌گويم .
توضيحات :
« قَرِّي عَيْناً » : چشمت را روشن دار . شاد باش . « قُولِي » : بگو . مراد از گفتن ، اشاره كردن و فهماندن است . « صَوْماً » : روزه . مراد روزه سكوت است كه در شرع اسلام منسوخ گشته است و مشروع نيست . « إِنسِيّاً » : مفرد اسم جنس جمعي ( إِنس ) به معني انسان است .
آيه 27
متن آيه :
فَأَتَتْ بِهِ قَوْمَهَا تَحْمِلُهُ قَالُوا يَا مَرْيَمُ لَقَدْ جِئْتِ شَيْئاً فَرِيّاً
ترجمه :
مريم او را در آغوش گرفت و پيش اقوام و خويشان خود برد . آنان گفتند : اي مريم ! عجب كار زشتي كرده‌اي !
توضيحات :
« تَحْمِلُهُ » : در حالي كه او را برداشته بود . « فَرِيّاً » : بسيار زشت و عجيب . كار نادرست و نابجا .
آيه 28
متن آيه :
يَا أُخْتَ هَارُونَ مَا كَانَ أَبُوكِ امْرَأَ سَوْءٍ وَمَا كَانَتْ أُمُّكِ بَغِيّاً
ترجمه :
اي خواهر هارون ! نه پدر تو مرد بدي بود ، و نه مادرت زن بدكاره‌اي !
توضيحات :
« هَارُونَ » : مراد هارون برادر موسي است كه يكي از پيغمبران خدا بوده و مريم از نسل او است . اين كه با وجود فاصله صدها سال ، قرآن فرموده است : ( يَآ أُخْتَ هَارُونَ ) اين اصطلاح زبان عربي است . مثلاً عربها مي‌گويند : يا أَخَا الْعَرَبِ . يا أَخا تَميمٍ . پس مراد اين مي‌شود كه : يا سُلالَةَ هَارُونَ النَّبِيِّ التَّقِيِّ الْوَرِعِ . « أُمُّكِ » : ( نگا : آل‌عمران / 35 ) .
آيه 29
متن آيه :
فَأَشَارَتْ إِلَيْهِ قَالُوا كَيْفَ نُكَلِّمُ مَن كَانَ فِي الْمَهْدِ صَبِيّاً
ترجمه :
( مريم ) اشاره بدو ( يعني نوزادش عيسي ) كرد ( و گفت با او حرف بزنيد ) . گفتند : ما چگونه با كودكي كه در گهواره است سخن بگوئيم ؟
توضيحات :
« الْمَهْدِ » : گهواره . « صَبِيّاً » : كودك . حال است .
آيه 30
متن آيه :
قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيّاً
ترجمه :
( هنگامي كه عيسي سخن ايشان را شنيد ) گفت : من بنده خدايم ، براي من كتاب ( آسماني انجيل ) را خواهد فرستاد و مرا پيغمبر خواهد كرد .
توضيحات :
« ءَاتَانِيَ » و « جَعَلَنِي » : استعمال فعل ماضي به خاطر وقوع قطعي كار در آينده نزديك است كه انگار رخ داده است . يا اين كه به اعتبار سبقت آن در قضا و قدر الهي است .
آيه 31
متن آيه :
وَجَعَلَنِي مُبَارَكاً أَيْنَ مَا كُنتُ وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيّاً
ترجمه :
و مرا - در هر كجا كه باشم - شخص پربركت و سودمندي ( براي مردمان ) مي‌نمايد ، و مرا به نماز خواندن و زكات دادن - تا وقتي كه زنده باشم - سفارش مي‌فرمايد .
توضيحات :
« مَادُمْتُ حَيّاً » : مادام كه زنده باشم .
آيه 32
متن آيه :
وَبَرّاً بِوَالِدَتِي وَلَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّاراً شَقِيّاً
ترجمه :
و ( مرا سفارش مي‌فرمايد ) به نيكي و نيكرفتاري در حق مادرم . و مرا ( نسبت به مردم ) زورگو و بدرفتار نمي‌سازد .
توضيحات :
« بَرّاً » : نيك‌رفتار ( نگا : مريم / 14 ) . « شَقِيّاً » : سختگير . بد رفتار . بدبخت .
آيه 33
متن آيه :
وَالسَّلَامُ عَلَيَّ يَوْمَ وُلِدتُّ وَيَوْمَ أَمُوتُ وَيَوْمَ أُبْعَثُ حَيّاً
ترجمه :
و سلام ( خدا ) بر من است ( در سراسر زندگي ، ) آن روز كه متولّد شده‌ام ، و آن روز كه مي‌ميرم ، و آن روز كه زنده و برانگيخته مي‌شوم !
توضيحات :
« وَالسَّلامُ عَلَيَّ » : ( نگا : مريم / 15 ) .
آيه 34
متن آيه :
ذَلِكَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ قَوْلَ الْحَقِّ الَّذِي فِيهِ يَمْتَرُونَ
ترجمه :
اين است عيسي پسر مريم ، ( با اين صفات و خصالي كه گذشت ) . اين ، سخن راستين درباره او است ، سخن راستيني كه در آن ترديد مي‌كنند .
توضيحات :
« ذلِكَ » : اين موصوف به صفات جليله و خصال حميده . مبتدا است و خبر آن ( عيسي ) است . « قَوْلَ الْحَقِّ » : سخن راستين ( نگا : آل‌عمران / 59 و 60 ) . اضافه موصوف به صفت است . گفتار خدا . عيسي پديده فرمان واژه ( كُنْ ) الله است . نصب ( قَوْلَ ) بدان علّت است كه مفعول فعل محذوف است و تقدير چنين است : أقُولُ لَكُمْ فيهِ قَوْلَ الْحَقِّ . يا حال است و تقدير چنين مي‌گردد : حالُ كَوْنِ عِيسي كَلِمَةُ اللهِ . يا اين كه نصب آن بنا بر مدح است . « يَمْتَرُونَ » : شكّ و ترديد مي‌كنند . اختلاف مي‌ورزند .
آيه 35
متن آيه :
مَا كَانَ لِلَّهِ أَن يَتَّخِذَ مِن وَلَدٍ سُبْحَانَهُ إِذَا قَضَى أَمْراً فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ
ترجمه :
سزاوار خداوند نيست كه فرزندي داشته باشد . او منزّه ( از اتّخاذ و انتخاب فرزند ، و به دور از اين گونه عيبها و نقصها ) است . هرگاه اراده پديد آوردن چيزي و انجام كاري كند ، تنها كافي است راجع بدان بگويد : بشو ! و مي‌شود . ( پس چنين قادر متعالي هرگز نيازي به فرزند ندارد ) .
توضيحات :
« قَضَيا » : اراده كرد .
آيه 36
متن آيه :
وَإِنَّ اللَّهَ رَبِّي وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ
ترجمه :
و تنها خداوند ، پروردگار من و پروردگار شما است ، پس او را پرستش كنيد ( و بس ) . اين است راه راست ( و درست منتهي به نجات و سعادت ) .
توضيحات :
« هذا » : اين راهي كه شما را بدان دعوت كردم ( نگا : زخرف / 63 و 64 ) .
آيه 37
متن آيه :
فَاخْتَلَفَ الْأَحْزَابُ مِن بَيْنِهِمْ فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ كَفَرُوا مِن مَّشْهَدِ يَوْمٍ عَظِيمٍ
ترجمه :
سپس ( با وجود اين همه تأكيد عيسي بر توحيد و يكتاپرستي ، و روشني كار او ) گروهها ( و دسته‌هاي يهوديان و مسيحيان ) در ميان خود راههاي مختلفي را در پيش گرفتند ( و عقائد گوناگوني درباره مسيح ابراز داشتند ) . واي به حال كافران ! ( چون ايشان ) در هنگامه روز بزرگ ( قيامت چه خواهند ديد و چه خواهند كشيد ! ) .
توضيحات :
« الأحْزَابُ » : گروهها و دسته‌ها . مراد فرق مختلف يهوديان و مسيحيان است . « وَيْلٌ » : هلاك و نابودي . واي . « مَشْهَدِ » : صحنه قيامت . هنگامه رستاخيز . حضور يافتن . گواهي . جايگاه گواهي پيغمبران و فرشتگان و اعضاء انسان ، بر اعمال بندگان ( نگا : غافر / 51 ) .
آيه 38
متن آيه :
أَسْمِعْ بِهِمْ وَأَبْصِرْ يَوْمَ يَأْتُونَنَا لَكِنِ الظَّالِمُونَ الْيَوْمَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ
ترجمه :
( كافران انگار در اين جهان كر و كورند ، ولي ) در آن روز كه به پيش ما مي‌آيند ، چه گوش شنوا و چه چشم بينائي پيدا مي‌كنند ( امّا چه فايده كه آن روز كار از كار گذشته است و وقت حساب و كتاب فرا رسيده است ) وليكن ستمكاران ، امروزه ( كه جهان كسب و عمل و اندوختن و توختن است ) در گمراهي آشكاري بسر مي‌برند .
توضيحات :
« أَسْمِعْ بِهِمْ وَ أَبْصِرْ » : چه شنوا و چه بينايند . فعل تعجّب مي‌باشند . يعني ستمكاران در قيامت همه چيز را چنان كه هست مي‌دانند ، برعكس دنيا كه بي‌خبر از حقايق بودند . « الْيَوْمَ » : امروز . مراد جهان فعلي يا دنياي عاجل است .
آيه 39
متن آيه :
وَأَنذِرْهُمْ يَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِيَ الْأَمْرُ وَهُمْ فِي غَفْلَةٍ وَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ
ترجمه :
( اي پيغمبر ! ) ظالمان را از روز حسرت ( كه رستاخيز است ) بترسان . آن هنگامي كه كار از كار مي‌گذرد و ( همه‌چيز دنيا پايان مي‌گيرد و وقت حساب و كتاب فرا مي‌رسد ، و ستمكاران مي‌بينند كه ) ايشان در غفلت ( عمر گرانمايه را ) بسر برده‌اند و ( به قيامت و بهشت و دوزخي ) ايمان نداشته‌اند .
توضيحات :
« يَوْمَ الْحَسْرَةِ » : روز قيامت است كه هنگام پشيمان شدن و فسوسا و دريغا گفتن است و آه كشيدن و تأسّف خوردن كه : نكرديم كاري كه امروز ما را به كار آيد . « إِذْ قُضِيَ الأمْرُ » : آن گاه كه كار دنيا پايان مي‌گيرد ( نگا : انعام / 31 و زمر / 56 ) . آن گاه كه به حساب همگان رسيدگي مي‌گردد و نيكان رهسپار بهشت و بدان رهسپار دوزخ مي‌شوند .
آيه 40
متن آيه :
إِنَّا نَحْنُ نَرِثُ الْأَرْضَ وَمَنْ عَلَيْهَا وَإِلَيْنَا يُرْجَعُونَ
ترجمه :
ما وارث ( اصلي ) زمين و همه كساني هستيم كه بر روي آن زندگي مي‌كنند ، و ( همگان ) به سوي ما برگردانده مي‌شوند .
توضيحات :
« نَرِثُ » : به ارث مي‌بريم . مراد اين است كه اموال مردمان و خود ايشان ، جاويدان نيست و مالك اصلي خدا است .
آيه 41
متن آيه :
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقاً نَّبِيّاً
ترجمه :
در كتاب ( قرآن ، براي مردمان ، گوشه‌اي از سرگذشت ) ابراهيم را بيان كن . او بسيار راست كردار و راست گفتار و پيغمبر ( يزدان دادار ) بود .
توضيحات :
« أُذْكُرْ فِي الْكِتابِ » : آنچه در قرآن راجع به ابراهيم است بر خوان . « صِدِّيقاً » : كسي كه بسيار تصديق كننده حق باشد . راستكار و راستگو ( نگا : نساء / 69 ) .
آيه 42
متن آيه :
إِذْ قَالَ لِأَبِيهِ يَا أَبَتِ لِمَ تَعْبُدُ مَا لَا يَسْمَعُ وَلَا يُبْصِرُ وَلَا يُغْنِي عَنكَ شَيْئاً
ترجمه :
هنگامي ( را بيان دار ) كه ( محترمانه ) به پدرش گفت : اي پدر ! چرا چيزي را پرستش مي‌كني كه نمي‌شنود و نمي‌بيند و اصلاً شرّ و بلائي از تو به دور نمي‌دارد ؟
توضيحات :
« لا يُغْنِي عَنكَ شَيْئاً » : هيچ گونه مشكلي را براي تو حل نمي‌كند و اصلاً شرّ و بلائي از تو به دور نمي‌دارد . واژه ( شَيْئاً ) مفعول به و يا اين كه مفعول مطلق است .
آيه 43
متن آيه :
يَا أَبَتِ إِنِّي قَدْ جَاءنِي مِنَ الْعِلْمِ مَا لَمْ يَأْتِكَ فَاتَّبِعْنِي أَهْدِكَ صِرَاطاً سَوِيّاً
ترجمه :
اي پدر ! دانشي ( از طريق وحي الهي ) نصيب من شده است كه بهره تو نگشته است ، بنابراين از من پيروي كن تا تو را به راه راست رهنمود كنم .
توضيحات :
« صِراطاً سَوِيّاً » : راه راست و درستي كه منتهي به بهشت مي‌گردد .
آيه 44
متن آيه :
يَا أَبَتِ لَا تَعْبُدِ الشَّيْطَانَ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلرَّحْمَنِ عَصِيّاً
ترجمه :
اي پدر ! اهريمن را پرستش مكن كه اهريمن پيوسته در برابر ( فرمان خداوند ) رحمان سركش بوده و هست .
توضيحات :
« لا تَعْبُدِ الشَّيْطَانَ » : مراد از پرستيدن شيطان ، اطاعت از او در كار و بار زندگي ، و از جمله در امر بت‌پرستي است ( نگا : سبأ / 41 و يس / 60 ) . « عَصِيّاً » : سركش . نافرمان .
آيه 45
متن آيه :
يَا أَبَتِ إِنِّي أَخَافُ أَن يَمَسَّكَ عَذَابٌ مِّنَ الرَّحْمَن فَتَكُونَ لِلشَّيْطَانِ وَلِيّاً
ترجمه :
اي پدر ! من از اين مي‌ترسم كه عذاب سختي از سوي خداوند مهربان گريبانگير تو شود ( كه آتش دوزخ است ) و آن گاه همدم شيطان ( در نفرين يزدان و عذاب سوزان ) شوي .
توضيحات :
« وَلِيّاً » : دوست . همدم .
آيه 46
متن آيه :
قَالَ أَرَاغِبٌ أَنتَ عَنْ آلِهَتِي يَا إِبْراهِيمُ لَئِن لَّمْ تَنتَهِ لَأَرْجُمَنَّكَ وَاهْجُرْنِي مَلِيّاً
ترجمه :
( پدر ابراهيم برآشفت و ) گفت : آيا تو اي ابراهيم از خدايان من رويگرداني ؟ ! اگر ( از اين كار يكتاپرستي و ناسزاگوئي درباره بتان ) دست نكشي ، حتماً تو را سنگسار مي‌كنم . برو براي مدّت مديدي از من دور شو ( تا آتش كينه و خشمم فروكش كند ، و دست به خون تو نيالايم ) .
توضيحات :
« رَاغِبٌ . . . عَنْ » : رويگردان از . بيزار از . « أُهْجُرْنِي » : مرا رها كن و از پيش من برو . « مَلِيّاً » : مدّت طولاني . از واژه ( مَلاوَة ) به معني زمان دراز . در اين صورت ظرف است ، يا صفت مصدر محذوف است . اين واژه را به معني ( سالم ) نيز معني كرده‌اند ، كه در اين صورت حال است . « أُهْجُرْنِي مَلِيّاً » : مدّتهاي مديد از پيش من برو . براي هميشه از من دور شو . سالم از پيش من برو .
آيه 47
متن آيه :
قَالَ سَلَامٌ عَلَيْكَ سَأَسْتَغْفِرُ لَكَ رَبِّي إِنَّهُ كَانَ بِي حَفِيّاً
ترجمه :
( ابراهيم به آرامي و مهرباني ) گفت : ( پدر ) خداحافظ ! من از پروردگارم براي تو آمرزش خواهم خواست . چرا كه او نسبت به من بسيار عنايت و محبّت دارد .
توضيحات :
« سَلامٌ عَلَيْكَ » : خداحافظ . سلام در چنين مواردي براي توديع و متاركه است ( نگا : قصص / 55 ، رخرف / 89 ، فرقان / 63 ) . « حَفِيَّاً » : گرم و مهربان . مبالغه كننده در پرسش از حال كسي و عنايت بدو ( نگا : اعراف / 187 ) .
آيه 48
متن آيه :
وَأَعْتَزِلُكُمْ وَمَا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ وَأَدْعُو رَبِّي عَسَى أَلَّا أَكُونَ بِدُعَاء رَبِّي شَقِيّاً
ترجمه :
و از شما ( اي پدر ! و اي قوم بت‌پرست ! ) و از آنچه بجز خدا مي‌پرستيد كناره‌گيري و دوري مي‌كنم ، و تنها پروردگارم را مي‌پرستم . اميد است در پرستش پروردگارم ( طاعت و عبادت من پذيرفته شود و ) بدبخت و نوميد نگردم .
توضيحات :
« تَدْعُونَ » : عبادت مي‌كنيد . به كمك مي‌طلبيد و به فرياد مي‌خوانيد . « أَدْعُو » : مي‌پرستم . به فرياد مي‌خوانم . الف زائدي در رسم‌الخطّ قرآني دارد . « بِدُعَآءِ » : در پرستش . در به كمك طلبيدن . حرف ( بِ ) به معني ( في ) است . « شَقِيّاً » : ( نگا : مريم / 4 ) . معني ديگر آيه : من از شما ( پدر ، و قوم بت‌پرست ) و از آنچه بجز خدا مي‌پرستيد ، كناره‌گيري مي‌كنم ، و تنها پروردگارم را به فرياد مي‌خوانم . اميد است كه دعاي من در پيشگاه پروردگارم بي‌پاسخ نماند .
آيه 49
متن آيه :
فَلَمَّا اعْتَزَلَهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَكُلّاً جَعَلْنَا نَبِيّاً
ترجمه :
هنگامي كه از آنان و از چيزهائي كه بجز خدا مي‌پرستيدند ، كناره‌گيري كرد ( و از ميان ايشان هجرت نمود ) ، ما بدو اسحاق و ( از اسحاق ) يعقوب بخشيديم ، و هر يك از آنان را پيغمبر بزرگي كرديم .
توضيحات :
« وَهَبْنا لَهُ إسْحَاقَ وَ يَعْقُوبَ » : اسحاق پسر ابراهيم بوده و يعقوب فرزند اسحاق و نوه ابراهيم است . اين هم مژده ديگري به ابراهيم بود كه پسرش اسحاق ، داراي فرزند خواهد بود . « كُلاًّ » : هر يك از اسحاق و يعقوب . هر يك از ابراهيم و اسحاق و يعقوب . اين واژه مفعول اوّل فعل ( جَعَلْنَا ) و بر آن مقدّم شده است .
آيه 50
متن آيه :
وَوَهَبْنَا لَهُم مِّن رَّحْمَتِنَا وَجَعَلْنَا لَهُمْ لِسَانَ صِدْقٍ عَلِيّاً
ترجمه :
و رحمت خويش را شامل ايشان كرديم ( و در پرتو آن به خير و خوبي دنيا و آخرت رسيدند ) و آنان را نيكونام و بلندآوازه كرديم .
توضيحات :
« مِن رَّحْمَتِنَا » : رحمت خود را . برخي از رحمت خود را . در پرتو رحمت خود خير و خوبي دنيا و آخرت را بهره ايشان كرديم . « لِسَانَ » : زبان . در اينجا مراد كلام و گفتار است . عربها گاهي اندام را بر چيزي اطلاق مي‌كنند كه از آن عضو صادر مي‌شود . از قبيل : يَد ، بر قدرت و عطاء ( نگا : فتح / 10 ، ص / 45 ) . قَدَم ، بر فضل و برتري ( نگا : يونس / 2 ) . لِسَان ، بر كلام ( نگا : ابراهيم / 4 ) . « لِسَانَ صِدْقٍ » : ذكر جميل . نام نيكو . ( صِدْقٍ ) مصدر است و به هنگام اضافه واژه‌اي بدان ، معني وصفي دارد و بيانگر زيبائي و نيكوئي مضافِ خود است . از قبيل : رَجُلُ صِدْقٍ . إِمْرَأَةُ صِدْقٍ . قَدَمُ صِدْقٍ . مَقْعَدُ صِدْقٍ . لِسانُ صِدْقٍ . اضافه موصوف به صفتِ خود است ( نگا : يونس / 2 ) . « عَلِيّاً » : والا مقام . صفت ( لِسانَ ) است .
آيه 51
متن آيه :
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مُوسَى إِنَّهُ كَانَ مُخْلَصاً وَكَانَ رَسُولاً نَّبِيّاً
ترجمه :
در كتاب ( آسماني قرآن ) سخن از موسي بگو . كسي كه پاك و برگزيده خدا ، و پيغمبري بس والا بود .
توضيحات :
« كَانَ » : بود . تكرار اين واژه ، براي تكريم و تفخيم شأن موسي است . « مُخْلَصاً » : كسي كه خدا او را از نقائص زدوده و براي خويشتن برگزيده است ( نگا : اعراف / 144 ) . كسي كه با تمام وجود از آن خدا و پالوده از شرك است ( نگا : يوسف / 24 ) . « نَبِيّاً » : والا مقام . رفيع . از مصدر ( نُبُوَّة ) به معني رفعت . خبر دهنده . از ( نَبَأ ) به معني خبر ؛ يعني كسي كه از سوي خدا ، يكتاپرستي و قوانين الهي را به اطّلاع مردم مي‌رساند . در اين صورت ، ذكر دو وصف ( رَسُولاً ) و ( نَبِيّاً ) تنها جنبه تأكيد و تعظيم دارد .
آيه 52
متن آيه :
وَنَادَيْنَاهُ مِن جَانِبِ الطُّورِ الْأَيْمَنِ وَقَرَّبْنَاهُ نَجِيّاً
ترجمه :
ما او را از طرف راست كوه طور ندا در داديم ( و موسي از جانب راست خود نداي ما را شنيد ) و او را نزديك كرديم و با او سخن گفتيم .
توضيحات :
« الأيْمَنِ » : طرف راست . مراد اين است كه نسبت به موسي ، طرف راست بود والاّ كوه راست و چپ ندارد . صفت ( جانِبِ ) است ( نگا : طه / 80 ) . اين واژه به معني ( مُبارَك ) نيز آمده است . در اين صورت مي‌تواند صفت ( جانِبِ ) يا ( الطُّورِ ) باشد . « قَرَّبْنَاهُ نَجِيّاً » : مراد از نزديك گرداندن ، قرب و منزلت بخشيدن معنوي است ، و ( نَجِيّاً ) فَعيل به معني مُفاعِل ، يعني مُناجي است ؛ همچون جَليس به معني مُجالِس ، و نَديم به معني مُنادِم ، و حال است ( نگا : يوسف / 80 ) .
آيه 53
متن آيه :
وَوَهَبْنَا لَهُ مِن رَّحْمَتِنَا أَخَاهُ هَارُونَ نَبِيّاً
ترجمه :
و ما از روي مرحمت خود ، برادرش هارون را كه پيغمبر بود ، بدو داديم ( و او را دستيار و پشتيبانش كرديم ) .
توضيحات :
« مِن رَّحْمَتِنَا » : به خاطر مرحمت خود . از مرحمت خود . « أَخَاهُ هَارُونَ نَبِيّاً » : واژه ( أَخا ) مفعول و ( هارُونَ ) عطف بيان ، و ( نَبِيّاً ) حال هارون است .
آيه 54
متن آيه :
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولاً نَّبِيّاً
ترجمه :
در كتاب ( آسماني قرآن ) از اسماعيل بگو . آن كسي كه در وعده‌هايش راست بود ، و پيغمبر والا مقامي بود .
توضيحات :
« كَانَ رَسُولاً نَّبِيّاً » : ( نگا : مريم / 51 ) .
آيه 55
متن آيه :
وَكَانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ وَكَانَ عِندَ رَبِّهِ مَرْضِيّاً
ترجمه :
او همواره خانواده خود را به اقامه نماز و دادن زكات دستور مي‌داد ، و در پيشگاه پروردگارش مورد رضايت بود .
توضيحات :
« مَرْضِيّاً » : مورد رضايت . اسم مفعول است .
آيه 56
متن آيه :
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِدْرِيسَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقاً نَّبِيّاً
ترجمه :
و در كتاب ( آسماني قرآن ) از ادريس بگو . او بسيار راستكار و راستگو و پيغمبر بزرگي بود .
توضيحات :
« صِدِّيقاً » : بسيار راست و درست در كردار و گفتار .
آيه 57
متن آيه :
وَرَفَعْنَاهُ مَكَاناً عَلِيّاً
ترجمه :
ما او را به منزلت و مكانت والائي نائل كرديم .
توضيحات :
« رَفَعْنَاهُ » : او را رفعت و منزلت داديم ( نگا : شرح / 4 ) .
آيه 58
متن آيه :
أُوْلَئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ مِن ذُرِّيَّةِ آدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِن ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْرَائِيلَ وَمِمَّنْ هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُ الرَّحْمَن خَرُّوا سُجَّداً وَبُكِيّاً
ترجمه :
آنان كه پيغمبراني بودند از سُلاله آدم ، و از فرزندان كساني كه با نوح سوار كشتي كرديم ، و از دودمان ابراهيم و يعقوب ، و از زمره كساني كه آنان را ( به سوي ايمان ) رهنمود و ( براي رسالت آسماني ) برگزيده بوديم و بديشان نعمت ( دنيا و آخرت ) داده بوديم ، هر زمان كه آيات خداوند مهربان پيش ايشان تلاوت مي‌شد ، سجده‌كنان و گريان به خاك مي‌افتادند .
توضيحات :
« أولئِكَ » : آنان . يعني انبياء و رُسُل دهگانه مذكور ، از زكريّا تا ادريس : . « إِسْرَآئِيلَ » : يعقوب . « خَرُّوا » : از بالا فروافتادند . به روي افتادند . « سُجَّداً » : جمع ساجِد ، سجده‌كنان . « بُكِيّاً » : جمع باكي ، گريه‌كنان . « سُجَّداً وَ بُكِيّاً » : حال اوّل و دوم هستند .
آيه 59
متن آيه :
فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيّاً
ترجمه :
بعد از آنان ، فرزندان ناخلَفي ( روي كار آمدند و در زمين ) جايگزين شدند كه نماز را ( ترك كردند و بهره‌مندي از آن را ) هدر دادند و به دنبال ( لذائذ و ) شهوات راه افتادند ، و ( مجازات ) گمراهي ( خود را در دنيا و آخرت ) خواهند ديد .
توضيحات :
« خَلَفَ » : جانشين و جايگزين گرديد . بعد از ايشان آمدند . « خَلْفٌ » : فرزندان ناشايست و ناصالح . ( خَلْف ) با سكون عين‌الفعل ، اولاد اَشرار را ، و ( خَلَف ) با فتح عين‌الفعل ، اولاد اَخيار را مي‌گويند . « غَيّاً » : ضلالت و گمراهي ( نگا : بقره / 256 ) . گاهي مثل اينجا مراد نتيجه گمراهي است كه عذاب است . و يا اين كه در « فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيّاً » : مضاف محذوف است و تقدير چنين است : « فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ جَزَآءَ غَيٍّ » : ( نگا : فرقان / 68 ) .
آيه 60
متن آيه :
إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحاً فَأُوْلَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ شَيْئاً
ترجمه :
مگر آن كساني كه توبه كنند و ( چنان كه بايد ) ايمان بياورند و كارهاي شايسته كنند . اين چنين كساني وارد بهشت مي‌شوند و كمترين ستمي بدانان نخواهد شد .
توضيحات :
« لا يُظْلَمُونَ شَيْئاً » : هيچ ستمي بديشان نمي‌شود . كمترين ظلمي بديشان نمي‌شود .
آيه 61
متن آيه :
جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدَ الرَّحْمَنُ عِبَادَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّهُ كَانَ وَعْدُهُ مَأْتِيّاً
ترجمه :
باغهاي ماندگاريي و جاودانگيي كه خداوند مهربان آن را به بندگان خود وعده داده است و ايشان ناديده بدان ايمان دارند . وعده خدا حتماً تحقّق مي‌پذيرد ( و روزي آنان بهشت خدا را ديده و بدان وارد مي‌گردند ) .
توضيحات :
« جَنَّاتِ عَدْنٍ » : ( نگا : توبه / 72 ) . جنّاتِ بدل از ( الْجَنَّةَ ) در آيه قبلي است . « بِالْغَيْبِ » : حرف ( بِ ) حاليّه و ذوالحال ضمير ( ها ) است كه عائد موصول و محذوف است . يعني : بهشت را وعده داده است و از ديده ايشان پنهان است . و يا اين كه حرف ( بِ ) سببيّه است و معني چنين مي‌شود : به سبب تصديق غيب و ايمان بدان . « وَعْد » : مصدر و به معني اسم مفعول ، يعني مَوْعُود است . « مَأْتِيّاً » : آينده . اسم مفعول و به معني اسم فاعل است .
آيه 62
متن آيه :
لَا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْواً إِلَّا سَلَاماً وَلَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيهَا بُكْرَةً وَعَشِيّاً
ترجمه :
آنان در آنجا گفتار پوچ و بيهوده‌اي نمي‌شنوند ، ليكن درود ( يزدان و فرشتگان و مؤمنان ) را ( مي‌شنوند ) ، صبحگاهان و شامگاهان ( و تمام اوان و زمان ) خوراك و طعام ايشان آماده است .
توضيحات :
« إِلاّ سَلاماً » : جز درود را . ليكن درود را . مراد سلام يزدان ( نگا : يس / 58 ) و فرشتگان ( نگا : رعد / 24 ) و مؤمنان ( نگا : ابراهيم / 23 ) است . « بُكْرَةً وَ عَشِيّاً » : صبح و شام . مراد همه اوقات است .
آيه 63
متن آيه :
تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي نُورِثُ مِنْ عِبَادِنَا مَن كَانَ تَقِيّاً
ترجمه :
اين است بهشتي كه ما آن را به بندگان خود - به آن كساني كه پرهيزگار باشند - مي‌دهيم .
توضيحات :
« نُورِثُ مَنْ » : به تمليك كسي در مي‌آوريم كه . « تَقِيّاً » : پرهيزگار . خداترس .
آيه 64
متن آيه :
وَمَا نَتَنَزَّلُ إِلَّا بِأَمْرِ رَبِّكَ لَهُ مَا بَيْنَ أَيْدِينَا وَمَا خَلْفَنَا وَمَا بَيْنَ ذَلِكَ وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيّاً
ترجمه :
ما ( فرشتگان ، بندگان جان و دل بر كف يزدان ) جز به فرمان پروردگارت فرود نمي‌آئيم ( و به كره زمين گام نمي‌گذاريم ) . از آن او است آنچه پيش روي ما و آنچه پشت سرِ ما و آنچه ميان اين دو است و پروردگارت فراموشكار نبوده ( و نيست ) .
توضيحات :
« مَا نَتَنَزَّلُ . . . » : فرود نمي‌آئيم . مدّتي جبرئيل پيك وحي پيش پيغمبر نيامد . كافران گفتند : پروردگارش او را فراموش كرده است . هنگامي كه جبرئيل مجدّدا نازل شد ، علّت تأخير را پرسيد . او آيه فوق را برخواند . « مَا بَيْنَ أَيْدِينَا » : مراد زمان آينده ، يا امكنه و جهات پيش روي ما است . « مَا خَلْفَنَا » : مراد زمان گذشته ، يا امكنه و جهات پشت سر ما است . « مَا بَيْنَ ذلِكَ » : مراد زمان حال ، يا امكنه و جهاتي است كه در آن بسر مي‌بريم . « لَهُ مَا بَيْنَ أَيْدِينَا وَ مَا خَلْفَنَا وَ مَا بَيْنَ ذلِكَ » : آينده و گذشته و حال ، و اينجا و آنجا و همه‌جا ، و دنيا و آخرت و برزخ ، همه متعلّق به ذات پاك پروردگار است . « نَسِيّاً » : رهاكننده . فراموشكار . صيغه مبالغه ناسي است .
آيه 65
متن آيه :
رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا فَاعْبُدْهُ وَاصْطَبِرْ لِعِبَادَتِهِ هَلْ تَعْلَمُ لَهُ سَمِيّاً
ترجمه :
پروردگار آسمانها و زمين و آنچه در ميان اين دو است . پس ( حال كه چنين است و همه خطوط بدو منتهي مي‌شود ) تنها او را پرستش كن ، و بر عبادت او بر دوام و شكيبا باش . مگر شبيه و همانندي براي خدا ( كه خالق ، رازق ، عالم ، قادر ، حيّ ، قيّوم و . . . باشد ) پيدا خواهي كرد ( تا دست نياز به سوي او دراز كني ؟ ) .
توضيحات :
« رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَ . . . » : ( رَبُّ ) بدل از ( رَبُّ ) آيه قبلي است . « إِصْطَبِرْ » : شكيبا باش . بر دوام باش . « سَمِيّاً » : همنام . مثل و مانند . شبيه و نظير ( نگا : مريم / 7 ، شوري / 11 ) .
آيه 66
متن آيه :
وَيَقُولُ الْإِنسَانُ أَئِذَا مَا مِتُّ لَسَوْفَ أُخْرَجُ حَيّاً
ترجمه :
انسان مي‌گويد : آيا هنگامي كه مُردَم ( و فاني شدم ، از گور ) زنده بيرون آورده خواهم شد ؟ !
توضيحات :
« إِذَا مَا » : هر زمان كه . « حَيّاً » : زنده . حال است .
آيه 67
متن آيه :
أَوَلَا يَذْكُرُ الْإِنسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ وَلَمْ يَكُ شَيْئاً
ترجمه :
آيا انسان به خاطر نمي‌آورد كه ما او را پيش از اين آفريديم و او اصلاً چيزي نبود ؟ ! ( مگر اين واقعيّت را فراموش كرده است كه بازآفريني از نوآفريني ، و اعاده خلق به وجود در زمان آينده ، از هستي بخشيدن او از عدم در زمان گذشته ، ساده‌تر است ؟ ) .
توضيحات :
« وَ لَمْ يَكُ شَيْئاً » : در حالي كه چيزي نبود . يعني نيست بود .
آيه 68
متن آيه :
فَوَرَبِّكَ لَنَحْشُرَنَّهُمْ وَالشَّيَاطِينَ ثُمَّ لَنُحْضِرَنَّهُمْ حَوْلَ جَهَنَّمَ جِثِيّاً
ترجمه :
سوگند به پروردگارت ، هر آينه كافران را همراه با شياطين گرد مي‌آوريم و سپس ايشان را گرداگرد دوزخ به زانو درافتاده و ذليلانه حاضر مي‌سازيم .
توضيحات :
« الشَّيَاطِينَ » : مراد شياطين قرين و همدم ايشان در دنيا است كه آنان را وسوسه مي‌كردند و يا معبودشان بودند . « جِثِيّاً » : جمع جاثي ، به زانو درآمدگان . بر زانو نشستن ايشان ، بر اثر ضعف و زبوني آنان ، و يا براي اهانت بديشان است . اين واژه حال بوده و تصويري از بيچارگي و ناتواني كافران است .
آيه 69
متن آيه :
ثُمَّ لَنَنزِعَنَّ مِن كُلِّ شِيعَةٍ أَيُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّحْمَنِ عِتِيّاً
ترجمه :
سپس از ميان هر گروهي افرادي را بيرون مي‌كشيم ( و پيش از ديگران به دوزخ مي‌اندازيم ) كه سركش‌تر از همه در برابر خداوند مهربان بوده‌اند .
توضيحات :
« لَنَنْزِعَنَّ » : قطعاً و مسلّماً بيرون مي‌كشيم و جدا مي‌كنيم ( و پيشاپيش روانه دوزخ مي‌سازيم ) ( نگا : هود / 98 ) . « شِيعَةٍ » : گروه و دسته . جماعت . « عِتِيّاً » : مصدر است و به معني : تكبّر و تمرّد و سركشي و طغيان . تمييز است . يا اين كه جمع عاتي ، به معني : متمرّدان و سركشان و طاغيان و ياغيان . حال ( هُمْ ) است .
آيه 70
متن آيه :
ثُمَّ لَنَحْنُ أَعْلَمُ بِالَّذِينَ هُمْ أَوْلَى بِهَا صِلِيّاً
ترجمه :
بعد از آن ، ما از كساني كه براي سوختن در آتش اولويّت دارند ، به خوبي آگاهيم ( و دقيقاً افراد گستاخ را انتخاب مي‌كنيم و در اين گزينش هيچ گونه اشتباهي رخ نخواهد داد ) .
توضيحات :
« صِلِيّاً » : مصدر است و به معني : به آتش درآمدن و بريان شدن و سوختن بدان . تمييز است . يا اين كه جمع صالي و به معني : به آتش در آيندگان و بريان شدگان و سوختگان بدان . حال است .
آيه 71
متن آيه :
وَإِن مِّنكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْماً مَّقْضِيّاً
ترجمه :
همه شما ( انسانها بدون استثناء ) وارد دوزخ مي‌شويد ( مؤمنان براي عبور و ديدن ، و كافران براي دخول و ماندن ) . اين امر حتمي و فرماني است قطعي از پروردگارتان .
توضيحات :
« إِن مِنكُمْ » : كسي از شما نيست مگر . « وَارِدُهَا » : وارد آن مي‌شود . بدان نزديك و در كنارش حاضر مي‌شود ( نگا : قصص / 23 ) . البتّه ورودِ مؤمنان تنها جنبه ديدن و عبور بدون اذيّت و آزار است . و ورودِ كافران براي ماندگاري و چشيدن عذاب سرمدي و پيوسته در حال افزايش دوزخ است ( نگا : هود / 98 ، انبياء / 98 ) . « مَقْضِيّاً » : ( نگا : مريم / 21 ) .
آيه 72
متن آيه :
ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوا وَّنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيّاً
ترجمه :
سپس پرهيزگاران را نجات مي‌دهيم ، و ستمگران را ذليلانه در آن رها مي‌سازيم .
توضيحات :
« نَذَرُ » : رها مي‌سازيم . « جِثِيّاً » : ( نگا : مريم / 68 ) .
آيه 73
متن آيه :
وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا أَيُّ الْفَرِيقَيْنِ خَيْرٌ مَّقَاماً وَأَحْسَنُ نَدِيّاً
ترجمه :
كافران هنگامي كه آيات روشن و بيانگر ( حقائق ) ما بر آنان خوانده مي‌شود ، به مؤمنان مي‌گويند : كدام يك از دو گروه ( ما و شما ) منزل ( زندگي ) آنان بهتر ، و مجلس ( عيش و عشرت ) ايشان زيباتر است ؟
توضيحات :
« مَقَاماً » : منزل و مسكن . جايگاه و پايگاه . « نَدِيّاً » : مجلس . باشگاه .
آيه 74
متن آيه :
وَكَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّن قَرْنٍ هُمْ أَحْسَنُ أَثَاثاً وَرِئْياً
ترجمه :
ما اقوام بيشماري را نابود كرده‌ايم كه پيش از آنان ( در روزگاران كهن ) مي‌زيسته‌اند و از اينان ، مال و ثروت و وسائل زندگي بهتري داشته‌اند و هم ظاهر و هيئت و سيمايشان آراسته‌تر و پيراسته‌تر بوده است .
توضيحات :
« كَمْ » : چه زياد . بسيار فراوان . « قَرْنٍ » : مردمان همعصر و همزمان ( نگا : انعام / 6 ) . « أَثَاثاً » : كالاي منزل . وسائل زندگي . « رِئْياً » : سيما و ديدار . هيئت و منظره .
آيه 75
متن آيه :
قُلْ مَن كَانَ فِي الضَّلَالَةِ فَلْيَمْدُدْ لَهُ الرَّحْمَنُ مَدّاً حَتَّى إِذَا رَأَوْا مَا يُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذَابَ وَإِمَّا السَّاعَةَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ مَّكَاناً وَأَضْعَفُ جُنداً
ترجمه :
( اي پيغمبر ! ) بگو : كساني كه در گمراهي هستند ( و اصرار بر ادامه اين راه دارند ) خداوند مهربان بديشان مهلت مي‌دهد ( تا بر كفر و طغيان خود بيفزايند و بيشتر در گناه فرو بروند ) تا آن گاه كه مي‌بينند آنچه را بدان وعده داده شده‌اند ، چه عذاب ( كافران توسّط جهادگران مسلمان ) را ، و چه ( خواري و رسوائي ) آخرت را . بالاخره ايشان خواهند دانست كه چه كسي مسكن و منزلش بدتر و سپاه و لشكرش ضعيف‌تر و ناتوانتر است .
توضيحات :
« فَلْيَمْدُدْ لَهُ الرَّحْمنُ مَدّاً » : بگذار خداوند مهربان به طريق استدراج بديشان مهلت دهد . جمله طلبي است در معني خبري . يعني : خداوند مهربان بديشان مهلت مي‌دهد . « إِمَّا الْعَذابَ وَ إِمَّا السَّاعَةَ » : چه عذاب دنيوي و چه عذاب اخروي . واژه ( الْعَذابَ ) و ( السّاعَةَ ) بدل از ( ما ) است . « جُنداً » : لشكر . لشكريان . مراد دسته و گروه و ياران و مددكاران است .
آيه 76
متن آيه :
وَيَزِيدُ اللَّهُ الَّذِينَ اهْتَدَوْا هُدًى وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَاباً وَخَيْرٌ مَّرَدّاً
ترجمه :
( اين عاقبت و سرنوشت ستمگران و فريفتگان دنيا بود ، و امّا ) كساني كه در راه هدايت گام برداشته‌اند ، خداوند بر هدايت ايشان مي‌افزايد ( و در راه انجام كارهاي خوب و شايسته توفيق نصيبشان مي‌گرداند ) و ( معلوم است كه ) آثار و اعمال نيكوئي كه ( از انسان مي‌ماند و ) در پيشگاه پروردگارت ذخيره مي‌گردد ، از لحاظ اجر و پاداش و از نظر عاقبت خوبتر و مفيدتر است .
توضيحات :
« هُديً » : هدايت و رهنمود . مفعول‌به است . « مَرَدّاً » : مصدر ميمي و به معني بازگشت ، يا اين كه اسم مكان و به معني محلّ بازگشت است كه مراد در اينجا بهشت است .
آيه 77
متن آيه :
أَفَرَأَيْتَ الَّذِي كَفَرَ بِآيَاتِنَا وَقَالَ لَأُوتَيَنَّ مَالاً وَوَلَداً
ترجمه :
آيا در شگفت نيستي از آن كسي كه آيات ما را انكار كرده و مي‌گويد : ( اگر قيامتي هم به فرض باشد ، در آنجا ) بدون شكّ دارائي فراوان و فرزندان زيادي به من داده خواهد شد ؟ ! ( و در آنجا هم از شما جلوتر و از خوشي و لذائذ بيشتري بهره‌مند خواهم شد ) .
توضيحات :
« أَفَرَأَيْتَ » : ( نگا : بقره / 243 ، انعام / 46 ) . « لأُوتَيَنَّ » : حتماً و قطعاً به من داده خواهد شد . از مصدر ( ايتآء ) . « مالاً وَ وَلَداً » : تنوين براي تكثير است .
آيه 78
متن آيه :
أَاطَّلَعَ الْغَيْبَ أَمِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمَنِ عَهْداً
ترجمه :
آيا او از ( اَسرار ) غيب آگاه شده است ؟ و يا ( اين كه در اين زمينه ) از پيشگاه خداي مهربان عهد و پيماني گرفته است ؟
توضيحات :
« أَطَّلَعَ » : آيا آگاه شده است ؟ آيا اطّلاع پيدا كرده است ؟ اين واژه فراهم آمده است از ( أَ ) كه حرف استفهام است و مراد از آن تعجّب است و ( إِطَّلَعَ ) فعل ماضي باب افتعال .
آيه 79
متن آيه :
كَلَّا سَنَكْتُبُ مَا يَقُولُ وَنَمُدُّ لَهُ مِنَ الْعَذَابِ مَدّاً
ترجمه :
چنين نيست كه او مي‌گويد . ما آنچه را كه مي‌گويد ( عليه او ) مي‌نويسيم ، و عذاب را بر او مستمرّ و پياپي خواهيم داشت .
توضيحات :
« كَلاّ » : نه چنين است . حرف ردع و انكار است و سخن گوينده ماقبل را باطل مي‌گرداند و او را از كاري كه كرده است باز مي‌دارد . « نَمُدُّ » : طول مي‌دهيم . مستمرّ و پياپي مي‌كنيم . افزايش مي‌دهيم و مضاعف مي‌گردانيم .
آيه 80
متن آيه :
وَنَرِثُهُ مَا يَقُولُ وَيَأْتِينَا فَرْداً
ترجمه :
( و او را مي‌ميرانيم ) و از او به ارث مي‌بريم آنچه را كه از آن دم مي‌زند ( كه وجود مال و ولد است ، و روز قيامت ) تك و تنها پيش ما خواهد آمد ( و نه مال و ولد ، و نه ياور و پشتيباني همراه او خواهد بود ) .
توضيحات :
« نَرِثُهُ مَا يَقُولُ » : مراد اين است كه او را مي‌ميرانيم و از دست او مي‌گيريم اموال و اولادي را كه از آنها صحبت مي‌كند . « فَرْداً » : تك و تنها . حال است .
آيه 81
متن آيه :
وَاتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ آلِهَةً لِّيَكُونُوا لَهُمْ عِزّاً
ترجمه :
( اين گونه افراد ) بجز خدا ، معبودهائي براي خود برگزيده‌اند تا اين كه چنين معبودهائي مايه عزّت و احترام ( دنيوي و اخروي ) ايشان گردند . ( در دنيا در رفع مشكلات ياريشان دهند ، و در آخرت برايشان شفاعت و ميانجيگري كنند ) .
توضيحات :
« عِزّاً » : مصدر است و براي مفرد و مثنّي و جمع و مذكّر و مؤنّث يكسان به كار مي‌رود .
آيه 82
متن آيه :
كَلَّا سَيَكْفُرُونَ بِعِبَادَتِهِمْ وَيَكُونُونَ عَلَيْهِمْ ضِدّاً
ترجمه :
نه چنين است ( كه مي‌انديشند . روز قيامت ) معبودهائي را كه مي‌پرستند ، عبادت ايشان را انكار خواهند كرد ، و دشمن آنان خواهند شد .
توضيحات :
« سَيَكْفُرُونَ » : بيزاري خواهند جُست . منكرخواهند شد ( نگا : نحل / 86 ، عنكبوت / 25 ، احقاف / 6 ) . « ضدّاً » : حال مؤكّده ( عَلَيْهِمْ ) است .
آيه 83
متن آيه :
أَلَمْ تَرَ أَنَّا أَرْسَلْنَا الشَّيَاطِينَ عَلَى الْكَافِرِينَ تَؤُزُّهُمْ أَزّاً
ترجمه :
نمي‌داني كه ما شياطين را به سوي كافران فرستاده‌ايم تا آنان را ( در انجام گناهان ) سخت برانگيزند و بياغالانند .
توضيحات :
« تَؤُزُّهُمْ » : تكان دهند و بجنبانند . مراد تحريك و تشويق بر معاصي است ( نگا : فصّلت / 25 ) . « أَزّاً » : برانگيختن . سخت تكان دادن . به جوش آوردن .
آيه 84
متن آيه :
فَلَا تَعْجَلْ عَلَيْهِمْ إِنَّمَا نَعُدُّ لَهُمْ عَدّاً
ترجمه :
( اي پيغمبر ! از كفر ايشان دلتنگ مباش ، و در نزول عذاب ) بر آنان شتاب مكن . ما تمام اعمال ايشان را دقيقاً محاسبه مي‌كنيم ( و جزاي كارهايشان را خواهيم داد ) .
توضيحات :
« نَعُدُّ » : مي‌شماريم . حساب مي‌كنيم .
آيه 85
متن آيه :
يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمَنِ وَفْداً
ترجمه :
روزي ما پرهيزگاران را ( با تعظيم و تكريم هرچه بيشتر ) به گونه گروههائي كه به نزد شاهان روند و مهمانان ايشان شوند ، در پيشگاه خداوند مهربان جمع مي‌نمائيم ( و وارد بهشت مي‌گردانيم ) .
توضيحات :
« يَوْمَ » : در روزي . روزي را . مفعول فيه يا مفعول بِهِ است . « نَحْشُرُ » : جمع مي‌كنيم . گرد مي‌آوريم . « وَفْداً » : گروههاي اعزامي به دربار امراء و شاهان . جمع است و مفرد آن ( وافد ) . مانند . رَكْب و راكِب ، و صَحْب و صاحِب . حال ( الْمُتَّقينَ ) است .
آيه 86
متن آيه :
وَنَسُوقُ الْمُجْرِمِينَ إِلَى جَهَنَّمَ وِرْداً
ترجمه :
و گناهكاران را ( همچون شتران تشنه‌اي كه به سوي آبشخور به سرعت بروند ) تشنه كام به سوي جهنّم مي‌رانيم ( و بدانجا داخل مي‌گردانيم ) .
توضيحات :
« نَسُوقُ » : مي‌رانيم . « وِرْداً » : جمع وارِد ، در آيندگان . وارد شوندگان . مجازاً تشنگان ، و تشبيهاً چهارپايان تشنه‌كام نيز معني كرده‌اند كه متضمّن تحقير و توهين بدكاران است .
آيه 87
متن آيه :
لَا يَمْلِكُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمَنِ عَهْداً
ترجمه :
( در آن روز ، چه بندگان متّقي و چه بندگان مجرم مؤمن و غير مؤمن ، هيچ يك از ) آنان نمي‌توانند شفاعت بكنند ، مگر آن كسي كه با خداوند مهربان عهد و پيمان دارد ( كه يكتاپرستي و انجام كارهاي شايسته در دنيا است ) .
توضيحات :
« لا يَمْلِكُونَ » : نمي‌توانند . دارا نيستند . مراد بندگان خدا به طور كلّي است . « إِلاّ مَنْ » : مراد كساني است كه يكتاپرست و مؤمنِ راستين باشند . چنين كساني بعد از اجازه خداوند مهربان مي‌توانند شفاعت بكنند ( نگا : طه / 109 ، سبأ / 23 ، زخرف / 86 ، نجم / 26 ) . « عَهْداً » : پيمان . مراد توحيد و ايمان خالص است . برخي پيمان را ( اذن ) مذكور در آيات متعدّد قرآن دانسته‌اند .
آيه 88
متن آيه :
وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَداً
ترجمه :
( يهوديان و مسيحيان و مشركان ) مي‌گويند : خداوند مهربان فرزندي براي خود برگرفته است !
توضيحات :
« قالُوا » : مراد مسيحيان و يهوديان ( نگا : توبه / 30 ) و مشركان قريش است ( نگا : زخرف / 19 ) .
آيه 89
متن آيه :
لَقَدْ جِئْتُمْ شَيْئاً إِدّاً
ترجمه :
واقعاً چيز بسيار زشت و زننده‌اي را مي‌گوئيد .
توضيحات :
« إِدّاً » : بسيار زشت و زننده . سخت شگفت .
آيه 90
متن آيه :
تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْهُ وَتَنشَقُّ الْأَرْضُ وَتَخِرُّ الْجِبَالُ هَدّاً
ترجمه :
نزديك است آسمانها به خاطر اين سخن از هم متلاشي گردد ، و زمين بشكافد ، و كوهها به شدّت درهم فرو ريزد !
توضيحات :
« تَكَادُ » : نزديك است . « يَتَفَطَّرْنَ » : شق شوند . متلاشي گردند . « تَخِرُّ » : فرو افتند . فرو ريزند . « هَدّاً » : به شدّت ويران كردن و اجزاء پيكره را پراكنده نمودن . مفعول مطلق تأكيدي ( تَخِرُّ ) است . يا اين كه به معني متفرّق و پراكنده است ، كه در اين صورت ( هَدّاً ) به معني ( مَهْدُودَةً ) و حال است .
آيه 91
متن آيه :
أَن دَعَوْا لِلرَّحْمَنِ وَلَداً
ترجمه :
از اين كه به خداوند مهربان ، فرزندي نسبت مي‌دهند .
توضيحات :
« دَعَوْا » : نسبت دادند . ادّعاء كردند .
آيه 92
متن آيه :
وَمَا يَنبَغِي لِلرَّحْمَنِ أَن يَتَّخِذَ وَلَداً
ترجمه :
براي خداوند مهربان سزاوار نيست كه فرزندي برگيرد .
توضيحات :
« ما يَنبَغي » : سزاوار نيست .
آيه 93
متن آيه :
إِن كُلُّ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِلَّا آتِي الرَّحْمَنِ عَبْداً
ترجمه :
تمام كساني كه در آسمانها و زمين هستند ، بنده خداوند مهربان ( و فرمانبردار يزدان ) مي‌باشند .
توضيحات :
« إِنْ » : نيست . حرف نفي است . « مَنْ » : كساني كه . « ءَاتِي » : آينده . مراد فرمانبردار است . يعني مقصود ( إِتْيانِ ) معنوي به معني خضوع و خشوع در برابر فرمان است . « عَبْداً » : بنده گوش به فرمان و مطيع . حال است .
آيه 94
متن آيه :
لَقَدْ أَحْصَاهُمْ وَعَدَّهُمْ عَدّاً
ترجمه :
او همه آنان را سرشماري كرده است ، و دقيقاً تعدادشان را مي‌داند .
توضيحات :
« أَحْصَاهُمْ » : ايشان را سرشماري كرده است . شماره ايشان را داشته است .
آيه 95
متن آيه :
وَكُلُّهُمْ آتِيهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَرْداً
ترجمه :
و همه آنان روز رستاخيز تك و تنها ( بدون يار و ياور و اموال و اولاد و محافظ و مراقب ) در محضر او حاضر مي‌شوند .
توضيحات :
« فَرْداً » : تك و تنها . از همه چيز بريده و به پيش خدا رسيده . حال است .
آيه 96
متن آيه :
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدّاً
ترجمه :
بي‌گمان كساني كه ايمان مي‌آورند و كارهاي شايسته و پسنديده انجام مي‌دهند ، خداوند مهربان آنان را دوست مي‌دارد و حجّت ايشان را به دلها مي‌افكند .
توضيحات :
« سَيَجْعَلُ لَهُمْ وُدّاً » : ايشان را دوست مي‌دارد . آنان را در نظر مردم عزيز ، و محبّت آنان را به دلها مي‌اندازد ( نگا : حشر / 9 و 10 ) .
آيه 97
متن آيه :
فَإِنَّمَا يَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِكَ لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقِينَ وَتُنذِرَ بِهِ قَوْماً لُّدّاً
ترجمه :
ما قرآن را به زبان تو ( كه عربي است ) ساده و آسان فراهم آورده‌ايم ، تا به وسيله آن ، پرهيزگاران را ( به رضا و نعمت خداي مهربان ) مژده دهي ، و مردمان سرسخت ( دشمن حق و طرفدار باطل ) را با آن ( از ناخوشنودي و عذاب يزدان ) بترساني .
توضيحات :
« يَسَّرْنَاهُ » : قرآن را سهل و ساده كرده‌ايم . قرآن را آسان و روان فراهم آورده‌ايم ( نگا : قمر / 17 و 22 و 32 و 40 ) . « بِلِسَانِكَ » : به زبان تو كه عربي فصيح و روشن و گويا است ( نگا : نحل / 103 ، يوسف / 2 ) . « لُدّاً » : جمع أَلَدّ ، دشمنان سرسختي كه به باطل بر عداوت لجاجت دارند ( نگا : بقره / 204 ) .
آيه 98
متن آيه :
وَكَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّن قَرْنٍ هَلْ تُحِسُّ مِنْهُم مِّنْ أَحَدٍ أَوْ تَسْمَعُ لَهُمْ رِكْزاً
ترجمه :
پيش از اينان ( كه با تو اي پيغمبر سر عناد و دشمني دارند ) چه نسلها و نژادهاي فراواني را ( بر اثر كفر و گناه ) نابود كرده‌ايم ، آيا كسي از ايشان را مي‌بيني ، يا كوچكترين صدائي از آنان را مي‌شنوي ؟ !
توضيحات :
« قَرْنٍ » : ( نگا : انعام / 6 ) . « مِنْ أَحَدٍ » : هيچ كسي . حرف ( مِنْ ) در چنين مواردي براي نفي عام مابعد خود به كار مي‌رود . « رِكْزاً » : صداي بسيار ضعيف و بس نهان .
|
[یکشنبه 1395-02-26] [ 07:17:00 ب.ظ ]
|